Άρθρα

Πόσοι θυμήθηκαν στην Ελλάδα ότι φέτος συμπληρώθηκαν 1000 χρόνια από τον θάνατο του Αυτοκράτορος Βασιλείου Β΄του Μακεδόνος; Διοίκησε το κράτος της Ρωμανίας, το κράτος της Νέας Ρώμης- Κωνσταντινουπόλεως, από το 976 έως το 1025. Ήταν ευλαβής, μεγάλωσε την έκταση του κράτους ανακτώντας τη Νότιο Ιταλία, αντιμετώπισε επιτυχώς τις επιθέσεις Αράβων και Βουλγάρων. Η κάθοδός του στην Αθήνα για να ευχαριστήσει την Παναγία την Αθηνιώτισσα, δηλαδή να προσκυνήσει στον Παρθενώνα που είχε μετατραπεί σε Ορθόδοξο Ναό, ενέπνευσε τον Κωστή Παλαμά. Έτσι ο ποιητής έγραψε το επικό ποίημα «Η Φλογέρα του Βασιλιά».

Θα έπρεπε να μελετούμε και να τιμούμε περισσότερο τον Βυζαντινό Πολιτισμό. Είναι κομμάτι της ψυχής μας, είναι ο πνευματικός πατέρας  μας, όπως η Κλασική Αρχαιότητα και η Ελληνιστική περίοδος είναι ο παππούς μας.

Όπως εξηγεί η Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ το Βυζαντινό κράτος (η Ρωμανία όπως ήταν το πραγματικό όνομά του) είχε τρία συστατικά: Ελληνική Γλώσσα και Ελληνικό Πολιτισμό. Ρωμαϊκό Δίκαιο και πολιτειακή συγκρότηση. Ορθόδοξη Χριστιανική Πίστη. Και τα τρία αποτελούν σήμερα θεμελιώδη στοιχεία της εθνικής μας ταυτότητας. Ως Ορθόδοξοι Χριστιανοί  και ως ενδιαφερόμενοι για τον διαχρονικό Ελληνικό Πολιτισμό είμαστε μέτοχοι της Βυζαντινής κληρονομιάς. Αλλά και το Ρωμαϊκό Δίκαιο, βελτιωμένο με την επίδραση του Χριστιανισμού και του Βυζαντίου, εφαρμόσθηκε στη Νεώτερη Ελλάδα, όπως φαίνεται και από τις αποφάσεις των Εθνικών Συνελεύσεων του Αγώνος.

Εκτός Ελλάδος υπάρχει μεγάλη επιστημονική συζήτηση για τον Βυζαντινό Πολιτισμό και εκφράζεται θαυμασμός από τους ειδικούς. Άλλες φορές τονίζεται η συμβολή του Ελληνισμού στη διαμόρφωση αυτού του Πολιτισμού. Άλλες φορές επιχειρείται μία στρέβλωση για να προβληθούν άλλοι πολιτισμοί, ακόμη και για να διαφημισθούν έθνη, τα οποία διαμορφώθηκαν κατά τον 20ό αιώνα και δεν υπήρχαν στη Βυζαντινή εποχή.

Αναφέρω πρώτα ένα παράδειγμα επιστημονικής και έντιμης μελέτης και προβολής του Ελληνορθοδόξου Βυζαντίου. Στο βιβλίο του «Η υψηλή στρατηγική της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας» (στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Τουρίκη, 2009) ο σύγχρονός μας Αμερικανός Έντουαρντ  Λούτβακ, καθηγητής Στρατηγικής και διεθνολόγος, παραδέχεται ότι η επιβίωση της Αυτοκρατορίας επί 11 αιώνες, παρά τις εκατοντάδες επιθέσεις και εισβολές, οφείλεται σε τρία σταθερά στοιχεία:

Στη Χριστιανική πίστη, στον αρχαιοελληνικό πολιτισμό, ο οποίος επηρέασε την κλασική ελληνική παιδεία των Βυζαντινών, και στην αίσθηση υπερηφάνειας για τις ρωμαϊκές καταβολές του κράτους.

Ο συγγραφέας αναφέρει, μετά από εξαντλητική έρευνα των πηγών, ότι η Ορθόδοξη Πίστη και η ελληνική παιδεία των Βυζαντινών κάνουν τη μεγάλη διαφορά μεταξύ Παλαιάς Ρώμης και Νέας Ρώμης- Κωνσταντινουπόλεως.

