Άρθρα

Ο μήνας Μάϊος είναι γεμάτος από μνήμες Βυζαντίου και Κωνσταντινουπόλεως. Στις 11 του μηνός γιορτάζουμε την ίδρυση και τα εγκαίνια της Κωνσταντίνου Πόλεως το 330 από τον Μέγα Κωνσταντίνο. Στις 21 του ιδίου μηνός η Εκκλησία μας τιμά τον  ιδρυτή Άγιο και τη μητέρα του, την Αγία Ελένη. Στις 29 τιμούμε τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο και τους πεσόντες κατά την Άλωση της Πόλης, της Βασιλεύουσας, το 1453.

Τι σημαίνει για εμάς σήμερα η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, η Ρωμανία; Μερικοί την θεωρούν σαν κάτι μακρινό, κι όμως είναι πολύ κοντά μας. Είναι μέσα στη ζωή μας, στον πολιτισμό μας, στην ταυτότητά μας, στις συνήθειές μας. Ας θυμηθούμε ορισμένες ενδιαφέρουσες πτυχές.

1. Η Ορθόδοξη Εκκλησία διατηρεί τη βυζαντινή παράδοση, η οποία «μένουσα εν εαυτή τα πάντα καινίζει». Η Θεία Λειτουργία, η υμνογραφία, η βυζαντινή μουσική, η βυζαντινή αγιογραφία, ο βυζαντινός ρυθμός των Ναών, αυτά και πολλά άλλα καθιστούν το Βυζάντιο/Ρωμανία κομμάτι της ζωής μας.
2. Ολόκληρες πόλεις και μοναστικές κοινότητες αποτελούν σήμερα βυζαντινά μουσεία που θυμίζουν την τέχνη, την παράδοση, τις πεποιθήσεις και τον συνδυασμό Χριστιανικής πίστης και ελληνικού πολιτισμού που επέτυχε επί 1100 έτη η Αυτοκρατορία. Ο Άθως, το Σινά, η Θεσσαλονίκη, η Καστοριά, το Διδυμότειχο, η Άρτα αποδεικνύουν του λόγου το ασφαλές. Πηγαίνεις στο Άγιον Όρος και ακούς να μνημονεύονται καθημερινά ο Νικηφόρος Φωκάς, ο Αλέξιος Κομνηνός και άλλοι κτίτορες των μονών.
3. Η αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης- Κωνσταντινουπόλεως είχε το κρατικό όνομα Ρωμανία. Ο όρος Βυζαντινή Αυτοκρατορία καθιερώθηκε τον 16ο αιώνα από τον Γερμανό ιστορικό Ιερώνυμο Βολφ. Εις ένδειξιν ευγνωμοσύνης οι Αυτοκράτορες έδιναν τίτλους και επαίνους «διά τους κόπους ούς εμόχθησας υπέρ Ρωμανίας». Ρωμαίοι ήσαν οι υπήκοοι, αλλά δεν έπαυαν να έχουν επί μέρους εθνικές ταυτότητες (Έλληνες, Αρμένιοι, Σέρβοι κ.ά). Από τη Ρωμανία και τους Ρωμαίους υπηκόους της προέρχεται ο όρος Ρωμηός (ή Ρωμιός) που χαρακτηρίζει από το 1453 μέχρι και σήμερα τη σύνθεση Ορθοδοξίας και Ελληνισμού. Γι’ αυτό και οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί της Μέσης Ανατολής αποκαλούνται Ρουμ Ορτοντόξ και αναζητούν τις ρίζες τους στο Βυζάντιο.
4. Μέχρι το 1946 το Βυζαντινό Δίκαιο ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των Ελλήνων. Οι Εθνικές Συνελεύσεις της Ελληνικής Επαναστάσεως αποφάσισαν να επαναφέρουν ως Αστικό Δίκαιο τους «Νόμους των Χριστιανών ημών Αυτοκρατόρων», δηλαδή των Βυζαντινών και συγκεκριμένα την κωδικοποίηση που έκανε τον 14ο αιώνα ο Θεσσαλονικεύς Κωνσταντίνος Αρμενόπουλος. Εφαρμόσθηκε στη νεώτερη Ελλάδα μέχρι το 1946, όταν εισήχθη ο Αστικός Κώδικας, αλλά δεν καταργήθηκε τελείως.
5. Στο βιβλίο της «Πόσο ελληνικό είναι το Βυζάντιο- Πόσο Βυζαντινοί είναι οι Νεοέλληνες» η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ αναφέρεται στην επίδραση του Βυζαντίου στη λογοτεχνία και την τέχνη των Νεοελλήνων. Ο στρατηγός Μακρυγιάννης ζητά από τον Π. Ζωγράφο να απεικονίσει, μαζί με τις μάχες του 1821, και την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως. Ο Σεφέρης, ο Καραγάτσης, ο Μαρκοράς, ο Ίων Δραγούμης, αλλά και ο Γάλλος διανοούμενος Αντρέ Μαλρώ αντλούν έμπνευση από τη βυζαντινή ιστορία. Προσθέτω και εγώ τον Δωδεκάλογο του Γύφτου και τη Φλογέρα του Βασιλιά, τα δύο επικά ποιήματα του Κωστή Παλαμά, καθώς και τα παιδικά βιβλία της Πηνελόπης Δέλτα για τον «Καιρό του Βουλγαροκτόνου». Επίσης το μεταφρασμένο στα ελληνικά μυθιστόρημα του Ουμπέρτο Έκο με τίτλο «Μπαουντολίνο», με ήρωα έναν Ιταλό Σταυροφόρο του 1204, ο οποίος γοητεύθηκε από την κλασική ελληνική παιδεία του Βυζαντινού ιστορικού Νικήτα Χωνιάτη.
