Άρθρα

Ουκρανία στις σλαβικές γλώσσες σημαίνει χώρα των συνόρων. Συγγενική είναι και η ονομασία της περιοχής Κράϊνα της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Όταν κυβερνούσαν οι Τσάροι πασών των Ρωσιών η σημερινή Ουκρανία λεγόταν Μικρή Ρωσία. Σήμερα βρίσκεται στο προσκήνιο λόγω του εσωτερικού διχασμού και των συνεχών διαδηλώσεων. Φαίνεται ότι οι μισοί περίπου Ουκρανοί μαζί με την αντιπολίτευση επιθυμούν την ένταξη της χώρας τους στην Ευρ. Ένωση και οι άλλοι μισοί, υποστηρικτές της Κυβερνήσεως, είναι αντίθετοι λόγω φιλορωσικών αισθημάτων.

Χώρα των συνόρων, λοιπόν. Μεταξύ Ορθοδόξου σλαβικού κόσμου και του πολιτισμού της Ρωμαιοκαθολικής και Προτεσταντικής Δύσης. Εκεί για πρώτη φορά δοκιμάσθηκε από την Ρώμη η Ουνία ως μέθοδος προσελκύσεως Ορθοδόξων πληθυσμών στον Παπισμό. Ως χώρα των ανυπότακτων Κοζάκων τιμωρήθηκε σκληρά από τον Κομμουνιστή δικτάτορα Λένιν και εκατομμύρια Ουκρανοί αγρότες πέθαναν από την πείνα εξ αιτίας της Νέας Οικονομικής Πολιτικής (γνωστής με τα αρχικά ΝΕΠ) των Μπολσεβίκων. Διχάσθηκε οδυνηρά κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο όταν αρκετοί από τους φιλοπαπικούς Ουνίτες πολέμησαν στο πλευρό των Γερμανών εισβολέων. Σύνορο και σήμερα, στο οποίο τέμνονται, συναντώνται και συγκρούονται η αμερικανική, η γερμανική και η ρωσική ζώνη επιρροής.

Οι ιστορικές και θρησκευτικές καταβολές επηρεάζουν και τα πολιτικά ρεύματα. Δεν είναι τυχαίο ότι το φιλοευρωπαϊκό ρεύμα ευδοκιμεί κυρίως στους πληθυσμούς της δυτικής Ουκρανίας, σε περιοχές που βρέθηκαν κατά καιρούς υπό την επιρροή του δυτικού πολιτισμού. Ενώ οι ανατολικοί Ουκρανοί στρέφονται περισσότερο προς τη Ρωσία με την οποία οι θρησκευτικοί και γλωσσικοί δεσμοί είναι ισχυροί. Αποτελεί μήλον της έριδος λόγω του ορυκτού πλούτου, της διελεύσεως αγωγών και των λιμανιών στον Εύξεινο Πόντο. Ο σκληροπυρηνικός Αμερικανός διεθνολόγος Έντουαρντ Λούτβακ λίγο μετά την πτώση του Κομμουνισμού διεκήρυττε σε συνέδρια Στρατηγικών Ινστιτούτων ότι η Δύση πρέπει οπωσδήποτε να αποσπάσει την Ουκρανία από τη ρωσική σφαίρα επιρροής.

Οι φιλοευρωπαϊστές διαδηλωτές γκρέμισαν, όπως είδαμε, το άγαλμα του Λένιν. Πήραν εκδίκηση για τον θάνατο από πείνα των αγροτών προγόνων τους; Ή ήθελαν να δείξουν ότι ο Κομμουνισμός και τα σύμβολά του πέθαναν και δεν πρόκειται να αναστηθούν; Όποιο κι αν είναι το μήνυμα καλό είναι να το αποκρυπτογραφήσουν τα στελέχη του ΚΚΕ και του ΣΥΡΙΖΑ, που θαυμάζουν ακόμη τον Λένιν!

Ἑορτάζουμε τήν Ἐλευθερία μας. Καί ἐνισχύουμε τή μνήμη τοῦ λαοῦ μας. Αὐτή τή μνήμη, τήν ὁποία ὁ Ἐλύτης στό Ἄξιόν Ἐστι, τό ποίημα πού ἀφιερώνει στήν Ἀντίσταση καί στήν Κατοχή τοῦ 1941-44, τήν βλέπει ριζωμένη στήν Πίνδο καί στόν Ἄθωνα, στό Ἅγιον Ὄρος. Ξαναδιαβάζω τούς στίχους τοῦ σπουδαίου Νομπελίστα μας: «Μνήμη τοῦ λαοῦ μου, σέ λένε Πίνδο καί σέ λένε Ἄθω». Ἡ Ἐλευθερία δέν ἀποκτᾶται ὅταν δέν ἔχεις ἱστορική μνήμη. Ἡ Ἐλευθερία δέν κερδίζεται ὅταν χάνεις τήν ταυτότητά σου καί καταντᾶς ἄμορφος χυλός. Οἱ ἀγωνιστές πού πολέμησαν πάνω στήν Πίνδο το 1940-41 εἶχαν συνείδηση, εἶχαν ταυτότητα, εἶχαν μνήμη. Ὁ Ἄθως συμβολίζει τήν Ὀρθόδοξη παράδοσή μας. Ἡ Πίνδος τό ἀγωνιστικό, τό ἀντιστασιακό πνεῦμα τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Ἡ Παναγία, ἡ Ἀρχόντισσα τοῦ Ἄθω, ἐνέπνεε τούς μαχητές τῆς Πίνδου. Ὁ εὔζωνος τῆς Πίνδου καί ὁ μοναχός τοῦ Ἁγίου Ὄρους ἔχουν τήν ἴδια ἀναφορά: Στήν Παναγία, τήν Ὑπέρμαχο Στρατηγό.

