Άρθρα

Τι θα σημαίνουν μετά από λίγα χρόνια οι όροι: Δεξιά, Κέντρο και Αριστερά; Μήπως είναι πλέον ξεπερασμένες οι ιδεολογικές ετικέτες που προέρχονται από την εποχή της Γαλλικής Επαναστάσεως; Πιστεύω ότι στις αμέσως επόμενες δεκαετίες η πολιτική ζωή, τουλάχιστον στην Ευρώπη, θα κινηθεί με επίκεντρο δύο νέους ιδεολογικούς πόλους: α) Τους οπαδούς της διαφύλαξης της ταυτότητας με βάση το έθνος, τη γλώσσα, τη θρησκεία, την ταυτότητα φύλου κ.ά Και β) Τους οπαδούς διαφόρων μορφών παγκοσμιοποίησης και κατάργησης ή έστω χαλάρωσης/αμφισβήτησης των ταυτοτικών δεσμών.

Οι εξελίξεις που ζήσαμε στην Ευρώπη και στον κόσμο κατά τις τελευταίες δεκαετίες ήσαν καταλυτικές. Διαμορφώνουν νέο γεωπολιτικό και ιδεολογικό τοπίο. Θυμίζω τις κυριότερες:

Η κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων άφησε μεγάλο τμήμα της Αριστεράς χωρίς όραμα.

Η υποχώρηση της παγκοσμιοποίησης και η ανάδειξη της σημασίας των συνόρων απέδειξε την αντοχή των εθνικών ταυτοτήτων και των εθνικών κρατών.

Η αποτυχία των διαφόρων μοντέλων  ενσωμάτωσης μεταναστών οδήγησε ακόμη και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα της Ευρώπης να εφαρμόσουν πολύ αυστηρά μέτρα φύλαξης των συνόρων και περιορισμού των μεταναστευτικών ροών.

Η επάνοδος της θρησκείας στο κέντρο  των κοινωνικών εξελίξεων άνοιξε τη συζήτηση για την «αποεκκοσμίκευση» και κατέδειξε τα κενά των ιδεολογιών που βασίζονται στον οικονομικό παράγοντα, όπως είναι ο μαρξισμός και ο νεοφιλελευθερισμός.

Η αποτυχία κυβερνήσεων με  διαχειριστική λογική έκανε εμφανή την ανάγκη αποδοχής νέων ιδεολογικών σχημάτων. Παράδειγμα ο Μακρόν στη Γαλλία, κάποια βραχυχρόνια κυβερνητικά σχήματα στη Βουλγαρία κ.α. Οι κοινωνίες δεν αναζητούν διαχειριστές, αλλά πολιτικούς με όραμα.

Οι εξελίξεις στον τομέα της τεχνολογίας και της Τεχνητής Νοημοσύνης (ή  Τεχνητής Ευφυΐας) προκαλούν αγωνιώδη ερωτήματα για τον ρόλο του ανθρώπου  και για την ανάγκη θεσπίσεως ορίων ώστε να μην χαθεί η ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Οι Ταυτοτικοί και οι Παγκοσμιοποιητές θα είναι πιθανότατα τα δύο νέα ιδεολογικά ρεύματα, τα οποία θα κυριαρχήσουν στην πολιτική ζωή του δυτικού κόσμου. Με αποχρώσεις αναλόγως των ιδιαιτέρων συνθηκών κάθε χώρας. Επίκεντρο όπως πάντα θα είναι η Ευρώπη, όπου κατά κανόνα γεννώνται όλα τα μεγάλα πολιτικά και κοινωνικά ρεύματα. Αυτό που έχει σημασία είναι να συνδυασθούν αυτές οι νέες τάσεις με ορισμένες θεμελιώδεις αρχές δημοκρατίας, ανθρωπισμού και αλληλοσεβασμού.

Η ελληνική κοινωνία από τη ίδρυση του ελευθέρου ελληνικού κράτους απέδειξε ότι έχει δυνατότητες συνθέσεως των θετικών στοιχείων από διαφορετικές ιδεολογικές κληρονομιές. Τα Συντάγματα των Εθνικών Συνελεύσεων του Αγώνος του 1821 συνδύαζαν τον σεβασμό προς την Ορθοδοξία, την Αρχαιότητα και το Βυζάντιο με την αξιοποίηση των ευρωπαϊκών δημοκρατικών αρχών.