6. Θρύλοι, παροιμίες και συνηθισμένες εκφράσεις έχουν ενταχθεί στη συλλογική μνήμη και στο λεξιλόγιό μας χωρίς ίσως να συνειδητοποιούμε τη βυζαντινή προέλευσή τους. Οι γιαγιάδες μιλούν στα εγγόνια για τον Μαρμαρωμένο Βασιλιά. Οι φράσεις «έφαγε τον περίδρομο», «έμεινε στα κρύα του λουτρού» και πολλές άλλες έρχονται κατ’ ευθείαν από τους Βυζαντινούς προγόνους μας. Το φλουρί Κωνσταντινάτο, είτε το φοράμε στο λαιμό είτε το χρησιμοποιούμε ως έκφραση, αναφέρεται στο βυζαντινό νόμισμα με την παράσταση του Αγίου Κωνσταντίνου.
7. Ο αείμνηστος Καθηγητής Βασίλειος Τατάκης παρατήρησε ότι το Βυζάντιο είναι επίκαιρο, διότι είναι το πρώτο πραγματικά ευρωπαϊκό κράτος. Με βάση τους ορισμούς του Πωλ Βαλερύ, του Τόμας Έλιοτ, του Παναγιώτη Κανελλόπουλου  και πολλών άλλων, τα τρία θεμέλια του ευρωπαϊκού πολιτισμού είναι: Η Αρχαία Ελληνική Γραμματεία, το Ρωμαϊκό (ή βυζαντινορωμαϊκό) Δίκαιο και η Χριστιανική Διδασκαλία. Για πρώτη φορά τα τρία αυτά στοιχεία μαζί απαντώνται στο Βυζάντιο/ Ρωμανία, όπου το θεμέλιο της παιδείας ήσαν τα Ομηρικά έπη και όπου το Ρωμαϊκό Δίκαιο εκχριστιανίσθηκε και κωδικοποιήθηκε.
8. Η κληρονομιά των Θεσσαλονικέων Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου, Φωτιστών των Σλάβων, είναι εμφανής στο αλφάβητο εκατοντάδων εκατομμυρίων Ρώσων, Ουκρανών, Σέρβων, Βουλγάρων και άλλων. Ο Κωνσταντίνος-Κύριλλος, φιλόσοφος και ιεραπόστολος του 9ου αιώνος μ.Χ., έδωσε το όνομά του στο βυζαντινό αλφάβητο που χρησιμοποιούν σήμερα – με κάποιες τροποποιήσεις και προσθήκες – οι λαοί της Ανατολικής Ευρώπης.
9. Ο δικέφαλος αετός ήταν το έμβλημα των βυζαντινών αυτοκρατόρων μετά την ανάκτηση της Βασιλεύουσας το 1261 και τη νίκη των Ελλήνων της Νίκαιας επί των Σταυροφόρων. Σήμερα τον βλέπουμε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, αλλά και στους Ορθοδόξους Ναούς της Ελλάδος και της Κύπρου, είτε ως σημαία είτε ως διακοσμητικό σύμβολο. Τον βρίσκουμε επίσης στις σημαίες και στα εθνικά σύμβολα των Σέρβων, των Μαυροβουνίων, των Αλβανών και άλλων λαών που επηρεάσθηκαν από τον βυζαντινό πολιτισμό. Πρόκειται για τον αετό, ο οποίος κοιτά και προς την Ανατολή και προς τη Δύση.
10.  Είναι επίσης χρήσιμο να θυμόμαστε ότι οι αγωνιστές του 1821  είχαν την Κωνσταντινούπολη και τη βυζαντινή ιδέα στην καρδιά τους. Η Μεγάλη Ιδέα, δηλαδή η ελπίδα για απελευθέρωση της Πόλης και όλων των ελληνικών περιοχών, κράτησε όρθιο το Γένος επί 400 χρόνια. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης μιλώντας στον Άγγλο Πλοίαρχο Χάμιλτον δηλώνει ότι συνεχίζει τους αγώνες του Αυτοκράτορα που δεν συνθηκολόγησε (δηλ. του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου).

Ας μην περιφρονούμε το Βυζάντιο. Ας ξαναμελετήσουμε τον «ένδοξο βυζαντινισμό μας», όπως θα έλεγε και ο Καβάφης.

Στις 12 Ιουνίου συμπληρώνονται επτά χρόνια από την υπογραφή της εθνικώς επιζήμιας Συμφωνίας των Πρεσπών. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ παραχώρησε στο βόρειο γειτονικό μας κράτος μία σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό, ο οποίος ήδη εγκαταλείφθηκε από τους αμέσως ενδιαφερομένους. Παραχώρησε επίσης «μακεδονική»  γλώσσα, εθνότητα και ταυτότητα σε ένα πολυεθνικό κράτος, το οποίο είχε από το 1991 δείξει τις προθέσεις του να μονοπωλήσει αυτούς τους όρους.