Ἐλευθερία καί μνήμη του λαοῦ μου, σέ λένε Πίνδο καί σέ λένε Ἄθω. Ὀ ποιητής διδάσκει καί διδάσκεται. Μελετᾶ τήν Ἱστορία τοῦ Γένους και διαπιστώνει ὅτι τὀ ἀγωνιστικό καί ἀντιστασιακό πνεῦμα τοῦ ἀρχαίου Ἑλληνισμοῦ ἐνισχύθηκε καί ἀναβαπτίσθηκε ὅταν διαδόθηκε σ’αὐτόν τόν τόπο τό Εὑαγγέλιο τῆς Ἀληθείας, τό μήνυμα τῆς Σωτηρίας. «Εὔδαιμον τό ἐλεύθερον, ἐλεύθερον δέ τό εὔψυχον» ἐπισημαίνει ὁ Θουκυδίδης. Εἶναι εὐτυχισμένοι ὅσοι εἶναι ἐλεύθεροι, ἀλλά γιά νά ἀποκτήσουν τήν ἐλευθερία τους ἀπαιτεῖται γενναιότητα, εὐψυχία, θάρρος. Συμφωνεῖ μέ τόν δικό του τρόπο ὁ Ἀνδρέας Κάλβος: «Θέλει ἀρετήν καί τόλμην ἡ Ἐλευθερία». Πρόδρομος τοῦ Ἐλύτη ἀναδεικνύεται ὁ Διονύσιος Σολωμός. Συνδέει τήν Ὀρθόδοξη Πίστη μέ τούς ἀγῶνες γιά τήν Ἐλευθερία. Χαρακτηριστικοί εἶναι μερικοί στίχοι του ἀπό τόν Ὕμνον εἰς τήν Ἐλευθερίαν:

Σοὖρθε ἐμπρός λαμποκοπῶντας
ἡ θρησκεία μέ τόν Σταυρό
καί τό δάχτυλο κινῶντας
πού ἀνεῖ (ἀνοίγει) τόν οὐρανό…

Ὁ Ἕλληνας σήμερα χρειάζεται αὐτή τή μνήμη, τήν ριζωμένη στήν Πίνδο καί στόν Ἄθω. Χρειάζεται πνευματικά ἐφόδια γιά νά ξεπεράσει τή σύγχρονη κρίση, πού δέν εἶναι μόνον οἰκονομική, εἶναι πρωτίστως πνευματική. Στά δύσκολα χρόνια, στίς ζοφερές περιόδους τῆς Ἱστορίας μας, μᾶς κράτησαν ὄρθιους οἱ ἀειθαλεῖς καί ἀειφόροι ρίζες τῆς ἑλληνορθόδοξης ἰδιοπροσωπίας μας. Μέ τήν Πίστη μας, τή γλῶσσα μας, τόν κοινοτικό μας βίο, τίς παραδόσεις μας, τήν ἀλληλεγγύη καί τό φιλότιμο, τόν ὑγιῆ καί ἀφανάτιστο πατριωτισμό, μέ τήν ἀγάπη στά γράμματα, μέ ὅλα αὐτά ἀντέξαμε. Πέρασε αὐτός ὁ λαός καταιγίδες, ταλαιπωρίες, δουλεῖες, εἰσβολές καί ἐπιβουλές. Ἀλλά ἄντεξε και ἔμεινε μέ τό κεφάλι ψηλά. Ἔβγαλε Νεομάρτυρες, ἥρωες καί ἀγωνιστές. Ἔδωσε μάχες σέ ὅλα τά πεδία. Μέ αἷμα καί μέ δάκρυα ξανακέρδιζε τήν Ἐλευθερία του, ἔστω και ἄν τήν ἔχανε γιά μικρό ἤ μεγάλο διάστημα.

Τό ΟΧΙ τοῦ 1940 συμβολίζει καί ἀποδεικνύει τή συνέχεια τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Ἡ μαγιά τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ἡ διαχρονική του πνευματική πανοπλία, ἀποκρυσταλλώνεται στό ἀγωνιστικό πνεῦμα, στήν ἀγάπη γιά τήν Ἐλευθερία, στήν ἀντίθεση σέ πάσης φύσεως ὑποδουλώσεις. Τό ΟΧΙ τοῦ 1940 δέν εἶναι ἀποκομμένο ἀπό τά συνεχῆ ΟΧΙ τῆς Ἑλληνικῆς Διάρκειας. Τό ΟΧΙ τοῦ 1940 πηγάζει ἀπό τόν παιᾶνα τῶν Σαλαμινομάχων πού μᾶς διέσωσε ὁ Αἰσχύλος. Τότε πού οἱ Ἕλληνες ἔσωζαν τόν τόπο τους, ἀλλά καί τήν Εὐρώπη, ἀπό τήν ἀσιατική πλημμυρίδα ἀγωνιζόμενοι ὑπέρ τῆς πατρίδος, ὑπέρ τῶν θρησκευτικῶν καθιδρυμάτων, ὑπέρ τῶν συγγενῶν, ὑπέρ τῶν τάφων τῶν προγόνων. Τό ΟΧΙ τοῦ 1940 ἐμπνέεται ἀπό τόν ὅρκο τῶν Ἀθηναίων ἐφήβων, οἱ ὁποῖοι ἐδεσμεύοντο ὅτι θά ἀγωνισθοῦν εἴτε μόνοι εἴτε μαζί μέ πολλούς ἄλλους γιά νά μήν παραδώσουν τήν πατρίδα μικρότερη απ’ ὅ,τι τήν παρέλαβαν. Ἀρδεύεται ἀπό τό ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ τοῦ Λεωνίδα καί τῶν τριακοσίων Σπαρτιατῶν πού ἔμειναν ὄρθιοι ἄν καί ἤξεραν πώς οἱ Μῆδοι θά διαβοῦν. Ἐμβαπτίζεται στήν Χριστιανική πίστη καί στά κείμενα τῶν Πατέρων τῆς Ὀρθοδοξίας, οἱ ὁποῖοι διά στόματος Μεγάλου Βασιλείου μᾶς διδάσκουν τήν φιλοπατρία: «Τήν ἐνεγκοῦσαν καί θρέψασαν πατρίδα ἴσα γονεῦσι τιμᾶν». Τό ΟΧΙ τοῦ 1940 τροφοδοτεῖται πνευματικά ἀπό τά τελευταῖα λόγια τοῦ Κωνσταντίνου Παλαιολόγου πρός τούς ὀλιγάριθμους ὑπερασπιστές τῆς Βασιλεύουσας καί ἀπό τήν ἀπάντησή του πρός τόν Μωάμεθ τόν Πορθητή: «Πάντες αὐτοπροαιρέτως ἀποθανοῦμεν καί οὐ φεισόμεθα τῆς ζωῆς ἡμῶν». Παίρνει φωτεινά παραδείγματα ἀπό τούς κλεφταρματολούς τῆς Τουρκοκρατίας, ἀπό τήν πνευματική ἀντίσταση τῶν κληρικῶν καί τῶν λογάδων τοῦ Γένους καί ἀποκτᾶ ὀσμήν εὐωδίας πνευματικῆς ἀπό τήν στολή ἀφθαρσίας τῶν Νεομαρτύρων.