Ας μην λησμονούμε ότι το πρώτο Σύνταγμα παγκοσμίως, το οποίο καθιέρωσε το δικαίωμα καθολικής ψηφοφορίας για όλους τους άνδρες άνω των 25 ετών, ήταν το ελληνικό Σύνταγμα του 1844. Την ίδια εποχή στη Βρετανία και στη Γαλλία  δικαίωμα ψήφου είχαν μόνο όσοι (άνδρες) ήταν ιδιοκτήτες γης. Σε μία Εθνοσυνέλευση, στην οποία κυριαρχούσαν η φουστανέλα και οι αγώνες του Μακρυγιάννη για το θρήσκευμα του διαδόχου, η όντως δύσκολη συνεργασία λογίων και πολεμιστών έδωσε ορισμένα θαυμαστά αποτελέσματα παρά τις επιμέρους ελλείψεις.

Η συνύπαρξη της Ορθοδοξίας, του διαχρονικού Ελληνικού Πολιτισμού και του σεβασμού στην αξία του Ανθρώπου  με τη λελογισμένη αξιοποίηση των τεχνολογιών μπορεί να είναι η πρόταση του Ελληνισμού στο νέο ιδεολογικό τοπίο.

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 18.10.2025

Στις 13 Οκτωβρίου 1904 έπεσε νεκρός από βόλι Τούρκου στρατιώτη ο Ανθυπολοχαγός του Πυροβολικού Παύλος Μελάς. Ήταν κρυμμένος με τους άντρες του στο χωριό Στάτιστα της Δυτικής Μακεδονίας, σημερινό χωριό Μελάς της Καστοριάς. Είχε εισέλθει για τρίτη φορά με ψευδώνυμο στην τουρκοκρατούμενη τότε Μακεδονία ως εθελοντής. Για να βοηθήσει τους Έλληνες Μακεδόνες στον διμέτωπο αγώνα τους εναντίον των Οθωμανών κατακτητών και των Βουλγάρων, που διεκδικούσαν να διαδεχθούν τους Οθωμανούς ως κατακτητές της πανάρχαιας ελληνικής γης.

Ο θάνατος του παλικαριού οδήγησε στην αφύπνιση και των τελευταίων Ελλήνων που δεν είχαν συνειδητοποιήσει τον κίνδυνο. Από το 1870 ο βουλγαρικός εθνικισμός, ενισχυόμενος από τον Πανσλαβισμό της Ρωσίας, οργάνωνε τα σχέδιά του κατά του Ελληνισμού. Βουλγαρική Εξαρχία, δηλαδή Σχισματική εκκλησιαστική οντότητα, ένοπλοι κομιτατζήδες και τρομοκρατία ήταν τα όπλα που χρησιμοποιήθηκαν. Ο Ελληνισμός της Μακεδονίας αντιστάθηκε πρώτα με τις δικές του δυνάμεις και στη συνέχεια με τη βοήθεια των Μητροπολιτών που απέστειλε το Οικουμενικό Πατριαρχείο, των εθελοντών από την ελεύθερη Ελλάδα  και από την (υπόδουλη τότε)  Κρήτη και των δασκάλων, ανδρών και γυναικών, που δίδασκαν Χριστό και Ελλάδα με κίνδυνο της ζωής τους.

Μία Ελλάδα χρεωκοπημένη το 1893, ηττημένη στρατιωτικά το 1897, υπερδανεισμένη το 1898 και υπόλογη στον Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο των έξι Ευρωπαϊκών Δυνάμεων της εποχής, κατόρθωσε παρά τις δυσκολίες να διεξαγάγει επιτυχώς τον διμέτωπο αγώνα για τη σωτηρία της Μακεδονίας. Το Έθνος συντονίστηκε, η Μακεδονία δεν έγινε βουλγαρική επαρχία, το έδαφος προετοιμάσθηκε για την Απελευθέρωση που ήρθε με τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-13.

Δυστυχώς όσοι υπέγραψαν και υπερψήφισαν την απαράδεκτη Συμφωνία των Πρεσπών δεν σεβάσθηκαν τη μνήμη του Παύλου Μελά και των χιλιάδων Μακεδονομάχων. Σήμερα στα Σκόπια η Πρόεδρος της Δημοκρατίας και ο Πρωθυπουργός αποκαλούν το κράτος «Μακεδονία». Αξιοποιούν τα δώρα της Συμφωνίας και κάνουν λόγο περί «μακεδονικής» γλώσσας, ταυτότητας και εθνότητας.

Η Συμφωνία έχει καταστεί πλέον διάτρητη. Παραβιάζεται καθημερινά από κάθε επίσημο φορέα των βορείων γειτόνων μας. Η Ακαδημία Επιστημών και οι ομοσπονδίες των ομαδικών αθλημάτων χρησιμοποιούν τον όρο «μακεδονικός-ή-ό» χωρίς τον γεωγραφικό προσδιορισμό. Η Εκκλησία των Σκοπίων, η οποία βρίσκεται σε στενή συνεργασία με την κυβέρνηση, υποσχέθηκε στον Οικουμενικό Πατριάρχη να χρησιμοποιεί μόνο το όνομα «Αρχιεπισκοπή Αχρίδος», αλλά σήμερα αυτοαποκαλείται: Αρχιεπισκοπή Αχρίδος-Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία.