Χαρακτηριστικά υπογραμμίζει  ότι οι Βυζαντινοί απεκαλούντο μεν Ρωμαίοι, αλλά είχαν συνείδηση ότι συνεχίζουν την ελληνική παράδοση σε πολλούς τομείς. Επί παραδείγματι στη διπλωματία και στην στρατιωτική τέχνη θαύμαζαν τον Μέγα Αλέξανδρο και όχι τις ρωμαϊκές λεγεώνες.

Επίσης η κλασική ελληνική παιδεία τούς οδηγούσε να μελετούν την εθνογραφία, τα ήθη και τα έθιμα των γειτονικών λαών, μιμούμενοι τον Ηρόδοτο και άλλους Αρχαίους Έλληνες. Το βλέπουμε στην επιστολή του Αυτοκράτορος Κωνσταντίνου Πορφυρογεννήτου «Προς τον ίδιον υιόν Ρωμανόν», η οποία έγινε γνωστή στη διεθνή βιβλιογραφία με το λατινικό όνομα De Administrando Imperio. Εκεί ο λόγιος Αυτοκράτωρ περιγράφει ήθη,  συνήθειες, γλώσσα και θρησκεία κάθε λαού που περιβάλλει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία  κατά τον 10 αιώνα μ.Χ. Αντιθέτως οι παλαιοί Ρωμαίοι της ειδωλολατρικής Ρώμης αδιαφορούσαν για  την εθνογραφία των λαών. Τούς αρκούσε να έχουν ισχυρό στρατό για να κατακτήσουν και να ισοπεδώσουν.

Ο Λούτβακ επισημαίνει ότι η επίδραση του Χριστιανισμού στο Βυζάντιο- Ρωμανία φαίνεται συν τοις άλλοις και στις συμβουλές που δίδονται:  Να προσπαθεί ο ηγεμών πρώτα να γίνει φίλος με έναν γειτονικό λαό και μόνον κατ’ ανάγκην να κάνει πόλεμο. Το Ελληνορθόδοξο Βυζαντινό Κράτος προτιμούσε, κατά κανόνα, να έχει φίλους και συμμάχους και όχι να ισοπεδώνει και να ταπεινώνει τα πολυάριθμα έθνη και φύλα που περιέβαλλαν τα σύνορα. Μία κλασική μέθοδος αποκτήσεως φίλων ήταν η βάπτιση άλλων λαών στον Χριστιανισμό.

Έρχομαι τώρα σε μία προπαγανδιστική χρήση του Βυζαντίου και μιας μεγάλης μορφής, του Αυτοκράτορος Ιουστινιανού. Ο σπουδαίος αυτός κυβερνήτης διοίκησε το κράτος της Κωνσταντινουπόλεως από το 527 έως το 565. Μεγάλωσε την έκταση, έκτισε την Αγία Σοφία και έγινε παγκοσμίως γνωστός για το νομοθετικό έργο του.

Επειδή πιθανολογείται ότι γεννήθηκε στη σημερινή περιοχή των Σκοπίων, (άλλοι αναφέρουν τη Δαλματία), η οποία τότε ανήκε στην ενιαία Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, τη Ρωμανία, ορισμένοι επιχειρούν σήμερα να τον παρουσιάσουν ως …Σλάβο Μακεδόνα. Χαρακτηριστικό είναι ένα πρόσφατο Επιστημονικό Συνέδριο Ιταλών και Σκοπιανών επιστημόνων σε συνεργασία με την Ιταλική Πρεσβεία στα Σκόπια. Στο Συνέδριο με τίτλο: Ημέρες Ιουστινιανού Α΄  (31 Οκτωβρίου- 2 Νοεμβρίου 2025) προβλήθηκε μεν το πολιτιστικό και νομοθετικό έργο του Ιουστινιανού, αλλά η κληρονομιά  του χαρακτηρίσθηκε ως η κοινή κληρονομιά Ιταλών και «Μακεδόνων»!

Τέτοιες ενέργειες δεν τιμούν την Ιστορία και την Επιστήμη. Είναι σαφώς προπαγανδιστικές. Στους φίλους Ιταλούς θυμίζουμε ότι η νομοθεσία του Ιουστινιανού δεν εγράφη μόνο στα λατινικά, αλλά και στα ελληνικά, όπως πχ οι περίφημες «Νεαραί». Στους δε βόρειους γείτονες θυμίζουμε ότι όταν γεννήθηκε ο  Ιουστινιανός  δεν υπήρχε η παραμικρή αναφορά στα ιστορικά κείμενα περί Μακεδόνων ως ξεχωριστού λαού. Είναι γνωστό ότι η εθνότητα αυτή δημιουργήθηκε με πολιτικά κριτήρια στα μέσα του 20ού αιώνος.