Τό ΟΧΙ τοῦ 1940 τρέφεται ἀπό τήν αὐτοθυσία τῶν Μακεδονομάχων καί δυναμώνει ἀκόμη περισσότερο γονατίζοντας μπροστά στήν λάρνακα τοῦ Γρηγορίου τοῦ Ε΄ καί στό ἄταφο λείψανο τοῦ κατακρεουργηθέντος Χρυσοστόμου Σμύρνης. Αὐτή ἡ θαυμαστή σειρά τῶν ΟΧΙ δέν σταμάτησε το 1940. Τό ἀκούσαμε νά βγαίνει μέσα ἀπό τήν Πανεθνική Ἀντίσταση κατά τῶν κατακτητῶν τοῦ 1941-44. Τό ξανακούσαμε ἀπό τούς ἀδελφούς μας τῆς Κύπρου τό 1955, ὅταν οἱ ἔφηβοι καί οἱ μαθήτριες πρωτοστάτησαν στόν ἀγῶνα κατά τῆς ἀποικιοκρατίας καί ὑπέρ τῆς Αὐτοδιαθέσεως. Ἡ συνέχεια, ἡ διαχρονία, ἡ ἱστορική πορεία τοῦ Ἑλληνισμοῦ μαρτυρεῖται ἀπό τά ΟΧΙ τοῦ Γένους. Αὐτή τή μνήμη συμβολίζει ἡ Πίνδος.

Καί ὁ Ἄθως μέ τή σειρά του συμβολίζει ἀγῶνες γιά Ἐλευθερία. Μᾶς θυμίζει τήν Βυζαντινή μας Ρωμανία, μέ τόν Ἀκάθιστο Ὕμνο, τούς Ἀκρίτες της καί τήν Κωνσταντινούπολη, τήν Βασιλεύουσα τοῦ Γένους. Συμβολίζει τήν συμβολή τοῦ κλήρου μας καί τοῦ μοναχισμοῦ σέ κάθε ἐθνική ἀγωνιστική προσπάθεια. Συμβολίζει, ὅμως, καί κάτι ἄλλο: Μία διαφορετική μορφή ἀγῶνος: Τήν καθημερινή μάχη τοῦ μοναχοῦ γιά τήν ἀπελευθέρωση ἀπό τά πάθη. Τήν ἀναζήτηση τῆς πραγματικῆς, τῆς ὁλοκληρωμένης Ἐλευθερίας.

Τί θά κερδίσει ὁ σύγχρονος Ἕλληνας ἄν ἀποκοπεῖ ἀπό τήν ἱστορική μνήμη; Ἄν λησμονήσει τήν Πίνδο καί τόν Ἄθω, ἄν ἀδιαφορήσει γιά τούς Ἁγίους, τούς ἥρωες, τούς ἀγωνιστές, τούς δασκάλους τοῦ Γένους; Τίποτε. Ἁπλῶς θά χάσει τά μόνα πρότυπα πού μποροῦν νά τοῦ χαρίσουν ἐλπίδα μέσα στίς δυσκολίες της καθημερινότητας, ἀχτίδα φωτός μέσα στήν καταχνιά τῶν οἰκονομικῶν, προσωπικῶν καί κοινωνικῶν προβλημάτων. Ὅποιος θέλει νά στερήσει ἀπό τόν Ἕλληνα τήν Ἐλευθερία καί τήν ἐλπίδα, θά τὀν ὁδηγήσει στή λήθη, στήν ἀμνησία, θά τόν μεταμορφώσει σέ μᾶζα χωρίς ταυτότητα. Ὅποιος θέλει νά δώσει στόν Ἕλληνα λιμάνι ὑπήνεμο γιά νά ἀντιμετωπίσει τή θαλασσοταραχή τῆς πολύμορφης κρίσης, θά τοῦ ξαναμιλήσει γιά τήν Πίνδο καί τόν Ἄθωνα. Γιά τήν ἑλληνορθόδοξη αὐτοσυνειδησία μας. Γιά τόν Ἄθωνα τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἱτωλοῦ, τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου μέ τό περίφημο Νέον Μαρτυρολόγιόν του, γιά τὀ Ἅγιον Ὄρος ὅπου ὑμνεῖται ἀπό φυλακῆς πρωίας μέχρι νυκτός ἡ Ὑπέρμαχος Στρατηγός. Καί γιά τήν Πίνδο ὅπου τό Ἔθνος ἑνωμένο, ἔδινε τόν ὑπέρ πάντων ἀγῶνα καί νικοῦσε τίς πολυάριθμες στρατιές τοῦ Φασισμοῦ. Ὅταν μικροί καί μεγάλοι ἔχυναν τό αἷμα τους πιστοί στήν προτροπή τοῦ Κωστῆ Παλαμᾶ: «Μεθύστε μέ τ’ ἀθάνατο κρασί τοῦ Εἱκοσιένα»!

Δέν εἶναι ἐθνικισμός ἤ τοπικισμός τό νά θέλουμε νά διατηρήσουμε τήν ἱστορική μας μνήμη καί τήν ταυτότητά μας. Οἱ ἀγῶνες τῶν Ἑλλήνων γιά τήν Ἐλευθερία πάντα ἐνέπνεαν καί βοηθοῦσαν ἄλλους λαούς. Ὁ Σολωμός στόν Ὕμνον εἰς τήν Ἐλευθερίαν μᾶς πληροφορεῖ ὅτι ἀπό τήν Ἑλληνική Ἐπανάσταση «ἐχαροποιήθη καί τοῦ Βάσιγκτον ἡ γῆ», ἡ Ἀμερική. Τό 1940 καί ἡ Πίνδος ἔδωσαν θάρρος στήν Ἀνθρωπότητα πού ἀνήσυχη παρακολουθοῦσε τήν ἐπεκτατική μανία τοῦ Χίτλερ καί τοῦ Μουσσολίνι. Θά διατηρήσουμε τήν Ἑλληνορθόδοξη ταυτότητά μας ὡς ἄθλημα Ἐλευθερίας, ὡς οἰκουμενικό ἀγαθό, ὡς παναθρώπινη ἀξία, ὡς ἔρεισμα ἀγώνων γιά τήν ἀνθρώπινη ἀξιοπρέπεια. Μέ τόν νοῦ στραμμένο στήν Πίνδο καί στόν Ἄθωνα θά ἀντιμετωπίζουμε κάθε μορφή ὑποδουλώσεως, ἀνελευθερίας καί ὁλοκληρωτισμοῦ. Ἡ Ὑπέρμαχος Στρατηγός εἴθε νά εὐλογεῖ τόν ἀγῶνα μας!