Η Πρόεδρος των Σκοπίων Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα μίλησε σε Συνέδριο με γενικό τίτλο «Μακεδονία 2025», χρησιμοποιώντας τον όρο αυτό όπως και η μεγάλη πλειοψηφία πολιτικών και δημοσιογράφων.

Εξ άλλου ο Πρωθυπουργός του κράτους Χρίστιαν Μίτσκοσκι επαναλαμβάνει συχνά τους ισχυρισμούς του περί «ανεπίλυτου μακεδονικού ζητήματος». Τον ακούσαμε τον Ιανουάριο στις ΗΠΑ (συγκέντρωση στο Νιου Τζέρσεϋ), τον ακούσαμε πάλι στις 24 Απριλίου σε συγκέντρωση σωματείου που διεκδικεί  τη Βόρειο Ελλάδα. Από το 1945 ο κομμουνιστής Τίτο της Γιουγκοσλαβίας είχε καθιερώσει τον αλυτρωτικό όρο «Μακεδονία του Αιγαίου»  ή «Μακεδονία της Λευκής Θάλασσας»   για την Ελληνική Μακεδονία. Οι σύλλογοι με αυτές τις ονομασίες αποτελούν σήμερα την αιχμή του δόρατος της ανθελληνικής και διεκδικητικής προπαγάνδας.

Είπε μεταξύ άλλων ο Μίτσκοσκι: «Το μακεδονικό ζήτημα δεν έχει κλείσει. Το μακεδονικό ζήτημα θα τεθεί κάποια στιγμή στο τραπέζι των παγκόσμιων μεγάλων δυνάμεων και εγώ είμαι πεπεισμένος ότι με τη δύναμη των επιχειρημάτων θα αποκαταστήσουμε όλα εκείνα που όχι μόνον τα τελευταία χρόνια, αλλά ίσως και τις προηγούμενες δεκαετίες και αιώνες στο παρελθόν έχουμε απολέσει. Δεν είμαι βέβαιος ότι είμαστε η γενιά αυτή, της οποίας ηγούμαι, που θα το καταφέρει αυτό, αλλά είμαι βέβαιος ότι θα θέσουμε τα θεμέλια, ώστε οι επόμενες γενιές να μπορέσουν, βάσει των θεμελίων που θέτουμε σήμερα, να το καταφέρουν αυτό». Μιλούσε σε  εκδήλωση στα Σκόπια για τη συμπλήρωση ενός έτους λειτουργίας της «Λέσχης-Αναγνωστηρίου της Λευκής Θάλασσας».

Είναι προφανές ότι οι δηλώσεις αυτές και η γενικότερη συμπεριφορά των ηγετικών κλιμακίων των Σκοπίων κουρελιάζουν τη Συμφωνία των Πρεσπών. Δικαιώνουν επίσης όλους όσοι φωνάζαμε ότι η σύνθετη ονομασία είναι κοροϊδία, διότι θα μείνει μόνο ο όρος «Μακεδονία». Πρέπει να δείξουμε άμεση αντίδραση. Αν αποδεχόμαστε αδιαμαρτύρητα αυτές τις προκλήσεις ανοίγουμε την όρεξη για γειτονικά κράτη μεγαλύτερα σε πληθυσμό και ισχύ από τα Σκόπια.

Η θρασύτητα των βορείων γειτόνων εκδηλώνεται και απέναντι στη Βουλγαρία και στην Ε.Ε. Η Σόφια έθεσε Βέτο για την ευρωπαϊκή πορεία των Σκοπίων, αν δεν κάνουν μία δήλωση για τη γλώσσα τους και αν δεν αναγνωρίσουν τη βουλγαρική εθνότητα ως συστατικό στοιχείο του κράτους με τροποποίηση του κανονιστικού μέρους του Συντάγματος.

Για τη  γλώσσα η κυβέρνηση των Σκοπίων κατέθεσε στις Βρυξέλλες μία δήλωση, στις 19.7.2022,  αναγνωρίζοντας ότι κατασκευάσθηκε το 1945 μόνο από διαλέκτους που ομιλούνται εντός των σημερινών ορίων του κράτους. Για την αλλαγή του Συντάγματος υπέρ της βουλγαρικής μειονότητας η κυβέρνηση Μίτσκοσκι δηλώνει πλήρη άρνηση. Το είπαν και προ ολίγων ημερών στον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα. Προτιμούν να μην προχωρήσουν προς την Ευρ. Ένωση παρά να αποδεχθούν το βουλγαρικό και ευρωπαϊκό αίτημα.

Τα Σκόπια προκαλούν τους πάντες. Πρέπει να προστατεύσουμε την ιστορία και τη αξιοπρέπειά μας.

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 24.5.2025

Οι βουλευτικές εκλογές της 11.5.2025 στην Αλβανία είχαν δύο νικητές: Την αποχή, η οποία πλησίασε το 55%, και το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Πρωθυπουργού Έντι Ράμα. Η αποχή δείχνει μία τάση απόρριψης ολόκληρου του πολιτικού συστήματος. Ο Ράμα κερδίζει μία τέταρτη τετραετία εκμεταλλευόμενος την τεράστια επιρροή του στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, η οποία είναι ένας μεγάλος εργοδότης στην Αλβανία.