Οι μεικτές επιτροπές για τα σχολικά βιβλία και για τα εμπορικά σήματα έπρεπε να δώσουν αποτελέσματα μέσα σε τρία χρόνια, αλλά ουσιαστικά αδράνησαν με υπαιτιότητα των Σκοπιανών.

Η απεξάρτηση των Σκοπίων από την Τουρκία, την οποία είχαν προαναγγείλει οι υποστηρικτές της Συμφωνίας, ουδέποτε υλοποιήθηκε. Αντιθέτως οι Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας αυτής έχουν ενισχύσει τους πολύπλευρους δεσμούς τους με τον Τουρκικό Στρατό.

Έχουμε υποχρέωση να σεβασθούμε τους αγώνες των Ελλήνων από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα για την ελευθερία της Μακεδονίας. Έχουμε καθήκον να διδάσκουμε στα παιδιά μας την ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το θαύμα του Ελληνιστικού Πολιτισμού, τους Αγίους της Μακεδονίας,  τις εξεγέρσεις της Χαλκιδικής το 1821 και της Νάουσας το 1822,  τον Μακεδονικό Αγώνα που αποκορυφώθηκε το 1903-1908.

Πρέπει να αναζητήσουμε νόμιμους τρόπους απαγκίστρωσης από τη ζημιογόνο Συμφωνία χωρίς να κατηγορηθούμε για μονομερείς ενέργειες.

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 11.10.2025

Παρακολούθησα προσφάτως την παρουσίαση του βιβλίου- δοκιμίου του Πρέσβεως ε.τ. Γεωργίου Πουκαμισά με τίτλο: «Το Γεωπολιτισμικό Ανάπτυγμα των Ελλήνων». Πρώτος ομιλητής ήταν ο Γεώργιος Πρεβελάκης, καθηγητής της Γεωπολιτικής σε κορυφαία γαλλικά πανεπιστήμια και μέχρι προσφάτως Πρέσβυς της Ελλάδος στον ΟΟΣΑ. Ο κ. Πρεβελάκης υπενθύμισε ότι μέχρι προ ολίγων ετών οι περισσότεροι διεθνολόγοι και οικονομολόγοι θεωρούσαν νομοτελειακή την πρόοδο της παγκοσμιοποίησης, της οικονομικής αλληλοεξάρτησης των χωρών και τη χαλάρωση των συνόρων. Αντιθέτως οι αξίες του έθνους, της εθνικής ταυτότητας, της θρησκείας, της γλώσσας, της ιστορικής μνήμης εθεωρούντο γραφικές λεπτομέρειες άνευ ιδιαίτερης αξίας. Στα αγγλικά οι παράγοντες αυτοί ονομάζονταν externalities,  δηλ. εξωτερικά, μη  ουσιώδη στοιχεία.

Σήμερα, τόνισε ο διαπρεπής γεωπολιτικός αναλυτής, οι πρώην εξωτερικές λεπτομέρειες αναδεικνύονται σε κυρίαρχες δυνάμεις της διεθνούς πολιτικής. Η οικονομία παύει να είναι ο κυρίαρχος παράγων, η παγκοσμιοποίηση υποχωρεί, τα έθνη και τα εθνικά κράτη βρίσκονται στο επίκεντρο. Η εθνική, θρησκευτική και πολιτιστική ταυτότητα των λαών διαδραματίζει και θα διαδραματίσει στο μέλλον σημαντικό ρόλο στο εσωτερικό των κοινωνιών, αλλά και στη διαμόρφωση του διεθνούς σκηνικού. Τα πάντα έχουν αντιστραφεί. Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι νομοτέλεια.

Τα ίδια, από τη δική του οπτική γωνία, έγραψε το 2018 ο Αμερικανός πολιτικός φιλόσοφος και διεθνολόγος Φράνσις Φουκουγιάμα στο βιβλίο του με τίτλο: Ταυτότητα (Identity). Παραδέχθηκε ότι είχε κάνει λάθος όταν, μετά την πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων, είχε προβλέψει την επικράτηση της παγκοσμιοποίησης και την παγκόσμια διάδοση ενός φιλελευθερισμού βασισμένου στα πρότυπα των ΗΠΑ. Είχε γράψει τότε το γνωστό βιβλίο για το «Τέλος της Ιστορίας». Σήμερα αναγνωρίζει ότι το μέλλον ανήκει στα εθνικά κράτη και όχι στους υπερεθνικούς σχηματισμούς. Βλέπει την ταυτότητα, τη γλώσσα, τη θρησκεία και άλλα πολιτισμικά στοιχεία ως τους κυρίαρχους παράγοντες που θα διαμορφώσουν το παγκόσμιο σκηνικό. Και υπογραμμίζει ότι είναι δικαίωμα κάθε λαού να διατηρήσει την ιδιαίτερη εθνική, θρησκευτική, γλωσσική και ιστορική ταυτότητά του, αρκεί αυτό να γίνεται μέσα σε δημοκρατικό πλαίσιο και χωρίς φανατισμό.