Ας μην αδιαφορούμε για τον Ελληνικό και Χριστιανικό Πολιτισμό της Ρωμανίας-Βυζαντίου. Ας μιλήσουμε στα παιδιά μας για το μεγαλείο της Αγίας Σοφίας, για τη συμβολή των Ορθοδόξων Βυζαντινών προγόνων μας στον παγκόσμιο πολιτισμό. Η πολιτιστική ταυτότητα του Βυζαντίου ήταν ελληνική και ταυτοχρόνως οικουμενική. Ας γνωρίσουμε καλύτερα την θαυμαστή υπερχιλιόχρονη Αυτοκρατορία που οικοδομήθηκε στα θεμέλια της Ορθόδοξης Παράδοσης και της διαχρονικής Ελληνικής Γλώσσας και Παιδείας.

Άρθρο στην ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ, τεύχος Δεκεμβρίου 2025

Η Κύπρος είναι γέφυρα μεταξύ ηπείρων, δήλωσε η Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ρομπέρτα Μέτσολα εν όψει  της αναλήψεως της Προεδρίας της Ευρ. Ένωσης κατά το πρώτο εξάμηνο του 2026 από την Κυπριακή Δημοκρατία. Παράλληλα με αυτή την προετοιμασία ο Κυπριακός Ελληνισμός έχει ενεργοποιήσει πολύπλευρες πρωτοβουλίες για να ενισχύσει την Άμυνα, τη Διπλωματία και την ενεργειακή του αυτοδυναμία.

Ας καταγράψουμε τα πιο πρόσφατα βήματα:

Στις 26 Νοεμβρίου ο Πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Χριστοδουλίδης υπέγραψε με τον Υπουργό Μεταφορών και Δημοσίων Έργων  του Λιβάνου Φαγέζ Ρασάμι, παρουσία και του Λιβανέζου Προέδρου Γιουσέφ Αούν, την οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ των δύο χωρών. Εντυπωσιακή κίνηση, η οποία προετοιμάσθηκε χωρίς τυμπανοκρουσίες. Η Συμφωνία έχει ιδιαίτερη σημασία, διότι καθυστέρησε επί 18 έτη. Ήδη η Κυπριακή Δημοκρατία έχει υπογράψει αντίστοιχες συμφωνίες με την Αίγυπτο και με το Ισραήλ.

Η Κύπρος μετέχει στην πρωτοβουλία 3+1 μαζί με την Ελλάδα, το Ισραήλ και τις ΗΠΑ στον τομέα της διασύνδεσης των ενεργειακών διαδρόμων. Αυτό επιβεβαιώθηκε με τη συνάντηση των αρμοδίων υπουργών προ δύο εβδομάδων.

Ενεργοποιείται ο αγωγός φυσικού αερίου από το Ισραήλ προς την Κύπρο σε συνδυασμό με τον σχεδιασμό της Κυπριακής Δημοκρατίας για σταθμό  FSRU (πλωτή μονάδα αποθήκευσης και επαναεριοποίησης) στο Βασιλικό.

Κύπρος, Ελλάς, Γαλλία και Ιταλία μετέχουν στην Τετραμερή Συμφωνία QUAD με αντικείμενο τις αεροναυτικές ασκήσεις, την κυβερνοάμυνα και τη  σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο.

Το Ισραήλ παρέδωσε στην Κύπρο ένα σύστημα (θόλο) αντιπυραυλικής άμυνας, στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού της Εθνικής Φρουράς και της προσαρμογής στις νέες τεχνολογίες.

Η πολυσχιδής δραστηριότητα του Κυπριακού Ελληνισμού προκάλεσε τις αντιδράσεις της Τουρκίας. Αυτό δείχνει ότι η Κύπρος βρίσκεται σε καλό δρόμο. Θυμίζω:

Ο εκπρόσωπος Τύπου του κυβερνώντος τουρκικού κόμματος ΑΚΡ Ομέρ Τσελίκ  απείλησε την Κύπρο με νέα εισβολή. Στις 25.11.2025 έδειξε την ενόχληση της κυβέρνησής του για τη συνεργασία Κύπρου- Ισραήλ και χρησιμοποίησε τη κωδική φράση της εισβολής του 1974: «Η Αϊσέ πήγε διακοπές στην Κύπρο».