Ο Ράμα πήρε το 52% των ψήφων και το Δημοκρατικό Κόμμα του πρώην Πρωθυπουργού Σάλι Μπερίσα έλαβε το 34%. Ο Μπερίσα καταγγέλλει ως διαβλητή τη διαδικασία και καλεί σε συλλαλητήριο στις 16 Μαΐου. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, με δηλώσεις της Ύπατης Εκπροσώπου για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής Κάγια Κάλας, αφήνει υπόνοιες για κατάχρηση των μηχανισμών εξουσίας από το κυβερνών Σοσιαλιστικό Κόμμα. Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, που παρακολούθησαν τη διαδικασία των εκλογών ως παρατηρητές, δήλωσαν ότι η Αλβανία δεν είναι ακόμη έτοιμη για να ενταχθεί στην Ε.Ε.

Τα δύο κόμματα που εκπροσωπούν την Ελληνική Εθνική Μειονότητα, το Κόμμα Ένωσης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΚΕΑΔ) και το ΜΕΓΚΑ, εντάχθηκαν αναγκαστικά στον συνασπισμό του Δημοκρατικού Κόμματος υπό τον Σάλι Μπερίσα. Ήταν έτσι διαμορφωμένο το σύστημα που δεν θα μπορούσαν εύκολα να κατέλθουν με αυτόνομη εκπροσώπηση. Εξελέγη ο έμπειρος Ευάγγελος Ντούλες, ο οποίος γνωρίζει καλά τα προβλήματα των Βορειοηπειρωτών. Είναι, πάντως, χαρακτηριστικό ότι μόνο στην πόλη της Χειμάρρας, λόγω Μπελέρη, βγήκε πρώτο το Δημοκρατικό Κόμμα, το οποίο στήριξαν οι Έλληνες. Γενικά στις περιοχές της Βορείου Ηπείρου πλειοψήφησε ο Ράμα. Ίσως πολλά μέλη της Μειονότητας δεν πήγαν να ψηφίσουν, ούτε έστειλαν επιστολική ψήφο.

Επειδή προβλέπεται στις επόμενες βουλευτικές εκλογές να αλλάξει το σύστημα προτείνω ο Ελληνισμός της Αλβανίας να επανέλθει στα αυτόνομα πολιτικά σχήματα, τα οποία τον εκπροσώπησαν επιτυχώς κατά τη δεκαετία του 1990. Υπό την αιγίδα της Οργανώσεως ΟΜΟΝΟΙΑ να συνασπισθούν το ΚΕΑΔ και το ΜΕΓΚΑ  και να κατεβάσουν υποψηφίους σε εκλογικές περιφέρειες όπου κατοικεί το ελληνικό στοιχείο. Τούτο θα είναι πολλαπλά ωφέλιμο:

1. Θα γίνει μία καταγραφή και μία επίδειξη δυνάμεως των Βορειοηπειρωτών.
2. Θα αποφευχθεί η συνεργασία με τα δύο μεγάλα αλβανικά κόμματα, στα οποία μετέχουν και υποψήφιοι από την ομάδα  των Τσάμηδων, που εκφράζουν ανθελληνικές θέσεις.
3. Θα δοθεί η ευκαιρία να εκφρασθούν πολιτικά και οι πολυπληθείς Βλαχόφωνοι Έλληνες.
4. Ένα κόμμα της μειονότητας θα αποτελέσει αφορμή να ψηφίσουν και πολλοί Βορειοηπειρώτες που είναι απογοητευμένοι από τα μεγάλα αλβανικά κόμματα.
5. Στη -διόλου απίθανη-  περίπτωση που κανένα μεγάλο κόμμα δεν πάρει απόλυτη πλειοψηφία, ίσως το κόμμα της Ελληνικής Μειονότητας να αποτελέσει ρυθμιστή και πολύτιμο εταίρο για τον σχηματισμό κυβερνήσεως.

Βεβαίως μέχρι τις επόμενες εκλογές προέχει η συνεργασία όλων των δυνάμεων του Ελληνισμού, στην Αθήνα και στην Αλβανία, για να πιεσθεί ο Ράμα να σταματήσει τις αυθαιρεσίες. Επίσης θυμίζω ότι η «Ομόνοια» και γενικά η Ελληνική Εθνική Μειονότητα δεν έχει αποδεχθεί το αποτέλεσμα της απογραφής πληθυσμού, εθνικών και θρησκευτικών ομάδων του Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου 2023. Η απογραφή έχει καταγγελθεί ως μη αντικειμενική από την Ελληνική Κυβέρνηση.

Επιθυμούμε την ειρηνική συνύπαρξη με όλους τους Βαλκάνιους γείτονες, αλλά σε καμία περίπτωση η φιλία δεν πρέπει να αποβαίνει εις βάρος των δικαιωμάτων και ελευθεριών του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού.

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ,17.5.2025

Σε μία δημόσια παρέμβασή του ο Καθηγητής και Βουλευτής της ΝΔ Άγγελος Συρίγος μάς θύμισε ότι ο Πέτρος Μολυβιάτης, που έφυγε προσφάτως από τη ζωή, συνέβαλε στην καταψήφιση του Σχεδίου Ανάν για την Κύπρο. Μετά τις εκλογές της 7ης Μαρτίου 2004 ο έμπειρος διπλωμάτης ανέλαβε Υπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης Κώστα Καραμανλή και έδωσε μία συνέντευξη, στην οποία τόνισε τα εξής:

Η Ελληνική Κυβέρνηση θα αφήσει ελεύθερους τους Έλληνες της Κύπρου να εκφράσουν την άποψή τους με δημοψήφισμα και θα σεβασθεί την απόφασή τους. Δεν είναι η τελευταία ευκαιρία για το Κυπριακό το σχέδιο του Γενικού Γραμματέως του ΟΗΕ Κόφι Ανάν. Δεν υπάρχουν τελευταίες ευκαιρίες.