Το βλέπουμε στην πράξη. Χώρες με μεγάλο  ιστορικό βάθος διατηρούν την παραδοσιακή θρησκεία τους ως στοιχείο ταυτότητος. Οι Ινδοί τον Ινδουισμό, οι Κινέζοι τον Κομφουκιανισμό, οι Ιταλοί τον Ρωμαιοκαθολικισμό, οι Έλληνες την Ορθόδοξη Χριστιανική κληρονομιά. Στην Ιαπωνία δεν στέφεται ο νέος Αυτοκράτορας αν δεν φυτρώσει το ιερό ρύζι, όπως επιτάσσει μία παράδοση αιώνων.

Το εθνικό κράτος επιβιώνει. Η Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει μία διακρατική συνεργασία εθνικών κρατών. Οι οραματισμοί του Φρανσουά Μιττεράν για μία κοινή ομάδα όλων των κρατών-μελών. που θα μετέχει στους Ολυμπιακούς Αγώνες υπό τη σημαία της Ευρ. Ένωσης. θεωρούνται πλέον ουτοπικοί.

Στη χώρα μας έγινε προσπάθεια να θεωρηθεί ξεπερασμένη και οπισθοδρομική κάθε αναφορά στα ταυτοτικά στοιχεία του Ελληνισμού. Σήμερα, όταν όλοι οι σοβαροί αναλυτές παραδέχονται την παγκόσμια δυναμική των ταυτοτήτων, είναι ανάγκη να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας και την κοινωνία μας ώστε να συνδυασθεί η εθνική, θρησκευτική και ιστορική μας αυτοσυνειδησία με τις δημοκρατικές αξίες και με τον σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η ελληνορθόδοξη παράδοσή μας διδάσκει να αποφεύγουμε τα δύο άκρα: Αφ’ ενός μεν τον ρατσισμό και την εθνική αλαζονεία, αφ΄ετέρου δε τον εθνομηδενισμό και την αποδόμηση της Ιστορίας μας.

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 4.10.2025

Στις 19-22 Αυγούστου η ινδική φρεγάτα INS TAMAL βρέθηκε στο λιμάνι της Σούδας και πραγματοποίησε κοινές ασκήσεις με την Πυραυλάκατο ΡΙΤΣΟΣ του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού. Οι Ινδοί αξιωματικοί  έκαναν εθιμοτυπικές επισκέψεις σε στελέχη των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων και του ΝΑΤΟ.

Στις 17-18 Σεπτεμβρίου η συνεργασία Ελλάδος – Ινδίας έφερε στη Σαλαμίνα τη φρεγάτα INS TRIKAND, η οποία  πραγματοποίησε ασκήσεις ναυτικής συνεργασίας στο Μυρτώο Πέλαγος με τρία πλοία του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού.

Η ίδια φρεγάτα επισκέφθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου το κυπριακό λιμάνι της Λεμεσού και στις 24 Σεπτεμβρίου πραγματοποίησε άσκηση τύπου PASSEX με πλοία του Ναυτικού της Εθνικής Φρουράς Κύπρου. Φέτος τον Ιούνιο ο Ινδός Πρωθυπουργός Μόντι επισκέφθηκε τη Λευκωσία και υπέγραψε συμφωνία αμυντικής και ευρύτερης συνεργασίας πενταετούς διαρκείας με τον Κύπριο Πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη.

Η πύκνωση των κοινών ναυτικών ασκήσεων του Ινδικού Ναυτικού με πολεμικά πλοία της Ελλάδος και της Κύπρου δεν είναι συγκυριακή. Αντανακλά την ανησυχία της Ινδίας για τη δραστηριοποίηση της Τουρκίας σε περιοχές ζωτικών συμφερόντων του Νέου Δελχί. Ιδιαιτέρως προβληματίζει τους Ινδούς η στενή στρατιωτική συνεργασία μεταξύ Τουρκίας και Πακιστάν. Στο πρόσφατο συνοριακό επεισόδιο του Μαΐου 2025 μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν στο Κασμίρ, κατά το οποίο προκλήθηκαν θύματα και από τις δύο πλευρές, οι Ινδοί στρατιωτικοί διαπίστωσαν ότι το Πακιστάν χρησιμοποίησε επιθετικά drones τουρκικής κατασκευής τύπου Songar.

