Ο Κεμάλ Ατατούρκ στη δεκαετία του 1920 επέβαλε δια της βίας την δυτικοποίηση της τουρκικής κοινωνίας και τη μείωση της επιρροής του Ισλάμ. Ο Ερντογάν ακολουθεί την αντίθετη πορεία. Αξιοποιεί το αποτυχόν πραξικόπημα για να επιβάλει με αυταρχικό τρόπο την ισλαμική ιδεολογία του. Έχει προηγηθεί μία μακρά προσπάθεια για την επάνοδο του Ισλάμ στο επίκεντρο της πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Τώρα τα πράγματα οδηγούνται προς την τελική ευθεία. Ο Στρατός, προπύργιο του κεμαλισμού και της δυτικόστροφης ιδεολογίας αποδυναμώνεται, οι μουεζίνηδες κατέβασαν τον κόσμο στους δρόμους την ημέρα του πραξικοπήματος, το αντίπαλο δέος που λέγεται Γκιουλέν τίθεται στο στόχαστρο. Η απομάκρυνση από την Ευρώπη δεν φαίνεται να φοβίζει τον Ερντογάν.
Αυτή η επάνοδος στις Ισλαμικές ρίζες και η αμφισβήτηση του κεμαλικού εκδυτικισμού επηρεάζει και τον τρόπο με τον οποίο οι ΗΠΑ και η Δυτική Ευρώπη βλέπουν την Τουρκία. Για τη Δύση το πείραμα του Κεμάλ ήταν μία χρυσή ευκαιρία να αποδείξουν στους Άραβες, τους Ιρανούς και τους άλλους μουσουλμανικούς λαούς ότι δυτικές αξίες και Ισλάμ είναι συμβατές έννοιες. Η Τουρκία χρησιμοποιήθηκε ως πρότυπο για να πεισθούν οι υπόλοιποι Μουσουλμάνοι ότι δεν υπάρχει λόγος να ακολουθούν τα μονοπάτια του Σουνιτικού ή του Σιιτικού φανατισμού. Μπορούν να συνδυάσουν την ελεύθερη οικονομία και κάποια επιφανειακά στοιχεία κοινοβουλευτισμού με τη θρησκευτική διδασκαλία του Κορανίου.
Περισσότερο και από το πληθυσμιακό της μέγεθος ή από τη θέση της δίπλα στη Ρωσία και στο Ιράν, η Τουρκία «πουλούσε» στους δυτικούς αυτή την ιδιότητά της. Ήταν το μοναδικό πρότυπο που φαινόταν επιτυχημένο. Ο σπουδαίος Βρετανός ιστορικός του 20ού αιώνος Arnold Toynbee επεσήμανε τα εξής: Η Δύση εχθρεύεται το Ισλάμ, επειδή καλλιεργεί πρότυπα αντίθετα προς το καταναλωτικό πνεύμα. Η Τουρκία, μετά την δυτικοποίηση που επέβαλε ο Κεμάλ, αποτελεί ένα καλό πρότυπο προς τους άλλους μουσουλμάνους. Γι’ αυτό, έγραφε ο Toynbee, ο Δυτικός κόσμος είναι διατεθειμένος να ανεχθεί όλες τις αταξίες της Τουρκίας, ακόμη και τα εγκλήματά της!
Αυτά ίσχυαν μέχρι σήμερα. Η Τουρκία που ακολουθεί πλέον τον ολισθηρό δρόμο του Ερντογάν, με την επιρροή του Ισλάμ σε κάθε πολιτική, κοινωνική και εκπαιδευτική δραστηριότητα και με την αναστολή της Ευρωπαϊκής Συμβάσεως Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, απομακρύνεται σαφώς από τη Δύση. Δεν μπορεί στο άμεσο μέλλον να αποτελεί το πρότυπο, το οποίο θα προβάλλουν οι Δυτικοί προς τα εκατομμύρια των λοιπών μουσουλμάνων. Άρα χάνει τη μεγάλη χρησιμότητά της για τις ΗΠΑ και τη Δυτική Ευρώπη. Βεβαίως δεν χάνει τη γεωστρατηγική θέση της, ας είμαστε ρεαλιστές. Τίποτε, όμως, δεν θα είναι όπως πριν.
Ως Έλληνες παρατηρούμε τις εξελίξεις και δεν εφησυχάζουμε!
Άρθρο μου στην ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, 31 Ιουλίου 2016
