Ακούσαμε τον Πατριάρχη Αντιοχείας κ. Ιωάννη Ι΄, ο οποίος βρέθηκε στην Αθήνα για επίσημη επίσκεψη, να ομιλεί για τη Ρωμηοσύνη της Μέσης Ανατολής, στην οποία εντάσσεται και το ποίμνιό του. Προφανώς εννοεί ότι οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί που ποιμαίνονται από το παλαίφατο Πατριαρχείο Αντιοχείας με έδρα τη Δαμασκό, είναι απόγονοι και κληρονόμοι της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η οποία ονομαζόταν επισήμως Ρωμανία και είχε ελληνορθόδοξο πολιτισμό. Η Ορθόδοξη Πίστη τους, η ελληνική τους παιδεία και η συνείδηση της ιστορικής τους παρουσίας επί αιώνες στην ταραγμένη Μέση Ανατολή, δίνει ελπίδα στους ομοδόξους αδελφούς μας, παρά τους διωγμούς που υφίστανται από τους φανατικούς ισλαμιστές. Ρωμηοί, Βυζαντινοί, πολιτιστικά Έλληνες, γλωσσικά αραβόφωνοι, υπερήφανοι και ταυτοχρόνως σεμνοί, οι ελληνορθόδοξοι της Συρίας, του Λιβάνου και των γειτονικών χωρών αυτοαποκαλούνται Ρουμ Ορτοντόξ για να τονίσουν τη σύνδεσή τους με την αυτοκρατορία της Κωνσταντινουπόλεως-Νέας Ρώμης, η οποία επεβίωσε επί 11 αιώνες παρά τα πανταχόθεν κτυπήματα.
Ο Πατριάρχης είναι αδελφός του Ελληνορθοδόξου Μητροπολίτου Χαλεπίου και Βεροίας Παύλου, ο οποίος απήχθη μαζί με ένα Συροϊακωβίτη Επίσκοπο προ δεκαοκτώ μηνών. Η τύχη τους αγνοείται, αλλά ο Πατριάρχης αισιοδοξεί. Εξέφρασε δημοσίως την ελπίδα ότι και οι δύο ζουν. Δεν γνωρίζω αν έχει πληροφορίες, αλλά είναι προφανές ότι η συγκρατημένη αισιοδοξία του βασίζεται στην Ορθόδοξη Πίστη. Αφού οι Ρωμηοί Ορθόδοξοι της Μέσης Ανατολής επιβίωσαν από τις κατακτήσεις των Αράβων, Σταυροφόρων, Οθωμανών, Γάλλων, Άγγλων κ.ά. έμαθαν να ελπίζουν. Η Ελληνορθόδοξη Παράδοση που κλείνουν μέσα στη ψυχή τους είναι το μυστικό της επιβιώσεώς τους.
Ορθοδοξία, ελληνική παιδεία και αίσθηση ιστορικής συνέχειας ήσαν τα μυστικά όπλα του Έθνους μας στις δύσκολες στιγμές. Μετά την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Σταυροφόρους, η Αυτοκρατορία της Νικαίας (1204-1261) διετήρησε τη φλόγα και απελευθέρωσε την Βασιλεύουσα. Ο Αυτοκράτωρ Ιωάννης Βατάτζης, ο οποίος τιμάται σήμερα (4 Νοεμβρίου) ως Άγιος από την Εκκλησία μας, συνδύαζε την Ορθόδοξη Πίστη, τη στρατιωτική ρώμη, την αγάπη για την κλασσική ελληνική παιδεία και τη συνείδηση της συνέχειας του Ελληνισμού. Το 1237 έγραψε προς τον Πάπα Γρηγόριο Θ΄ ότι οι Βυζαντινοί είναι οι απόγονοι των Αρχαίων Ελλήνων, οι οποίοι έδωσαν τη γνώση σε όλη την Οικουμένη.
Εδώ θα ξαναγίνει Ρωμαίικο, έλεγε ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός κατά τον 18ο αιώνα, για να δώσει ελπίδα στους Έλληνες που είχαν αποκάμει από τα αποτυχημένα κινήματα κατά των Τούρκων. Καλλιεργούσε την Μεγάλη Ιδέα της Αναστάσεως του Έθνους με εφόδια την Ορθοδοξία και την ελληνικότητα της γλώσσας και της παιδείας. Το «Ρωμαίικο» ήταν ένας όρος που ταυτίσθηκε με την ελευθερία, την απελευθέρωση. Ο Γεώργιος Γαζής, γραμματικός του Γεωργίου Καραϊσκάκη, γράφει ότι η λέξη «Ρωμαίικο» επί Τουρκοκρατίας έδινε ελπίδα στους Χριστιανούς Έλληνες.
Ο Γιώργος Σεφέρης διηγείται ότι στις 6 Απριλίου 1941, όταν οι Γερμανοί εισέβαλαν στην Ελλάδα, ο λαός στους δρόμους έψαλλε το κοντάκιο «Τη Υπερμάχω» και παρακαλούσε την Παναγία. Ο Οδυσσέας Ελύτης προτείνει σε κάθε δύσκολη να μνημονεύουμε Διονύσιο Σολωμό και Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Τον εθνικό μας ποιητή, ο οποίος ύμνησε την Ελευθερία και την Ελληνική Επανάσταση, και τον λογοτέχνη που άντλησε τα θέματά του από την Ορθόδοξη Χριστιανική μας παράδοση.
Χωρίς Ορθόδοξη Πίστη, ιστορική γνώση και σωστή ελληνική παιδεία δεν θα ξεφύγουμε από την κρίση. Διότι τα οικονομικά μεγέθη μπορεί να διορθωθούν. Αλλά κατά βάθος η κρίση είναι πνευματική. Αν δεν δώσουμε στους νέους μας Ελληνορθόδοξη Παιδεία και ιστορικά διδάγματα από τη διαχρονική πορεία του Ελληνισμού, αν δεν τους γαλουχήσουμε με την ενιαία ελληνική γλώσσα που μας συνδέει με τον Όμηρο και με το Ευαγγέλιο, η κρίση δεν θα περάσει. Ίσως θα έλθει άλλη χειρότερη.
Άρθρο μου στην εφημερίδα Δημοκρατία, Τρίτη 4 Νοεμβρίου 2014