Ακολούθησε το ιστορικό διάγγελμα του Κυπρίου Προέδρου Τάσσου Παπαδόπουλου τη Μεγάλη Τετάρτη και η καταψήφιση από το 76% των Ελλήνων Κυπρίων στις 24 Απριλίου 2004. Η Κυπριακή Δημοκρατία δεν καταλύθηκε. Η Εθνική Φρουρά δεν διαλύθηκε. Η Κύπρος εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση και βρίσκεται σε ισχυρότερη διπλωματική θέση από το παρελθόν.

Σήμερα η Κυπριακή Δημοκρατία έχει αναπτύξει στρατιωτικές και διπλωματικές συμμαχίες με τη Γαλλία, το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Για πρώτη φορά ο Αρχηγός της Εθνικής Φρουράς, ο Στρατηγός Γ. Τσιτσικώστας, έκανε επίσημη επίσκεψη στο Υπουργείο Αμύνης των ΗΠΑ. Η Κύπρος μαζί με την Ελλάδα μετέχουν στον στρατηγικό σχεδιασμό για τον ενεργειακό και εμπορικό διάδρομο IMEC, που θα συνδέσει την Ινδία με την Ευρώπη.

Αν είχε επιβληθεί το Σχέδιο Ανάν η Κυπριακή Δημοκρατία θα είχε διαλυθεί και το νέο κράτος, η Ενωμένη Κυπριακή Δημοκρατία, θα ήταν υποχείριο της Άγκυρας. Οι Τουρκοκύπριοι υπό την  καθοδήγηση της Τουρκίας θα είχαν τη νομική δυνατότητα να χαράσσουν την εξωτερική και αμυντική πολιτική του κράτους και να εμποδίζουν οποιαδήποτε κοινή πρωτοβουλία των Ελλήνων Κυπρίων και της Ελλάδος. Άλλωστε το σχέδιο  επέτρεπε να παραμείνουν στο νησί 45.000-75.000 έποικοι από την Τουρκία.

Εξ άλλου το Σχέδιο Ανάν δημιουργούσε ένα πρωτοφανές συνταγματικό υβρίδιο, το οποίο δεν ήταν ούτε Ομοσπονδία ούτε Συνομοσπονδία. Παρόμοιο κράτος  δεν υπάρχει στον κόσμο και προφανώς θα ήταν μη λειτουργικό. Οι Έλληνες Κύπριοι θα κατέβαλλαν το 90% του κόστους για την οικοδόμηση του νέου κράτους, δεδομένου ότι οι Τούρκοι της Κύπρου είχαν κακές οικονομικές επιδόσεις.  Για τα καίρια ζητήματα θα αποφάσιζε το Ανώτατο Δικαστήριο αποτελούμενο από 3 Έλληνες Κυπρίους, 3 Τουρκοκυπρίους και 3 αλλοδαπούς, οι οποίοι θα έκριναν πού θα κλίνει η ζυγαριά.

Η σημερινή διαπραγμάτευση με περιεχόμενο τη Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία προκαλεί ερωτηματικά, διότι αυτή ήταν και η βάση του προβληματικού σχεδίου Ανάν. Ο Ερντογάν μιλά πλέον για δύο κράτη και όχι για δύο κοινότητες. Άρα θέλει «λύση»  Συνομοσπονδίας με δύο κράτη σε συσκευασία ενός. Έτσι η Τουρκία θα ελέγχει πλήρως τη ζώνη του βορρά, αλλά θα έχει μερικό έλεγχο  και στον τομέα των Ελλήνων Κυπρίων. Μπορούμε να το αποφύγουμε; Προφανώς ναι. Αρκεί να το θελήσουν οι κυβερνήσεις Αθηνών και Λευκωσίας.

Δεν συμφωνώ ότι το Κυπριακό είναι μία ιστορία χαμένων ευκαιριών. Το ζητούμενο είναι η εθνική, φυσική και πολιτιστική επιβίωση του Ελληνισμού στη Μεγαλόνησο. Οι Τούρκοι θεωρούν ενιαίο το μέτωπο Θράκης-Αιγαίου-Κύπρου. Έτσι πρέπει να το βλέπουμε και εμείς.

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 10.5.2025

Τη γείτονα Τουρκία δεν πρέπει να την υποτιμούμε, ούτε να την υπερεκτιμούμε. Έχει μία θαυμαστή σταθερότητα  στις επιδιώξεις της και  θέτει στόχους που υπηρετούνται ανεξαρτήτως προσώπων ή κομμάτων. Αξίζει να προσέξουμε ότι το κεμαλικό κόμμα της αντιπολίτευσης (CHP) κατηγορεί τον Ερντογάν ως ενδοτικό στο Αιγαίο και στο Κυπριακό και του θυμίζει ότι η εισβολή του 1974  ήταν αποτέλεσμα συνεργασίας Κεμαλικών (Ετσεβίτ ως Πρωθυπουργός) και Ισλαμιστών (Ερμπακάν ως Αντιπρόεδρος).