Ο ινδικός τύπος βρίθει δημοσιευμάτων που κατηγορούν την Τουρκία για επεκτατισμό και νεο-οθωμανισμό. Εκφράζεται ανησυχία για την πολύπλευρη και διευρυνόμενη  συνεργασία της Τουρκίας με το Πακιστάν. Η ανησυχία αυτή απηχεί την επίσημη άποψη της ινδικής κυβερνήσεως, η οποία επιθυμεί την προσέγγιση με την Ελλάδα, την Κύπρο και την Αρμενία στον αμυντικό και όχι μόνο τομέα. Ήδη τον Απρίλιο του 2025 η Ινδία υπέγραψε συμφωνία αμυντικής συνεργασίας με την Αρμενία.

Πολλά ινδικά πανεπιστήμια ακύρωσαν τα προσύμφωνα επιστημονικής συνεργασίας με αντίστοιχα τουρκικά ιδρύματα. Ο ινδικός τύπος περιγράφει το κλίμα ως μία «ελεγχόμενη αντιπαλότητα»  μεταξύ Νέου Δελχί και Άγκυρας. Δεν αποκλείει την επιδείνωση των σχέσεων.

Η Ελλάς και η Κύπρος πρέπει να ενισχύσουν με προσεκτικά βήματα τις ήδη υπάρχουσες καλές σχέσεις με την Ινδία σε διάφορους τομείς, όπως είναι η ενέργεια, ο πολιτισμός, το εμπόριο και βεβαίως η Άμυνα. Μας προβληματίζει, βεβαίως, η ψύχρανση των σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ και Ινδίας, αλλά πιστεύω ότι αυτή η δύσκολη περίοδος δεν θα διαρκέσει πολύ. Άλλωστε ΗΠΑ, Ινδία, Αυστραλία και Ιαπωνία μετέχουν ήδη σε ένα κοινό αμυντικό σχήμα με την ονομασία QUAD.

Στους σχεδιασμούς των αμερικανικών επιτελείων ως μεγάλος αντίπαλος στη γεωπολιτική και γεωοικονομική σκακιέρα θεωρείται η Κίνα. Η Ινδία έχει συνοριακά προβλήματα με την Κίνα, τα οποία οδήγησαν σε πόλεμο το 1962. Άλλωστε υπάρχει το σχέδιο του ενεργειακού και εμπορικού διαδρόμου IMEC, το οποίο ενδιαφέρει τις ΗΠΑ και την Ινδία, αλλά και την Ελλάδα και την Κύπρο.

Θυμίζω ότι η Ινδία είναι η πρώτη χώρα σε πληθυσμό σε όλη την Υφήλιο και διαπρέπει σε σημαντικούς τομείς της τεχνολογίας. Η Ελλάς σέβεται απολύτως τις υπάρχουσες συμμαχίες της και παραλλήλως μπορεί να διευρύνει τη συνεργασία της με την Ινδία.

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 27.9.2025

πηγή φωτογραφίας: ΚΥΠΕ

Σε μία περίοδο, κατά την οποία είναι αυξημένο το ενδιαφέρον της ελληνικής κοινωνίας για την Ορθοδοξία, τα Πατριαρχεία και το Άγιον Όρος, εξεδήμησε εις Κύριον ο Αρχιμανδρίτης Βασίλειος Γοντικάκης. Ο π. Βασίλειος, διακεκριμένος λόγιος και θεολόγος, διετέλεσε Ηγούμενος των Μονών Σταυρονικήτα και Ιβήρων στο Άγιον Όρος και έγινε γνωστός  από τις καίριες παρεμβάσεις του, γραπτές και προφορικές.

Έζησε, ως φοιτητής στο Παρίσι, την εμπειρία του Μαΐου του 1968, αλλά δεν βρήκε αυτό που ζητούσε στα κινήματα της αμφισβήτησης και της ανατροπής. Ως Αγιορείτης συνδύασε την παράδοση και την ανανέωση πάντα με σεβασμό στις ρίζες μας. Μιλούσε στους νέους με μία γλώσσα κατανοητή και συναρπαστική. Γέμιζαν τα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα  όταν μιλούσε δημοσίως στις δεκαετίες του 1980 και του 1990. Απέδειξε ότι μπορεί η Ορθόδοξη Εκκλησία να εκσυγχρονίσει τα μέσα και τους τρόπους επικοινωνίας με ευρύτερα ακροατήρια, χωρίς να παρασύρεται από πρόσκαιρα συνθήματα, όπως είναι η αποδόμηση αξιών και προσώπων, ο εθνομηδενισμός κ.ά.

Καταγόταν από την Κρήτη, όπου πήγαινε συχνά. Κατά τη δεκαετία του 1990 ΄ήταν τακτικός ομιλητής σε μία συνάντηση μαθητών Λυκείων από την Ελλάδα και την Κύπρο, η οποία είχε ως τόπο διεξαγωγής το Ηράκλειο.