Στη διάρκεια της Ελληνικής Επαναστάσεως ο Βορειοηπειρώτης οπλαρχηγός Χατζημιχάλης Νταλιάνης έφθασε μέχρι το Λίβανο και τη Συρία για να ξεσηκώσει την Ορθόδοξη Χριστιανική κοινότητα της περιοχής κατά των κατακτητών Οθωμανών. Ο Χατζημιχάλης, ο οποίος τελικά φονεύθηκε μαχόμενος στο Φραγκοκάστελλο της Κρήτης, εστάλη από τους επαναστατημένους Έλληνες για να εντάξει στη μεγάλη Ελληνική Επανάσταση φιλικούς πληθυσμούς, οι οποίοι δεν μιλούν ελληνικά, αλλά θεωρούν εαυτούς απογόνους της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, της Ρωμανίας. Οι Έλληνες του 19ου αιώνος είχαν πλήρη συνείδηση ότι η βυζαντινή κληρονομιά τούς συνέδεε με το ποίμνιο του Πατριαρχείου Αντιοχείας, τους Ρουμ Ορτοντόξ (Ρωμηούς Ορθοδόξους) της Συρίας και του Λιβάνου.

Τώρα που δυσάρεστα γεγονότα ξαναφέρνουν τη Συρία στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος είναι χρήσιμο να εστιάσουμε την προσοχή μας –και την προσευχή μας- στους ομοδόξους αδελφούς μας. Το Πατριαρχείο Αντιοχείας έχει το όνομα μιάς ιστορικής πόλεως των Ελληνιστικών και Βυζαντινών Χρόνων, αλλά εδρεύει στη Δαμασκό της Συρίας. Η Αντιόχεια είναι πλέον τουρκική πόλη, μετά από μία περίεργη συνεργασία Γάλλων και Τούρκων εις βάρος της Συρίας κατά τις παραμονές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η περιοχή αυτή λέγεται στα αραβικά Χατάυ και στα τουρκικά Ισκεντερούν Σαντζάκ (νομός Αλεξανδρέττας). Θεωρείται από τη Συρία ως έδαφος παρανόμως κατεχόμενο υπό των Τούρκων.

Η Συρία και ο Λίβανος σήμερα είναι δύο διαφορετικά κράτη, αλλά επί αιώνες αποτελούσαν μία ενιαία γεωγραφική και πολιτιστική περιοχή. Σε παλαιότερα κείμενα αναφέρονται ως Κοίλη Συρία και ως «γόνιμη ημισέληνος», διότι διασχίζεται από ποτάμια και έχει σχήμα μισοφέγγαρου. Το ποίμνιο του Πατριαρχείου Αντιοχείας αποτελεί μειονότητα και στις δύο χώρες, αλλά διακρίνεται για το μορφωτικό του επίπεδο και την εμπορική του δραστηριότητα. Οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί με την ονομασία Ρουμ Ορτοντόξ διαλαλούν ότι είναι απόγονοι του Βυζαντίου, της Ελληνορθόδοξης Αυτοκρατορίας. Η λέξη Ρουμ χρησιμοποιήθηκε από Άραβες και Τούρκους για να υποδηλώσει κάθε τι σχετικό με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Προέρχεται από τη Νέα Ρώμη –Κωνσταντινούπολη και από τη λέξη Ρωμανία, που ήταν επί 11 αιώνες το επίσημο όνομα της Αυτοκρατορίας. Οι Ρουμ Ορτοντόξ της περιοχής ζουν από τον 7ο αιώνα μ.Χ. μέσα σε μία πλημμυρίδα μουσουλμάνων, Αράβων και Τούρκων. Παρά ταύτα διετήρησαν με πείσμα την πίστη τους και τις παραδόσεις τους.
Σήμερα όλοι μιλούν την αραβική γλώσσα, αλλά στη Θεία Λειτουργία χρησιμοποιούν και τα ελληνικά. Στο μοναστήρι της Παναγίας Σεντνάγια κοντά στη Δαμασκό άκουσα πριν από 30 χρόνια χορωδία μικρών παιδιών που έψαλλε και στις δύο γλώσσες. Το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Αντιοχείας διοικεί το Ορθόδοξο Πανεπιστήμιο του Λιβάνου με την περίφημη Θεολογική Σχολή «Άγιος Ιωάννης Δαμασκηνός», η οποία εδρεύει στο όρος Μπαλαμάν (Μπελεμέντειος Σχολή). Στα τέσσερα χρόνια φοίτησης οι σπουδαστές μαθαίνουν καλά τα Αρχαία και τα Νέα Ελληνικά. Εξ άλλου βάσει του Συντάγματος του Λιβάνου οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί ορίζουν πάντα τον Υπουργό Εξωτερικών και έναν ακόμη Υπουργό. Βάσει της κατανομής μεταξύ θρησκευτικών ομάδων ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι Καθολικός Μαρωνίτης, ο Πρωθυπουργός Μουσουλμάνος Σουνίτης και ο Πρόεδρος της Βουλής Μουσουλμάνος Σιίτης. Το ποσοστό των Ελληνορθοδόξων ανέρχεται στο 5% του συριακού πληθυσμού και στο 12% του Λιβανικού πληθυσμού.