Υπάρχουν, όμως, και οι διπλωματικές ήττες. Ο Ερντογάν προσπάθησε να αξιοποιήσει τον Οργανισμό των Τουρκογενών  Κρατών  (OTS) για να κερδίσει έστω και μία αναγνώριση του ψευδοκράτους των Τουρκοκυπρίων. Μάλιστα έβαλε αυτή την μη αναγνωρισμένη  οντότητα να γίνει παρατηρητής στον Οργανισμό με το όνομα «Τουρκική Δημοκρατία της Βορείου Κύπρου». Παρά τις προσδοκίες του τρία τακτικά μέλη και ένα κράτος – παρατηρητής υπέγραψαν συμφωνία συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, με την οποία αναγνωρίζουν ως μόνη νόμιμη κυβέρνηση την Κυπριακή Δημοκρατία και αποδέχονται ότι η Τουρκία είναι εισβολέας στην Κύπρο. Η Κιργιζία, το Καζακστάν, το Ουζμπεκιστάν (μέλη) και το Τουρκμενιστάν (παρατηρητής) έκαναν μία δυσάρεστη έκπληξη στον Ερντογάν. Τούτο οφείλεται στην ανάγκη τους να έχουν οικονομικές και διπλωματικές σχέσεις με την Ε.Ε., αλλά και στους ορθούς διπλωματικούς χειρισμούς της Λευκωσίας και της Αθήνας.

Στον τομέα της ανάπτυξης στρατιωτικών δυνάμεων εκτός Τουρκίας η Άγκυρα υπερεπεκτείνεται και ριψοκινδυνεύει να υποστεί ζημία. Όχι απλώς μία ακόμη διπλωματική ήττα. Τουρκικός στρατός (περίπου 30.000) βρίσκεται στην Κύπρο ως δύναμη κατοχής από το 1974, στη Λιβύη, στη Σομαλία και στο Τσαντ, στο πλαίσιο ενός εντόνου ενδιαφέροντος για την Αφρική, στο Βόρειο Ιράκ και στη Συρία, με κύρια δικαιολογία την αντιμετώπιση των Κούρδων. Κατά καιρούς βλέπουμε τουρκική παρουσία και στον Καύκασο.

Στο Κατάρ η Τουρκία έχει δημιουργήσει μία μεγάλη στρατιωτική βάση κοντά στην πρωτεύουσα Ντόχα και έτσι βρέθηκε στο αντίθετο στρατόπεδο από την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη Σαουδική Αραβία.

Η παρουσία στη Σομαλία βαίνει αυξανόμενη με εντυπωσιακούς στόχους, όπως η δημιουργία ναυτικής βάσης, η μελλοντική δημιουργία διαστημικού σταθμού, η εκπαίδευση των Σομαλικών Ενόπλων Δυνάμεων, η δυνατότητα ελέγχου των θαλασσίων διαδρομών κ.ά.

Είναι εμφανής η εφαρμογή της νεο-Οθωμανικής ιδεολογίας, αλλά και η ανασφάλεια που οδηγεί σε πολυπλόκαμη στρατιωτική παρουσία. Στη Συρία και στο Ιράκ η Άγκυρα προσπαθεί να εμποδίσει τη διασύνδεση των εκεί Κούρδων με τους Κούρδους εντός Τουρκίας. Σε άλλες περιοχές επιδιώκει οικονομικά οφέλη, πχ την εδραίωση Τούρκων επιχειρηματιών και κατασκευαστών σε αναπτυσσόμενες αφρικανικές αγορές. Δεν είναι κρυφή και μία προσπάθεια να φανεί ότι μπορεί να κινείται ανεξάρτητα από  το ΝΑΤΟ.

Αυτή η διασπορά δυνάμεων είναι αναμενόμενο να δημιουργεί αντιδράσεις και αντισυσπειρώσεις. Όπως έχει γίνει σαφές από δηλώσεις Ισραηλινών αξιωματούχων, το κράτος του Ισραήλ είναι λίαν προβληματισμένο και ενοχλημένο από την τουρκική κινητικότητα. Άλλωστε ο Ερντογάν στηρίζει ξεκάθαρα την Χαμάς, η οποία προκάλεσε τα τραγικά γεγονότα της 7.10.2023. Και δεν είναι μόνο το Ισραήλ που ενοχλείται.

Χώρες με πολύ μεγαλύτερες στρατιωτικές και οικονομικές δυνατότητες πλήρωσαν το τίμημα της ανάμιξης σε επικίνδυνες περιοχές. Θυμίζω το Βιετνάμ για τις ΗΠΑ, το Αφγανιστάν για τη Σοβιετική Ένωση. Θεωρώ πολύ πιθανόν η Τουρκία να βγει ζημιωμένη από αυτές τις δραστηριότητες.

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 3.5.2025

Ο Πάπας Φραγκίσκος εξεδήμησε εις Κύριον τη Δευτέρα του Πάσχα. Με αυτή την αφορμή θεωρώ χρήσιμο να θυμίσω τη συμβολή του Ρωμαιοκαθολικισμού στη διαφύλαξη των Χριστιανικών ριζών της Ευρώπης σε μία εποχή με έντονες τις τάσεις  αμφισβήτησης.