Ο π. Βασίλειος συνέταξε ένα κείμενο που προκάλεσε πολλές συζητήσεις, όταν εξεδόθη σε μικρό βιβλίο το 1984. Το κείμενο με τίτλο: «Το Άγιον Όρος και η Παιδεία του Γένους μας»  (κυκλοφόρησε αρχικά με την υπογραφή της Ιεράς Κοινότητος του Αγίου Όρους και επανεκδόθηκε το 2003 από την Ιερά Μονή Ιβήρων) κατέγραφε την ανησυχία και άλλων σοβαρών κληρικών και διανοητών για τις αλλαγές που είχαν εφαρμοσθεί ή εξαγγελθεί στον χώρο της Παιδείας. Στο κείμενο αυτό εκφράζεται μεταξύ άλλων η αγωνία του συντάκτη και πολλών Αθωνιτών πατέρων για τις αλλαγές στη γλώσσα μας:

Γράφει χαρακτηριστικά: «Έπρεπε, μόλις η δημοτική έγινε επίσημη γλώσσα του κράτους, να αυξηθή η διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών για να βρεθή μία ισορροπία. Να ενημερώνεται ο μαθητής για όλη τη ζωντανή εξέλιξη της γλώσσας, που έχει τόση σημασία για τη γνώση του τόπου του, της ιστορίας του, του χαρακτήρα των ανθρώπων. Και που είναι απαραίτητο όργανο η γνώση αυτής της διαχρονικής γλώσσας, για να γνωρίση ο μαθητής και τον ίδιο του τον εαυτό.  Να εγκεντρισθή τη ζωντανή παράδοσι. Και να παίρνη δύναμι, για να ρυθμίζει υπεύθυνα και προσωπικά τα της δικής του ζωής» (σελ. 54).

Το 2016-2019  οι υπουργοί Παιδείας των κυβερνήσεων ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ κατήργησαν ουσιαστικά  το Ορθόδοξο (ομολογιακό) μάθημα των Θρησκευτικών και το αντικατέστησαν με ένα δυσνόητο πολυθρησκειακό συνονθύλευμα. Ο π. Βασίλειος  Γοντικάκης διαφώνησε δημοσίως και άσκησε αυστηρή κριτική στο πείραμα αυτό, το οποίο τελικά αποσύρθηκε ως αντισυνταγματικό με αποφάσεις του ΣτΕ.  Μάλιστα ο π. Βασίλειος κατέγραψε την κριτική του σε ένα βιβλίο που εξεδόθη το 2018 με τίτλο: “O Βασιλεύς της Δόξης”. Γράφει μεταξύ άλλων: «Με την ορθόδοξη εμπειρία και ζωή, το ομολογιακό μάθημα είναι ανοικτό και απεριόριστο. Το ανοικτό ανθρωπίνως είναι το κλειστό και ανυπόφορο. Η οποιαδήποτε ελευθερία του δεν μπορεί να βγή έξω από τα όρια της φθοράς του χώρου και του χρόνου πού δεν χωρούν τον άνθρωπο». (Έκδοση Ιεράς Μονής Ιβήρων, σελ. 65).

Είθε ο Θεός να αναπαύσει την ψυχή του!

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 20.9.2025

Χαίρομαι όταν βλέπω Κυβέρνηση και Αντιπολίτευση να ανησυχούν για τη δημογραφική παρακμή της Ελλάδος. Βεβαίως είναι χρήσιμα τα επιδόματα και οι άλλες οικονομικές και διοικητικές διευκολύνσεις που ανακοινώθηκαν. Όμως το δημογραφικό πρόβλημα δεν αντιμετωπίζεται μόνο με υλικές παροχές. Απαιτούνται πρότυπα και αξίες. Πρέπει να έχει η κοινωνία μας ιδεολογική και αξιακή υποδομή ώστε να σέβεται την οικογένεια.

Οι περισσότεροι πολύτεκνοι που γνωρίζω δεν είναι πλούσιοι. Είναι άνθρωποι χαμηλών ή μεσαίων εισοδημάτων. Αλλά έχουν πίστη στον Θεό. Η πολυτεκνία στην Ελλάδα στηρίζεται από την Ορθόδοξη Χριστιανική παράδοση και τον υγιή πατριωτισμό. Προσωπικά γνωρίζω  κληρικούς και λαϊκούς πολύτεκνους (π.χ. με οκτώ παιδιά), οι οποίοι δεν ανήκουν στις ευημερούσες τάξεις. Κάνουν απλώς αυτό που πιστεύουν.