Οι περισσότεροι Μητροπολίτες του Πατριαρχείου Αντιοχείας έχουν σπουδάσει στην Ελλάδα και γνωρίζουν άριστα τη γλώσσα μας. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται και ο Πατριάρχης Ιωάννης καθώς και ο απαχθείς αδελφός του, Μητροπολίτης Βεροίας (Χαλεπίου) Παύλος. Ο τίτλος του θυμίζει ότι το σημερινό αραβικό Χαλέπι ήταν στην ελληνιστική περίοδο η Βέροια της Μακεδονικής Δεκαπόλεως.
Πρώτιστη μέριμνα της Ελλάδος πρέπει να είναι η προστασία της Ελληνορθόδοξης μειονότητας από ενδεχόμενες αγριότητες των ισλαμιστών ή άλλων φανατικών. Να στηρίξουμε τους απογόνους του Αλεξάνδρου και του Βυζαντίου.

Κ.Χ. 31.8.2103

Όταν έχεις συγκεντρωμένους σε μία αίθουσα τριακόσιους Πανεπιστημιακούς, δημοσιογράφους, διπλωμάτες και επιχειρηματίες και αυτοί ψηφίζουν κατά 76% την ανάγκη να ακολουθήσει η Ελλάς μία πιο διεκδικητική και ενεργητική εξωτερική πολιτική, τότε υπάρχουν σοβαροί λόγοι αισιοδοξίας στη σημερινή δύσκολη κατάσταση. Η ψηφοφορία έγινε στις 20 Ιουνίου κατά τη διάρκεια δημόσιας συζήτησης, την οποία διοργάνωσε το βρετανικό περιοδικό ECONOMIST σε ξενοδοχείο της Αττικής. Το θέμα του διαλόγου ήταν: «Θα έπρεπε η Ελλάδα να προχωρήσει σε μία  μονομερή οριοθέτηση της ΑΟΖ;». Κύριοι συζητητές ήσαν ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ, οικονομολόγος Θεόδωρος Καρυώτης και ο Καθηγητής Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου και Πρόεδρος του Διοικητικού Δικαστηρίου του Συμβουλίου της Ευρώπης Χρήστος Ροζάκης. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Θ. Καρυώτης υπήρξε εκπρόσωπος της χώρας μας στη διεθνή Διάσκεψη του 1982 για το Δίκαιο της Θαλάσσης, όταν θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά η έννοια της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης.
Επί νομικής βάσεως  ουσιαστικά και οι δύο εισηγητές συμφώνησαν ότι απαιτείται συμφωνία και της άλλης πλευράς για να οριοθετηθεί η ΑΟΖ μεταξύ δύο χωρών. Όμως ο Θ. Καρυώτης, που ανέλαβε να στηρίξει την απάντηση ΝΑΙ, έδωσε περισσότερη έμφαση στην πολιτική βούληση. Επιτέλους να ανακηρύξουμε την πρόθεσή μας για ΑΟΖ και να αρχίσουμε να οριοθετούμε πρώτα με τις χώρες με τις οποίες υπάρχουν ελάχιστα ή μηδενικά εμπόδια, όπως η Κύπρος, η Ιταλία, πιθανόν η Αλβανία. Το μήνυμα του Θ. Καρυώτη, το οποίο υπερψηφίσθηκε κατά την ηλεκτρονική ψηφοφορία, ήταν ότι πρέπει να σταματήσουμε τη φοβισμένη και αναβλητική τακτική, να δείξουμε προς φίλους και αντιπάλους ότι είμαστε κυρίαρχο κράτος που διεκδικεί τα δικαιώματα και τα συμφέροντά του και να μην βαπτίζουμε «νομιμότητα» και «λογική» την υποχωρητικότητά μας.
Ο κ. Ροζάκης δεν αρνήθηκε το δικαίωμα της Ελλάδος να ανακηρύξει ΑΟΖ, αλλά προειδοποίησε ότι αυτό μπορεί να προκαλέσει την  αντίδραση των γειτόνων και κυρίως της Τουρκίας σε μία εποχή με σοβαρά οικονομικά προβλήματα για την Ελλάδα. Και αναρωτήθηκε: Αφού μέχρι τώρα συζητούμε σε 53 συνεχείς συναντήσεις με τους Τούρκους για την υφαλοκρηπίδα και δεν συμφωνούμε ποιος μας εγγυάται ότι θα προχωρήσει η ΑΟΖ; Φοβούμαι ότι το ερώτημα αυτό με το οποίο έκλεισε τις παρεμβάσεις  του ο εκλεκτός νομικός αποτελεί σόφισμα. Πρώτον, διότι την υφαλοκρηπίδα την συζητούμε μόνο με την Τουρκία , η οποία δεν έχει υπογράψει την Συνθήκη για το Δίκαιο της Θαλάσσης, ενώ την ΑΟΖ θα την οριοθετήσουμε και με άλλες χώρες οι οποίες αποδέχονται αυτή τη Διεθνή Σύμβαση. Δεύτερον, διότι από το 1976 που συζητούμε για την υφαλοκρηπίδα μέχρι σήμερα έχει προκύψει ένα νέο σπουδαιότατο εύρημα που αλλάζει τα δεδομένα. Οι υδρογονάνθρακες στη Ν.Α. Μεσόγειο, τους οποίους θέλουν όλοι να εκμεταλλευθούν. Και Ιταλοί και Αλβανοί και Λίβυοι και Αιγύπτιοι και Ισραηλινοί και άλλοι.
Από τις προτάσεις του καθηγητή Καρυώτη σταχυολογώ και τις ακόλουθες: «Το 2004 ο Πρόεδρος της Κύπρου Τάσσος Παπαδόπουλος με 4 τανκς και 2 ελικόπτερα τόλμησε και ανακήρυξε ΑΟΖ και επέτυχε συμφωνίες με το Ισραήλ και η Τουρκία δεν αντέδρασε δυναμικά παρά τη λεκτική διαφωνία της». «Από το 1982 μέχρι προσφάτως οι πολιτικές ηγεσίες απέφευγαν να συζητούν δημοσίως για την ΑΟΖ. Ο Αντώνης Σαμαράς είναι ο πρώτος που θέτει το ζήτημα θαρραλέα και μάλιστα σε ευρωπαϊκό επίπεδο». Ως προς την άποψη του κ. Καρυώτη ότι και η Ευρ. Ένωση έχει ΑΟΖ διαφώνησε ριζικά κ. Ροζάκης, αλλά πιστεύω ότι η σχετική πρόταση του Πρωθυπουργού είναι περισσότερο πολιτική παρά νομική.
Επισημαίνω τα ενδιαφέροντα σχόλια των καθηγητών Ι. Μάζη και Π. Λιάκουρα και την έκφραση αντιρρήσεων από Τούρκο διπλωμάτη που ήταν παρών. Καιρός να προχωρήσουμε!