Είναι ουσιαστικές οι δογματικές, εκκλησιολογικές και ιστορικές διαφορές μεταξύ ημών των Ορθοδόξων και των Ρωμαιοκαθολικών.  Αυτό δεν μάς εμποδίζει να αναγνωρίσουμε τη συμβολή των Δυτικών Χριστιανών στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στη Γαλλία, παρά τον Νόμο του 1905 που ορίζει το κράτος να είναι αυστηρά ουδετερόθρησκο και παρά τις διαφωνίες των Ρωμαιοκαθολικών Επισκόπων για σύγχρονα νομοθετήματα, ο Πρόεδρος Μακρόν ήταν ο οικοδεσπότης στην τελετή εγκαινίων της Παναγίας των Παρισίων, όταν αποκαταστάθηκαν οι ζημιές της καταστροφικής φωτιάς. Κορυφαίοι Γάλλοι πολιτικοί, όπως ο Κάρολος ντε Γκώλ και ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζακ Ντελόρ, τόνιζαν συχνά ότι είναι πιστοί Χριστιανοί και ότι πηγαίνουν  την Κυριακή στην εκκλησία.

Ο Πρόεδρος Φρανσουά Μιτεράν δεν είχε δεσμούς με τη Χριστιανική πίστη, αλλά σεβόμενος την παράδοση της χώρας του ανακοίνωσε το 1982 ότι η Γαλλία αναλαμβάνει επισήμως την προστασία των Ρωμαιοκαθολικών και των Μαρωνιτών στον Λίβανο.

Στα γαλλικά δημόσια σχολεία δεν διδάσκεται το μάθημα των Θρησκευτικών, αλλά πολλά Ρωμαιοκαθολικά ιδρύματα διατηρούν  ιδιωτικά σχολεία, με εκκλησιασμό και με χριστιανική κατήχηση, όπου έχουν φοιτήσει οι περισσότεροι διάσημοι Γάλλοι πολιτικοί.

Στην Ιταλία είναι ισχυρή η επίδραση του Καθολικισμού. Τούτο φάνηκε  στην περίπτωση της δικαστικής προσφυγής μιας άθεης μητέρας κατά της παρουσίας του Εσταυρωμένου στις σχολικές αίθουσες. Το Ιταλικό Συμβούλιο της Επικρατείας με απόφασή του δέχθηκε την παραμονή του χριστιανικού συμβόλου λόγω της άρρηκτης σύνδεσης του ιταλικού πολιτισμού με τον Χριστιανισμό. Η ιταλική κυβέρνηση, με την υποστήριξη πολλών κομμάτων και διανοουμένων, κέρδισε τη σχετική δίκη στη μείζονα σύνθεση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Ο Εσταυρωμένος παραμένει στις αίθουσες των ιταλικών σχολείων (υπόθεση Lautsi).

Σε χώρες με ρωμαιοκαθολική πλειοψηφία το μάθημα των Θρησκευτικών είναι βασικό στα σχολεία και έχει χριστιανικό (όχι θρησκειολογικό) περιεχόμενο (Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία κ.α.). Στη Γερμανία, όπου οι Ρωμαιοκαθολικοί και οι Προτεστάντες (Ευαγγελικοί)  αποτελούν τις μεγαλύτερες χριστιανικές κοινότητες, το μάθημα των Θρησκευτικών προστατεύεται από το Σύνταγμα.

Ρωμαιοκαθολικοί πολιτικοί ίδρυσαν το 1957 την ΕΟΚ, πρόδρομο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και έβαλαν στην ευρωπαϊκή σημαία τα 12 αστέρια από το φωτοστέφανο του αγάλματος της Παναγίας. Η σφραγίδα του Καθολικισμού είναι έντονη  στα Χριστιανοδημοκρατικά κόμματα. Η Ένωση των Ρωμαιοκαθολικών Νομοθετών (βουλευτών) παρεμβαίνει υπέρ του θεσμού της παραδοσιακής οικογένειας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στα εθνικά Κοινοβούλια.

Ως Έλληνες έχουμε δικαίωμα και υποχρέωση να διατηρήσουμε την ταυτότητά μας και να αναδείξουμε τη συμβολή του αρχαίου ελληνικού  πολιτισμού και της Ορθοδοξίας στην οικοδόμηση της Ευρώπης. Η Ελένη Αρβελέρ υπογραμμίζει ότι το πρώτο πραγματικά ευρωπαϊκό κράτος ήταν η Βυζαντινή Αυτοκρατορία (Ρωμανία). Είχε ως πολιτιστικά θεμέλια την Ελληνική Γλώσσα και Παιδεία, το Ρωμαϊκό Δίκαιο  και την Ορθόδοξη Χριστιανική διδασκαλία.

Αποχαιρετώντας τον Πάπα Φραγκίσκο διατηρούμε την καλή ανάμνηση από την επιστροφή τριών θραυσμάτων του Παρθενώνα, τα οποία φυλάσσονταν στα Μουσεία του Βατικανού. Με δική του πρωτοβουλία παραδόθηκαν στον  Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμο και τοποθετήθηκαν στο Μουσείο της Ακρόπολης.