Προτείνω, λοιπόν:

1. Να αναγνωρίσουν οι κυβερνώντες ότι πρέπει να παύσουν να νομοθετούν υπό την επίδραση κακών συμβούλων και υπό το άγχος ενός δήθεν προοδευτισμού. Η ψήφιση του νόμου για την «ισότητα στον γάμο» δεν απαντούσε σε καμία πραγματική ανάγκη της κοινωνίας, ενώ έρχεται σε αντίθεση με την προσπάθεια δημογραφικής ανάκαμψης των Ελλήνων.
2. Η δημόσια τηλεόραση και το σχολείο να συντελέσουν στην προβολή της ελληνικής παραδοσιακής οικογένειας και μάλιστα της πολύτεκνης. Τα ελληνόπουλα υφίστανται την προπαγάνδα διαφορετικών ηθών και εθίμων από τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας και κοινωνικής δικτύωσης. Η Πολιτεία και η Παιδεία οφείλουν να δώσουν τα πρότυπα που θα συμβάλουν στη δημογραφική αναδημιουργία.
3. Στην εποχή μας επικρατεί ένα πνεύμα ατομικισμού και ωφελιμισμού. Για να λύσουμε το δημογραφικό είναι απαραίτητη η καλλιέργεια κοινωνικής συνείδησης. Να μην θεωρούν τα νέα αγόρια και κορίτσια βαρίδι ή άχρηστη υποχρέωση τη γέννηση τέκνων. Ο Έλληνας επί αιώνες αποκτά σεβασμό στο κοινό καλό και στον θεσμό της οικογένειας μέσω της Ορθοδοξίας. Να  σταματήσει, λοιπόν,  η υποβάθμιση των Χριστιανικών αξιών και να ενισχυθεί η διδασκαλία του Ορθοδόξου θρησκευτικού μαθήματος σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Ορθώς διαμαρτύρεται η Εκκλησία της Ελλάδος για την έμμεση κατάργηση των Θρησκευτικών στα σχολεία, στα οποία θα εφαρμοσθεί το Διεθνές Απολυτήριο ΙΒ.
4. Είναι λανθασμένη η αντίληψη ότι το δημογραφικό θα το λύσει η εισαγωγή μεταναστών. Είναι προφανές ότι ορισμένοι από αυτούς, πχ Ινδοί, Αιγύπτιοι, Χριστιανοί από τη Μέση Ανατολή  κ.α.,  είναι χρήσιμοι για την κάλυψη θέσεων εργασίας, αν έλθουν νομίμως. Πάντως σε όλη την Ευρώπη έχει αναγνωρισθεί ως κύριο πρόβλημα η αδυναμία ενσωματώσεως των ακραίων ισλαμιστών. Στη Σουηδία η κυβέρνηση καθημερινά αντιμετωπίζει τις εγκληματικές συμμορίες που δημιούργησαν ομάδες μεταναστών (βλέπε σχετική ανάλυση της γαλλικής εφημερίδας LE FIGARO με τίτλο: Σουηδία, από πολυπολιτισμικός παράδεισος μία κόλαση συμμοριών, στον ιστότοπο ardin-rixi.gr). Στη Δανία η σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση ανακοίνωσε αυστηρά μέτρα περιορισμού της μετανάστευσης. Ας μην επαναλάβουμε τα λάθη άλλων χωρών.
5. Τα οποιαδήποτε μέτρα δημογραφικής ανάκαμψης χρειάζονται χρόνο για να αποδώσουν. Η Εθνική Άμυνα ήδη πλήττεται από τη μείωση των στρατευσίμων ανδρών. Οι αμυντικές ανάγκες της Ελλάδος είναι άμεσες και αυξανόμενες λόγω του ρευστού διεθνούς περιβάλλοντος. Γι΄ αυτό επιβάλλεται η αύξηση της θητείας σε 15 μήνες για όλους τους Κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων.
6. Για να έχει κίνητρο η νεολαία μας ώστε να μείνει εδώ  και να δημιουργήσει οικογένεια απαιτείται ένα όραμα που να εμπνέει. Ποιος άραγε μπορεί να το εκφράσει;

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 13.9.2025

Η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων αισθανθήκαμε ιδιαίτερη συγκίνηση όταν ακούσθηκε στο κλειστό στάδιο της Λεμεσού ο κοινός Εθνικός Ύμνος της Ελλάδος και της Κύπρου. Οι δύο Εθνικές Ομάδες ήταν αντίπαλοι στο μπάσκετ, αλλά η ταυτότητα είναι κοινή, το Έθνος είναι ένα και ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν μάς συνδέει με ακατάλυτους δεσμούς.