Στις 24 Ιουνίου 1827 έλαβε χώρα μία από τις τελευταίες μάχες της Ελληνικής Επαναστάσεως. Η μάχη των μοναχών του Μεγάλου Σπηλαίου Καλαβρύτων κατά του Ιμπραήμ και των Τουρκο-αιγυπτίων του. Ο Ιμπραήμ, υιοθετημένος γιος του Μεχμέτ Αλή, Αντιβασιλέως της Αιγύπτου, είχε πάρει εντολή από τον Σουλτάνο να εκκαθαρίσει την Πελοπόννησο από κάθε εστία ελληνικής αντίστασης. Αρχικά είχε επιτυχίες λόγω της διχόνοιας των επαναστατών και λόγω της προδοτικής στάσης μερικών τουρκοπροσκυνημένων, όπως ο διαβόητος Νενέκος.

Όταν ο Ιμπραήμ με 15.000 στρατιώτες βρέθηκε στην περιοχή των Καλαβρύτων αισθάνθηκε ντροπή που η Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου με τη θαυματουργό εικόνα της Παναγίας, έργο του Ευαγγελιστή Λουκά, έμενε απόρθητη. Οι μοναχοί αξιοποιούσαν το βραχώδες του εδάφους και είχαν μεταβάλει τη Μονή της μετανοίας τους σε καστρομονάστηρο. Τους ενίσχυσαν μερικές εκατοντάδες ανδρών υπό τον Ν. Πετιμεζά και ο υπασπιστής του Κολοκοτρώνη, ο γνωστός λόγιος Φωτάκος Χρυσανθόπουλος, ο οποίος έγραψε στα Απομνημονεύματά του ότι «οι Τούρκοι αισθάνθηκαν καλογερικό πόλεμο». Στο πλευρό του Ιμπραήμ πολέμησε ο Νενέκος επικεφαλής λίγων προδοτών Ελλήνων.

Τη λεβεντιά της ελληνικής ψυχής και το ήθος του ελληνορθοδόξου κληρικού και μοναχού διατρανώνουν οι πολυάριθμοι τότε μοναχοί του Μ. Σπηλαίου με τις δύο απαντήσεις τους προς τους απεσταλμένους του Ιμπραήμ. Στην πρώτη απαντούν ότι δεν παραδίδονται και ότι θα αγωνισθούν, διότι πιστεύουν στη Θεία Πρόνοια και στην τελική ήττα του Αιγυπτίου στρατάρχη.
Η δεύτερη απάντησή τους αξίζει να αναδημοσιευθεί ολόκληρη. Σημειώνω ότι υπήρχε σε παλαιότερα αναγνωστικά του Δημοτικού που σήμερα έχουν αντικατασταθεί από ψευδοπροοδευτικά κείμενα. Θαυμάστε:
«Υψηλότατε αρχηγέ των Οθωμανικών αρμάτων, χαίρε.
Ελάβομεν το γράμμα σου και είδομεν τα όσα γράφεις. Ηξεύρομεν πως είσαι εις τον κάμπον των Καλαβρύτων πολλάς ημέρας και ότι έχεις όλα τα μέσα του πολέμου. Ημείς δια να προσκυνήσωμεν είναι αδύνατον, διότι είμεθα ορκισμένοι εις την πίστη μας, ή να ελευθερωθώμεν ή να αποθάνωμεν πολεμούντες, και κατά το αϊνί (πίστη) μας, δεν γίνεται να χαλάσει ο ιερός όρκος της πατρίδος μας. Σας συμβουλεύομεν, όμως, να υπάγεις να πολεμήσεις σε άλλα μέρη, διότι αν έρθεις εδώ να μας πολεμήσεις και μας νικήσεις, δεν είναι μεγάλον κακόν, διότι θα νικήσεις παπάδες. Αν όμως νικηθείς, το οποίον ελπίζομεν άφευκτα με τη δύναμη του Θεού, διότι έχομεν και θέση δυνατή, και θα είναι εντροπή σου και τότε οι Έλληνες θα εγκαρδιωθούν και θα σε κυνηγούν πανταχού. Ταύτα σε συμβουλεύομεν και ημείς, κάμε ως γνωστικός το συμφέρον σου. Έχομεν και γράμματα από την βουλή και αρχιστράτηγον Θεόδωρον Κολοκοτρώνην, ότι εις πάσαν περίπτωσιν πολλήν βοήθειαν θα μας στείλει, παλληκάρια και τροφάς, και ότι ή θα ελευθερωθώμεν τάχιστα ή θα αποθάνωμεν κατά τον ιερόν όρκον της Πατρίδος μας.

ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ ο Ηγούμενος
Και οι συν εμοί παπάδες και καλόγεροι
Την 22αν Ιουνίου 1827, Μέγα Σπήλαιον».
Η μάχη έγινε μετά από δύο ημέρες και δίπλα στους Έλληνες ενόπλους πολέμησαν 100 μοναχοί που έβγαλαν τα ράσα και φόρεσαν φουστανέλλες. Ο Ιμπραήμ ηττήθηκε και έχασε πολλούς άνδρες. Μετά την Αγία Λαύρα άλλο ένα μοναστήρι των Καλαβρύτων έδωσε το μήνυμα της αξιοπρέπειας στους αγωνιζομένους. Επισημαίνω τα επίκαιρα διδάγματα:
Α) Η υπερήφανη απάντηση των μοναχών εντάσσεται στην παράδοση των πολλών ΟΧΙ του Ελληνισμού από το Μολών Λαβέ μέχρι το ΟΧΙ του 1940.Αυτή είναι η διαχρονική συνέχεια του Ελληνισμού.
Β) Ο καλογερικός πόλεμος και η απώθηση πολλαπλασίων στρατευμάτων αποδεικνύουν για μία ακόμη φορά πόσο άδικο έχουν οι αποδομητές ιστορικοί, που αρνούνται την εθνική προσφορά του Ορθοδόξου κλήρου και των μοναστηριών.
Γ). Οι τουρκοπροσκυνημένοι Νενέκοι τότε έπαιρναν τα όπλα υπέρ του κατακτητή. Σήμερα μάς υπονομεύουν παραχαράσσοντας την Ιστορία. Τελικά ηττώνται και χλευάζονται!