Η αμυντική ενίσχυση της Κυπριακής Εθνοφρουράς και η παραγγελία εξοπλιστικών συστημάτων προκάλεσε επιθετικές δηλώσεις του Υπουργού Αμύνης στην Άγκυρα Γιασάρ Γκιουλέρ και άλλων αξιωματούχων. Η Τουρκία θέλει να παραμείνουν οι Έλληνες Κύπριοι αθωράκιστοι απέναντι στους 40.000 καλά εξοπλισμένους στρατιώτες του Αττίλα.

Ας μην διαφύγει της προσοχής μας ότι ο νεοεκλεγείς εκπρόσωπος των Τουρκοκυπρίων και των εποίκων Τουφάν Ερχιουρμάν, στην πρώτη συνάντησή του με τον Πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη, τοποθέτησε στο αυτοκίνητό του τη σημαία του ψευδοκράτους.

Οι προσδοκίες πολιτικών και αναλυτών στην Αθήνα και στη Λευκωσία για δήθεν μετριοπαθή στάση του νέου «Προέδρου»  του ψευδοκράτους έχουν ταχύτατα εκλείψει. Ας είμαστε πραγματιστές.  Ο Ερχιουρμάν και  οποιοσδήποτε άλλος που εκλέγεται στα Κατεχόμενα δεν μπορεί και δεν θέλει να απομακρυνθεί έστω και λίγο από τις επιδιώξεις της Άγκυρας. Κύπρος και Ελλάς οφείλουμε να ενισχύσουμε την αμυντική και ενεργειακή συνεργασία μας και να αντισταθούμε σε οποιοδήποτε  σχέδιο δύο κρατών ή Συνομοσπονδίας στη Μεγαλόνησο.

Ο Αμερικανός Πρέσβυς στην Τουρκία Τομ Μπάρακ χαρακτήρισε το Κυπριακό πρόβλημα «απόστημα» (Καθημερινή 30.11.2025). Η Κύπρος με τις πρωτοβουλίες της αποδεικνύει ότι έχει ανάστημα. Απόστημα είναι η συνεχιζόμενη τουρκική εισβολή και κατοχή.

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 6.12.2025

Ο Πάπας Λέων ΙΔ΄ επισκέπτεται αυτές τις ημέρες την Κωνσταντινούπολη με την ευκαιρία της εορτής του Αποστόλου Ανδρέα (30 Νοεμβρίου), θρονικής εορτής του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Θα επισκεφθεί μαζί με τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο τη Νίκαια της Βιθυνίας, στη Μικρά Ασία, για να τιμήσουν την επέτειο των 1700 ετών από τη σύγκληση της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου.

Είναι η πρώτη επίσημη περιοδεία του νέου Πάπα και περιλαμβάνει συναντήσεις με θρησκευτικούς και πολιτειακούς ηγέτες στην Τουρκία και στον Λίβανο.

Με την ευκαιρία αυτή αξίζει να θυμηθούμε την επίσκεψη ενος άλλου Πάπα, του Παύλου ΣΤ’, στην Κωνσταντινούπολη, η οποία έγινε στις 25 Ιουλίου 1967. Είχε προ δύο ετών (1965)  προηγηθεί η άρση των αναθεμάτων μεταξύ Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών με πρωτοβουλία του Οικουμενικού Πατριάρχη Αθηναγόρα και του Πάπα. Έτσι άρχισε δειλά και σταδιακά ο θεολογικός διάλογος μετά από τη μακρά διακοπή των σχέσεων λόγω του Σχίσματος και κυρίως λόγω της Δ΄ Σταυροφορίας του 1204.

Ο Αθηναγόρας ήταν σχεδόν αιχμάλωτος στην Κωνσταντινούπολη και η επίσκεψη του Ποντίφηκα έδωσε την ευκαιρία να ακουσθεί διεθνώς ότι στο Πατριαρχείο χτυπά ακόμη η καρδιά της Ορθοδοξίας, παρά τις τουρκικές προσπάθειες να μειωθεί η διεθνής ακτινοβολία του.

Συγκριτικά με τη σημερινή επίσκεψη τα γεγονότα του Ιουλίου 1967 παρουσιάζουν αρκετές  διαφορές. Ας  καταγράψουμε τις κυριώτερες:

Τότε, το 1967,  ο Πάπας Παύλος ΣΤ΄ είχε δώσει έμφαση κυρίως στην ανάγκη επικοινωνίας μεταξύ Ορθοδοξίας και Ρωμαιοκαθολικισμού. Σήμερα ο Πάπας Λέων ΙΔ΄ τονίζει εξ ίσου την πολιτική  και τη διαθρησκειακή διάσταση του ταξιδιού του και έτσι θα συναντήσει τους Προέδρους της Τουρκίας και του Λιβάνου, ως αρχηγός κράτους, αλλά και εκπροσώπους του Ισλάμ και άλλων θρησκευτικών κοινοτήτων.

