Η κληρονομιά που αφήνει το 2014 στο 2015 είναι βαριά στις διεθνείς σχέσεις. Η χώρα μας επηρεάζεται από την γεωπολιτική αβεβαιότητα, γι’ αυτό κρίνω σκόπιμο να θυμίσω τις κυριώτερες εστίες αναταραχής και να καταγράψω τις πιθανές εξελίξεις, πάντα με τον κίνδυνο της ανατροπής και των εκπλήξεων.
Α) Τουρκία. Η πολιτική των μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες αποτυγχάνει σε όλα τα επίπεδα ακριβώς τώρα που ανέλαβε την Πρωθυπουργία ο σχεδιαστής της. Ο Αχμέτ Νταβούτογλου πρότεινε στα βιβλία του αυτή τη θεωρία σε συνδυασμό με τον Νέο Οθωμανισμό. Μαζί με τον Ερντογάν απέτυχαν στις σχέσεις με τους γείτονες, εμμένουν όμως στο ιδεολόγημα του Νέου Οθωμανισμού. Το 2015 θα δούμε να εφαρμόζεται η ισλαμική τους ιδεολογία με μεγαλύτερη έμφαση στο εσωτερικό αφού στο εξωτερικό συναντά αντιδράσεις. Για πρώτη φορά στην Ισλαμική Διάσκεψη είδαμε μέσα στο 2014 τρεις χώρες να καταψηφίζουν το ψευδοκράτος των Τουρκοκυπρίων. Η Αίγυπτος, το Ιράν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (Ντουμπάι, Αμπού Ντάμπι κλπ) έδειξαν με την αντιτουρκική στάση τους ότι η Άγκυρα κακώς αυτοδιαφημίζεται ως ο ηγέτης όλων των Μουσουλμανικών κρατών.
Β) Ρωσία-Ουκρανία. Η πόλωση είναι προφανής. Ο Πούτιν επιμένει ότι νομίμως προσάρτησε την Κριμαία, το Κίεβο ετοιμάζεται να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ για να αποκόψει τους δεσμούς της Ουκρανίας με τη Ρωσία και η Δύση τιμωρεί τη Ρωσία με οδυνηρές συνέπειες. Προβλέπω ότι το 2015 θα βρεθεί τελικά μία μέση λύση για να είναι όλοι ικανοποιημένοι. Δηλαδή η Ρωσία θα δείξει διάθεση μερικού συμβιβασμού στο εδαφικό ζήτημα και η Δύση θα χαλαρώσει τα οικονομικά αντίμετρα. Η Ουκρανία δεν θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ τουλάχιστον στο προβλέψιμο μέλλον. Ακόμη και στις ΗΠΑ υπάρχουν ρεαλιστές και γνώστες της Ιστορίας, όπως ο γερόλυκος Χένρυ Κίσσιτζερ, οι οποίοι συμβουλεύουν ότι δεν πρέπει να ταπεινώνεται ολοκληρωτικά η Ρωσία και ότι τα συμφέροντά της στον χώρο της πρώην ΕΣΣΔ πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπ’ όψιν. Η πρόβλεψή μου εκφράζει το αισιόδοξο σενάριο. Υπάρχει και η απαισιόδοξη προοπτική, δηλαδή η σκλήρυνση της δυτικής πολιτικής και η διέγερση των αμυντικών ανακλαστικών της Ρωσίας, η οποία παραμένει απρόβλεπτος παίκτης.
Γ) Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ε.Ε. συνεχίζει να αποτελεί ένα ιστορικό παράδοξο. Επιδιώκει την οικοδόμηση λειτουργικών υπερεθνικών θεσμών σε μία διεθνή τάξη, στην οποία ακόμη παραμένει ισχυρό το εθνικό κράτος. Σήμερα η Ένωση ευρίσκεται ενώπιον μεγάλου προβληματισμού για το μέλλον της, για το ΕΥΡΩ, για την σχεδόν αδύνατη διεύρυνσή της με νέα μέλη και κυρίως για τη διόγκωση των ευρωσκεπτικιστικών και ευρωφοβικών ρευμάτων. Προσωπικά πιστεύω ότι η κριτική στους θεσμούς, όταν είναι ιστορικά τεκμηριωμένη, μπορεί να βοηθήσει την Ένωση να βρει μία ισορροπία μεταξύ εθνικών συμφερόντων και ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Όταν, όμως ο σκεπτικισμός μετεξελίσσεται σε ευρωφοβικές και ακραίες εθνικιστικές απόψεις, τότε οι Βρυξέλλες πρέπει να δώσουν άμεσες και πειστικές απαντήσεις. Αν η Ε.Ε. δεν λειτουργήσει με μεγαλύτερη συμμετοχή των πολιτών της, αν δεν μειώσει το «δημοκρατικό έλλειμμα» και αν δεν μετριάσει τη γερμανική παντοδυναμία, οι εσωτερικές αναταράξεις θα αυξηθούν.
Δ) Μέση Ανατολή. Η κατάκτηση εδαφών στη Συρία και στο Ιράκ από τους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους και η γενοκτονία των Χριστιανών της περιοχής αποτέλεσαν τη δυσάρεστη έκπληξη του 2014. Η ικανότητα του Άσσαντ να επιβιώνει ήταν μία άλλη έκπληξη, για την οποία οι Δυτικοί μάλλον ικανοποιήθηκαν, αλλά δεν θέλουν να το παραδεχθούν. Η συνεργασία Ελλάδος, Κύπρου και Ισραήλ αποτελεί μία αξιοσημείωτη νησίδα σταθερότητος. Πάντως η στρατολόγηση τζιχαντιστών στη Βουλγαρία και στο Κόσσοβο θα φέρει το πρόβλημα πολύ κοντά μας.
Ενώπιον των εξελίξεων η Ελλάς πρέπει να θωρακισθεί διπλωματικά και στρατιωτικά.
Άρθρο μου στην εφημερίδα Δημοκρατία, Τρίτη 30 Δεκεμβρίου 2014