Στις 17 Δεκεμβρίου η Μεταφραστική Υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής οργάνωσε στη Στοά του Βιβλίου μία ενδιαφέρουσα συζήτηση με θέμα τους Πομάκους. Ομιλητές ήσαν ο Πομάκος δικηγόρος Σαμπαεδήν Καραχότζα και οι Πανεπιστημιακοί Άγγελος Συρίγος και Γ. Μαυρομάτης. Χωρίς να υποτιμώ τους άλλους ομιλητές κρατώ στη μνήμη μου περισσότερο την κραυγή αγωνίας και το παράπονο του Πομάκου δικηγόρου, ο οποίος εξέπληξε με την ευγλωττία του, την άριστη χρήση της ελληνικής και με τις θαρραλέες διαπιστώσεις του.

Ο Σαμπαεδήν Καραχότζα, Μουσουλμάνος που αισθάνεται Έλληνας, θέλει να πηγαίνουν τα παιδιά του και όλα τα Πομακόπουλα σε ελληνικό δημόσιο σχολείο και να μαθαίνουν τη γλώσσα της πατρίδας τους, τα ελληνικά. Αντιθέτως από λάθη της Ελληνικής Πολιτείας τα Πομακοχώρια της ορεινής Θράκης έχουν πολλά μειονοτικά σχολεία, όπως ονομάζονται, και δεν έχουν κανονικά ελληνικά Δημοτικά. Στα «μειονοτικά» σχολεία τα παιδιά των Πομάκων, που δεν είναι τουρκικής καταγωγής, αναγκάζονται να μαθαίνουν κυρίως τα τουρκικά, παράλληλα με τα αραβικά λόγω Κορανίου, ελάχιστα ελληνικά και τα αγγλικά (ως Ξένη Γλώσσα). Στο σπίτι μιλούν την Πομακική διάλεκτο που έχει σλαβικές και ελληνικές ρίζες, και τελικά το μυαλό τους παθαίνει σύγχυση και αγανακτούν με το σχολείο.

Ο ίδιος αναγκάσθηκε να μετακινηθεί από το χωριό του στην πόλη της Ξάνθης, με μεγάλο ψυχικό και οικονομικό κόστος, για να πηγαίνουν τα παιδιά του σε σχολείο ελληνόφωνο και να ενσωματωθούν ομαλά στην ελληνική κοινωνία. Δεν είμαστε Τούρκοι, γιατί η Ελλάδα μάς ρίχνει στην αγκαλιά της τουρκόφωνης εκπαίδευσης και της τουρκικής προπαγάνδας: Αγωνιώδες ερώτημα, το οποίο πρέπει αμέσως να απαντηθεί με ριζική αναθεώρηση όλων των προγραμμάτων «μειονοτικής» εκπαιδεύσεως. Μία ομάδα πανεπιστημιακών από την Αθήνα διευθύνει επί δεκαετίες αυτά τα προγράμματα και τα αποτελέσματα είναι αρνητικά. Αυτό καταγγέλλουν όχι μόνον οι εκπρόσωποι των Πομάκων, αλλά και σύσσωμο το Δ.Σ. της ΕΛΜΕ Ροδόπης, δηλαδή οι καθηγητές Μέσης Εκπαιδεύσεως ενός Νομού με πολλούς Μουσουλμάνους. Όλες οι παρατάξεις που μετέχουν στην τοπική ΕΛΜΕ συμφωνούν ότι το Υπουργείο Παιδεία πρέπει να αναθεωρήσει ριζικά αυτά τα προγράμματα και να ελληνοποιήσει την εκπαίδευση των Ελλήνων μουσουλμανικού θρησκεύματος.
Ο κ. Καραχότζα είπε και άλλα ενδιαφέροντα: Εξήγησε ότι είναι λάθος να πιστεύουμε ότι οι τουρκογενείς/τουρκοφανείς αποτελούν την πλειοψηφία στη μειονότητα. Οι Πομάκοι είμαστε οι περισσότεροι, ακολουθούν οι λεγόμενοι «τουρκογενείς» και ακολουθούν οι Αθίγγανοι /Ρομά, είπε. Όπως εξήγησε άλλοι μεν Πομάκοι δηλώνουν την ταυτότητά τους και άλλοι φοβούνται λόγω της καταπιέσεως από το τουρκικό Προξενείο Κομοτηνής. Επίσης κατήγγειλε ότι προ των εκλογών του Ιουνίου 2012 μέσα στα τζαμιά της μειονότητας στις περιοχές Ξάνθης και Ροδόπης μοιράζονταν ψηφοδέλτια συγκεκριμένου κόμματος. Το Προξενείο παρεμβαίνει στην ελληνική πολιτική καταχρώμενο το ιερό δικαίωμα των Μουσουλμάνων Ελλήνων να θρησκεύουν.

Το 2013 το ενδιαφέρον όλων μας για τη Θράκη αξίζει να είναι μεγαλύτερο και να εκφρασθεί με μέτρα αμέσου δράσεως. Η τουρκική προπαγάνδα έχει αποθρασυνθεί και υλοποιεί την πρόταση του σημερινού ΥΠ.ΕΞ. Αχμέτ Νταβούτογλου στο βιβλίο του «Στρατηγικό Βάθος»:
« Οι δύο σημαντικοί στόχοι της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας στα Βαλκάνια είναι η ισχυροποίηση της Βοσνίας και της Αλβανίας…… και η δημιουργία ενός διεθνούς νομικού πλαισίου που θα θέσει υπό την προστασία του τις εθνικές μειονότητες της περιοχής. Στο νομικό αυτό πλαίσιο η Τουρκία πρέπει να επιδιώκει συνεχώς την εξασφάλιση εγγυήσεων που θα της παρέχουν το δικαίωμα παρέμβασης στα ζητήματα που αφορούν τις μουσουλμανικές μειονότητες των Βαλκανίων. Η νομιμότητα της επέμβασης της Κύπρου, που αποτελεί ένα εντυπωσιακό παράδειγμα στη σύγχρονη εποχή, κατέστη δυνατή εντός ενός τέτοιου είδους νομικού πλαισίου»!
Μετά την Κύπρο η Θράκη. Ελπίζω να μην το επιτρέψουμε. Χρόνια Πολλά!