Λίγοι, αλλά θορυβώδεις, κυρίως στην Κύπρο, ενοχλήθηκαν. Δήθεν θα στενοχωρηθούν οι Τουρκοκύπριοι και θα εμποδισθεί η … λύση. Δεν μας είπαν, όμως, ότι οι Τουρκοκύπριοι αποτελούν  μειοψηφία στα Κατεχόμενα ανάμεσα στην πλειοψηφία των εποίκων. Δεν θέλουν να παραδεχθούν ότι οι ηγέτες των Τούρκων της Κύπρου λαμβάνουν εντολές από την κυβέρνηση της Άγκυρας και από τον κατοχικό στρατό. Ούτε βεβαίως θυμούνται τον ρόλο των περισσοτέρων Τουρκοκυπρίων στον Απελευθερωτικό Αγώνα του 1955-59: Αστυνομικοί των Βρετανών, βασανιστές Ελλήνων και σφαγείς στο Κιόνελι το 1958.

Άθλια εντύπωση εξ άλλου προκάλεσε στον απανταχού Ελληνισμό η διαδικτυακή προσπάθεια απαξιώσεως του ήρωα Γρηγόρη Αυξεντίου, του υπαρχηγού της ΕΟΚΑ και Σταυραετού του Μαχαιρά. Ο ένδοξος θάνατός του στις 3 Μαρτίου 1957, κοντά στην ιστορική Μονή της Παναγίας του Μαχαιρά, προήλθε από φωτιά που άναψαν οι πολυάριθμοι Βρετανοί καταδρομείς  στο κρησφύγετό του, μετά από 10 ώρες μάχης. Οι πολλοί δεν μπόρεσαν να νικήσουν τον Ένα και τον έκαψαν! Σήμερα οι ανιστόρητοι επιχειρούν να αμφισβητήσουν τα γεγονότα νομίζοντας ότι έτσι θα απαξιώσουν ολόκληρο Αγώνα. Ευτυχώς η μνήμη διατηρείται και η αλήθεια έχει καταγραφεί στα αρχεία και στις ψυχές μας.

Η επιχείρηση αφελληνισμού των Κυπρίων και κατασκευής μιας τεχνητής Κυπριακής -ή Νεοκυπριακής- εθνότητας έχει ξεκινήσει από την εποχή της Αγγλοκρατίας. Σήμερα τέτοιες προσπάθειες έχουν ως στόχο την κάμψη του ηθικού, την επιβολή λύσεων αρνητικών για τα συμφέροντα του Ελληνισμού και την αποκοπή των δεσμών Ελλάδος και Κύπρου. Το αποικιοκρατικό σχέδιο αφελληνισμού είχε επισημάνει ο Γιώργος Σεφέρης, διπλωμάτης και ποιητής, ήδη από το 1954, ένα χρόνο πριν από την έναρξη του Αγώνα για την Αυτοδιάθεση – Ένωση. Έγραφε στον Γιώργο Θεοτοκά:

«Από το καλοκαίρι του ΄53 πού πήγα στην Κύπρο (ξαναπήγα και εφέτο) …. τούτο με βασανίζει: Υπάρχουν σε μιά γωνιά της γης 400 χιλιάδες ψυχές από την καλύτερη, την πιο ατόφια Ρωμιοσύνη, που προσπαθούν να τις αποκόψουν από τις πραγματικές τους ρίζες και να τις κάνουν λουλούδια θερμοκηπίου. Σ’ αυτή τη γωνιά της γης δουλεύει μία μηχανή που κάνει τους Ρωμιούς σπαρτούς- Κυπρίους- όχι Έλληνες, που κάνει τους ανθρώπους μπαστάρδους με την εξαγορά και την εξαθλίωση των συνειδήσεων…» .(Μέρες, Γ΄ Τόμος, σελ. 286-287).

Η προσπάθεια απαξιώσεως των ηρώων και η διαστρέβλωση της Ιστορίας χρησιμοποιείται στις ημέρες μας για να προετοιμάσει εθνικά επιζήμιες ρυθμίσεις. Το 2003, όταν ήταν ακόμη ζωντανό το σχέδιο Ανάν, η κυβέρνηση Σημίτη παρήγγειλε το βιβλίο Ιστορίας «του συνωστισμού», το οποίο έγραφε ότι περνούσαμε καλά επί Τουρκοκρατίας. Όταν κάποιοι προετοίμαζαν την απαράδεκτη Συμφωνία των Πρεσπών ακούσαμε πάλι ανιστόρητες συκοφαντίες κατά του Μεγάλου Αλεξάνδρου και του Παύλου Μελά. Και στην επέτειο των 200 ετών από την Επανάσταση του 1821 από μία ομάδα διανοητών κατεβλήθη προσπάθεια απαξιώσεως του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη και του Ιωάννη Καποδίστρια για να ξεχάσουμε ότι οι ιδρυτές της Ελεύθερης Ελλάδος ήσαν συνειδητοί Ορθόδοξοι Χριστιανοί.

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 6.9.2025

πηγή φωτογραφίας: REUTERS/Yiannis Kourtoglou