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 26.4.2025

«Αναστάσεως ημέρα, λαμπρυνθώμεν λαοί. Πάσχα Κυρίου Πάσχα!». Το μήνυμα της Αναστάσεως του Κυρίου φέρνει φως και ελπίδα στη ζωή μας και ενώνει τους απανταχού Έλληνες. Μία γιορτή άρρηκτα συνδεδεμένη με την παράδοση, την ιστορία και τους αγώνες του Ελληνισμού. Σταυροαναστάσιμη η πορεία του Έθνους μας. Σταυρώνεται και ανασταίνεται. Ταλαιπωρείται και αναγεννάται. Περνά περιόδους πολέμου με υπομονή και ανθεκτικότητα και δημιουργεί έργα πολιτισμού στις περιόδους ειρήνης, παρά τα ελαττώματα και τις διχόνοιες. Και όπως είπε ο Μακρυγιάννης στον Γάλλο Ναύαρχο Δεριγνύ (Μύλοι Αργολίδος, Ιούνιος 1825): Πολλά θεριά πολεμούν να μας φάνε, αλλά η μαγιά πάντα μένει!

Αυτές τις Άγιες Ημέρες η σκέψη μας στρέφεται προς τον Ελληνισμό εκτός συνόρων. Στους Κυπρίους, στους Βορειοηπειρώτες, στην Ελληνική  Μειονότητα της Κωνσταντινουπόλεως, Ίμβρου και Τενέδου, στους Αποδήμους μας ανά την Υφήλιο. Ευχές και μήνυμα ελπίδας στέλνουμε και στους Ορθοδόξους Χριστιανούς όλου του κόσμου, ιδίως δε στους εμπερίστατους και αγωνιώντες αραβόφωνους Ορθοδόξους της Συρίας (Ρουμ Ορτοντόξ), οι οποίοι διασώζουν την αίγλη και την κληρονομιά του πολιτισμού της Ρωμανίας, της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Η ιστορία μας, η γλώσσα μας και η Ορθόδοξη Χριστιανική παράδοση διευρύνουν τα πολιτιστικά σύνορα της Ελλάδος και αποκτούν οικουμενική διάσταση. Η διδασκαλία των αρχαίων, βυζαντινών και νεοελληνικών κειμένων σε Πανεπιστήμια όλου του κόσμου κάνει την Ελλάδα να φαίνεται πιο πλατιά, όπως θα έλεγε ο Σεφέρης. Η κληρονομιά του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των ελληνιστικών χρόνων διασώζεται με ελληνικές και ελληνογενείς ονομασίες πόλεων (Αντιόχεια, Αλεξάνδρεια) και με ελληνικά μνημεία στη Μέση Ανατολή και στα βάθη της Ασίας. Η οικονομική, εκπαιδευτική και κοινωνική πρόοδος των  Ομογενών δημιουργεί ερείσματα φιλικά προς την Ελλάδα σε διάφορα σημεία του ορίζοντα. Η παρουσία Ορθοδόξων πληθυσμών, Ναών και μνημείων μαρτυρεί για τη διαχρονικότητα και για το πάντα επίκαιρο και ζείδωρο πνεύμα της Ορθοδοξίας.

Η ελληνορθόδοξη οικουμενικότητα είναι πηγή κύρους και ήπιας ισχύος για τη χώρα μας. Όταν θαυμάζουν τη γλώσσα σου, την ιστορία σου και τον πολιτισμό σου παύεις να είσαι μία χώρα 11 εκατομμυρίων κατοίκων και γίνεσαι μία πηγή διεθνούς ακτινοβολίας. Το ζήτημα είναι να γνωρίσουμε, και να εκτιμήσουμε πρώτα εμείς οι ίδιοι την αξία της Ελληνικής Γραμματείας, της Ορθόδοξης παράδοσης και των ιστορικών καταβολών μας.

Το μήνυμα της Αναστάσεως ας γίνει η αφορμή για να δώσουμε Αναστάσιμο περιεχόμενο και στην Παιδεία μας. Παράλληλα με τις γνώσεις, τις πληροφορίες και τις τεχνολογικές δεξιότητες, τα νέα αγόρια και κορίτσια να εξοικειώνονται με τις παλαιότερες μορφές της μιας και ενιαίας ελληνικής γλώσσας, η οποία κατά την UNESCO έχει ηλικία 4000 ετών. Να κατανοούν την αξία των γλυπτών του Παρθενώνα, την πολιτιστική κληρονομιά του Μ. Αλεξάνδρου, την επίδραση της Βυζαντινής Κωνσταντινούπολης στους  Σλάβους, στη Δυτική Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή. Να επικοινωνούν με τα κείμενα των Πατέρων της Εκκλησίας μας και με τα αριστουργήματα της Ορθόδοξης Υμνογραφίας.

Για ολόκληρη την κοινωνία Αναστάσιμη Παιδεία σημαίνει ελπίδα και εθνική αυτοπεποίθηση. Να απαλλαγούμε από συμπλέγματα ηττοπαθείας, μειονεξίας και ξενομανίας. Χωρίς βεβαίως να φτάσουμε στο άλλο άκρο, στην εθνική αλαζονεία. Ούτε θα κλειστούμε στο καβούκι μας, ούτε θα γίνουμε άμορφος χυλός στο όνομα μιας δήθεν παγκοσμιοποίησης. Το μήνυμα της Αναστάσεως είναι πανανθρώπινο. Χριστός Ανέστη!

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 19.4.2025