Ο φιλόσοφος και θεολόγος Χρήστος Γιανναράς, που έφυγε από τη ζωή προ ολίγων ημερών, ήταν ένα σπάνιο είδος μορφωμένου και καλλιεργημένου Έλληνα. Είχα την τύχη να τον γνωρίσω και βεβαίως διάβασα τα περισσότερα βιβλία του. Με εντυπωσίαζε ο άριστος χειρισμός της διαχρονικής ελληνικής γλώσσας, η βαθιά γνώση του σε θέματα ιστορικά -πέραν των φιλοσοφικών- και η αγάπη του για τον Ελληνισμό όλων των εποχών και όλων των περιοχών.
Άλλοι πιο ειδικοί έγραψαν και θα γράψουν για το θεολογικό και φιλοσοφικό έργο του. Θεωρώ χρέος μου να καταθέσω ορισμένες σκέψεις μου ως πνευματικό μνημόσυνο. Επιλέγω να παρουσιάσω τη συνεισφορά του στη θεωρητική και πρακτική εφαρμογή της Πολιτιστικής Διπλωματίας.
Ο Χρήστος Γιανναράς δίδαξε το μάθημα αυτό στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και κατέγραψε την επιτομή της διδασκαλίας του σε ένα βιβλίο με τίτλο: Πολιτιστική Διπλωματία και υπότιτλο: Προθεωρία ελληνικού σχεδιασμού (Β΄ Έκδοση, Ίκαρος, 2003). Στο βιβλίο αυτό ο αείμνηστος δάσκαλος προτείνει να αξιοποιήσουμε ως όπλα πολιτικά και διπλωματικά τη γλώσσα μας, την Ιστορία μας, τον πνευματικό και πολιτιστικό θησαυρό της Ορθοδοξίας, τον Ελληνισμό εκτός συνόρων και άλλα στοιχεία της ελληνικής εθνικής ταυτότητας.
Ιδιαιτέρως χρήσιμες είναι οι αναφορές του στην αξία του Βυζαντινού πολιτισμού και στην ανάγκη προβολής του εκτός Ελλάδος. Θεωρεί μεγάλα πνεύματα με οικουμενική διάσταση τους Πατέρες της Εκκλησίας και άλλους συγγραφείς της Βυζαντινής και της Εκκλησιαστικής Γραμματείας. Διαμαρτύρεται για τις λανθασμένες αναφορές των ελληνικών σχολικών βιβλίων σχετικά με το Βυζάντιο.
Καταθέτει επίσης τον βαθύ σεβασμό του για την Αρχαία Ελλάδα και θεωρεί λάθος την επιβολή του μονοτονικού (1982), το οποίο μας αποκόπτει από την Αρχαία Ελληνική και από τη λογία παράδοση.
Προτείνει να δαπανά το Κράτος χρήματα για να θυμίζει διεθνώς την Ιστορία μας και τον πολιτισμό μας. Ο Γιανναράς γράφει με απόλυτη βεβαιότητα ότι, όταν σε σέβονται για τον πολιτισμό σου, θα επιτύχεις θετικά αποτελέσματα σε όλο το φάσμα των Διεθνών Σχέσεων. Άλλωστε σήμερα πολλοί διεθνολόγοι συμφωνούν με τον αείμνηστο Χρήστο Γιανναρά για την αξία της λεγόμενης Ήπιας Ισχύος (soft power), δηλαδή της εικόνας που σχηματίζουν οι άλλοι για μία χώρα ως φορέα πολιτισμού.
Παραθέτω ένα απόσπασμα, στο οποίο ο αείμνηστος διανοητής προβάλλει το παράδειγμα άλλων χωρών:
«Η αδιάπτωτη γονιμότητα προτάσεων ή επιτευγμάτων πολιτισμού από το παρελθόν δικαιολογεί και την πολιτική πρακτική πολλών χωρών να προβάλλουν και να καλλιεργούν στοιχεία πολιτιστικής ιδιαιτερότητας που εμφάνισαν κάποια διεθνική εμβέλεια, έστω κι αν είναι σήμερα ανενεργά. Η Γαλλία π.χ. εξακολουθεί να διαθέτει σημαντικά χρηματικά κονδύλια για να συντηρεί τη διδασκαλία της γλώσσας της σε διεθνή κλίμακα (παρά τη συντριπτική ποσοτική υπεροχή διάδοσης της αγγλικής) προκειμένου να προβάλλονται μέσα από τη σπουδή της γλώσσας οι πολιτιστικές ιδιαιτερότητες με τις οποίες η χώρα αυτή σημάδεψε την Ιστορία. Οι ίδιες επιδιώξεις συγκροτούν πολυδάπανη πολιτική πρακτική και της Γερμανίας, Αγγλίας, Ιταλίας, Ισπανίας- τουλάχιστον».
Δεν συμφωνούσα με όλες τις απόψεις του. Διαφωνούσα με την έντονη απαισιοδοξία του, με την πεποίθησή του ότι η Ελλάδα δεν έχει μέλλον και με άλλες προτάσεις του. Αλλά αυτά δεν είναι του παρόντος. Σήμερα αποχαιρετώ έναν σπουδαίο Έλληνα και εύχομαι ο Θεός να αναπαύσει την ψυχή του.
Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 31.8.2024