Επιτρέψτε μου, αγαπητοί αναγνώστες, να αποτίσω τον οφειλόμενο φόρο τιμής στη γενέτειρά μου Θεσσαλονίκη, η οποία στις 26 Οκτωβρίου εορτάζει τα 100 χρόνια από την απελευθέρωσή της, την ίδια ημέρα που τιμά και τη μνήμη του πολιούχου της. Η πόλη του Αγίου Δημητρίου ιδρύθηκε από τον Κάσσανδρο το 315 π. Χ. και ονομάσθηκε έτσι προς τιμήν της συζύγου του, ετεροθαλούς αδελφής του Μ. Αλεξάνδρου. Αποτέλεσε σημαντικό σταθμό στο αποστολικό έργο του Αποστόλου Παύλου, ο οποίος μάλιστα στην Α΄ προς Θεσσαλονικείς Επιστολή του λέγει ότι οι Θεσσαλονικείς έγιναν υπόδειγμα για όλους τους πιστούς στη Μακεδονία και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Το μαρτύριο του Αγίου Δημητρίου το 305 μ.Χ. έκανε την πόλη επίκεντρο Πανορθοδόξου προσκυνήματος και μέχρι σήμερα η λατρεία προς τον Μυροβλήτη Άγιο συγκεντρώνει στο ναό του πιστούς από την Οικουμενική Ορθοδοξία.

Στα τείχη της με τη βοήθεια του Αγίου οι Βυζαντινοί Έλληνες αποκρούουν δεκάδες επιδρομές αλλοφύλων. Η Οικουμενική της ακτινοβολία αναδεικνύεται με τον εκχριστιανισμό Σλαβικών λαών από τους Θεσσαλονικείς αδελφούς Κύριλλο και Μεθόδιο τον 9ο αιώνα. Η νομοθεσία του Θεσσαλονικέως Κωνσταντίνου Αρμενόπουλου υπήρξε η βάση του Αστικού Δικαίου των Ελλήνων από τον 14ο αιώνα μέχρι και το 1946! Η συμβίωση των Ορθοδόξων με την εβραϊκή κοινότητα που δημιουργήθηκε τον 15ο αιώνα ήταν αρμονική, ενώ αρνητικά ήταν πάντα τα αισθήματα των Ελλήνων για την τουρκική κατοχή επί 5 αιώνες. Η πόλη καταστράφηκε από το τουρκικό μαχαίρι μετά την εξέγερση της Χαλκιδικής το 1822. Στα σχολεία της δίδαξαν μεγάλες μορφές του υποδούλου Γένους, όπως ο Κοσμάς Μπαλάνος και ο Αθανάσιος Πάριος. Το 1850 ο Ελληνόβλαχος Γκαρμπολάς ιδρύει το πρώτο ελληνικό τυπογραφείο της πόλης. Και στην ένοπλη αποκορύφωση του Μακεδονικού Αγώνος το Ελληνικό Προξενείο και η Ιερά Μητρόπολις στη Θεσσαλονίκη γίνονται το επίκεντρο της διπλωματικής και πνευματικής προετοιμασίας. Στήριγμά τους οι Φιλεκπαιδευτικοί Σύλλογοι τα σχολεία και οι έμποροι.

Όταν στις 26 Οκτωβρίου 1912 ο Ταχσίν πασάς υπέγραφε την παράδοση της πόλης στον Αρχιστράτηγο Διάδοχο Κωνσταντίνο όλοι συνειδητοποίησαν ότι επρόκειτο για ένα ακόμη θαύμα του Αγίου Δημητρίου. Όμως από τότε η Θεσσαλονίκη του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας προοδεύει με βάση το ρητό «Συν Αθηνά και χείρα κίνει». Δηλαδή να ζητάς τη βοήθεια του Θεού, αλλά ταυτοχρόνως να δραστηριοποιείσαι και εσύ. Στην πόλη ακούσθηκε για πρώτη φορά ελληνικός Ραδιοφωνικός Σταθμός, το Ράδιο Τσιγκιρίδη. Εκεί επίσης πρωτοπροβλήθηκε τηλεοπτικό πρόγραμμα. Ήταν αρχές της δεκαετίας του 1960 στο περίπτερο της ΔΕΗ στη Διεθνή Έκθεση. Η έλευση των προσφύγων από τις ελληνικές πατρίδες της Ανατολής βοήθησε την πόλη διότι οι Μικρασιάτες και οι Κωνσταντινουπολίτες μετέφεραν την Χριστιανική τους ευλάβεια,, την αγάπη τους στα γράμματα και την επιχειρηματική τους ικανότητα. Εξάλλου το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης είναι σήμερα το πληρέστερο και το πιο οργανωμένο κτηριακά και επιστημονικά από όλα τα ΑΕΙ της χώρας μας. Το λιμάνι, το αεροδρόμιο, το σιδηροδρομικό και οδικό δίκτυο καθιστούν την πόλη πραγματική συμπρωτεύουσα της Ελλάδος, όπως υπήρξε άξια συμβασιλεύουσα της Ρωμανίας (Βυζαντίου)

Το μέλλον της Θεσσαλονίκης βασίζεται στην ορθή, δημιουργική και όχι μουσειακή αξιοποίηση του παρελθόντος της. Ας αφήσουν ορισμένοι τα φληναφήματα για πολυπολιτισμική Θεσσαλονίκη. Ουσιαστικά προσπαθούν να εξωραίσουν την Τουρκοκρατία και να προετοιμάσουν την αποδοχή του νέου Οθωμανισμού. Η πόλη υπήρξε σημαντική για όλους τους λαούς της περιοχής διότι αποτέλεσε προπύργιο Ορθοδοξίας και Ελληνισμού. Έτσι θα αναπτυχθεί και στο άμεσο μέλλον, τώρα μάλιστα που η πτώση του Κομμουνισμού οδήγησε τους γειτονικούς λαούς να ξαναβρούν την βυζαντινή κληρονομιά τους. Η Θεσσαλονίκη μάς συνδέει με τον ένδοξο βυζαντινισμό μας και μαρτυρεί τη διαχρονική συνέχεια του Ελληνισμού.