Τότε, το 1967, ζούσαν πολύ περισσότεροι Έλληνες στην Κωνσταντινούπολη συγκριτικά με το σήμερα.  Από το Αεροδρόμιο της Κωνσταντινουπόλεως μέχρι το Φανάρι χιλιάδες μέλη της Ελληνικής Ορθόδοξης κοινότητας είχαν παραταχθεί στους δρόμους για να χειροκροτήσουν τους δύο  θρησκευτικούς ηγέτες. Ο Ρωμαίος Ποντίφηξ ρώτησε τον Αθηναγόρα: Επιτέλους, πόσοι είστε εσείς οι Έλληνες; Και ο Πατριάρχης απήντησε: Λίγοι και αμέτρητοι. Σοφή απάντηση: Είχε συρρικνωθεί η ελληνική παρουσία μετά τα Σεπτεμβριανά του 1955 και τις απελάσεις του 1964 (κάτοχοι ελληνικών διαβατηρίων), αλλά όπως λέει και ο Μακρυγιάννης  «η μαγιά μένει».

Τότε, το 1967, ο Πάπας Παύλος επισκέφθηκε την Αγία Σοφία, η οποία είχε μετατραπεί σε Μουσείο. Εκεί γονάτισε και προσευχήθηκε με αποτέλεσμα να δεχθεί οξεία επίθεση από τις τουρκικές εφημερίδες. Σήμερα η Αγία Σοφία έχει μετατρέπει σε τζαμί, δυστυχώς. Ίσως γι΄ αυτό τον λόγο δεν περιλαμβάνεται στο επίσημο πρόγραμμα του Πάπα Λέοντος. Εκτός αν κάτι αλλάξει την τελευταία στιγμή.

Τότε ο Πάπας Παύλος ΣΤ΄ επισκέφθηκε την Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη και την Έφεσο. Απέφυγε να επισκεφθεί την Άγκυρα και δεν κατέθεσε στεφάνι στο Μαυσωλείο του Κεμάλ Ατατούρκ. Σήμερα βλέπουμε ότι το πρόγραμμα του Πάπα Λέοντος ξεκίνησε με κατάθεση στεφάνου στον Κεμάλ. Θεσμική υποχρέωση;  Άραγε οι σύμβουλοί του έχουν ενημερώσει τον Ποντίφηκα για τον ρόλο του Ατατούρκ στη Γενοκτονία των Χριστιανών  Ελλήνων της Μικράς Ασίας και του Πόντου;

Σχετικά με τα εκκλησιαστικά θέματα αναμένουμε με ενδιαφέρον τις δηλώσεις του Οικουμενικού Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου και του Πάπα Λέοντος ΙΔ΄.

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 29.11.2025

Το Υπουργείο Παιδείας ανακοίνωσε ότι γίνονται όλες οι απαιτούμενες ενέργειες για να εισαχθεί το Διεθνές Απολυτήριο (ΙΒ) στα δημόσια Λύκεια αρχίζοντας από επιλεγμένα Πρότυπα, Πειραματικά και Μουσικά Σχολεία. Θυμίζω ότι το πρόγραμμα αυτό εφαρμόζεται ήδη σε ορισμένα ιδιωτικά σχολεία και έχει την ιδιαιτερότητα ότι διδάσκονται όλα τα μαθήματα στα αγγλικά.

Οι μαθητές και οι μαθήτριες της Β΄και Γ΄ Λυκείου, που θα επιλέγουν το Διεθνές Απολυτήριο, δεν θα διδάσκονται τα μαθήματα του ελληνικού προγράμματος, όπως οι υπόλοιποι συμμαθητές τους, αλλά μόνο το αγγλόφωνο πρόγραμμα του ΙΒ, το οποίο επικεντρώνεται στις Θετικές Επιστήμες και στα Οικονομικά. Τα Ελληνικά θα διδάσκονται ουσιαστικά ως ξένη γλώσσα. Οι απόφοιτοι του ΙΒ θα έχουν τα εφόδια και το κίνητρο να εισαχθούν σε Πανεπιστήμια της Βρετανίας, των ΗΠΑ και άλλων χωρών. Ίσως ελάχιστοι να εισάγονται στα ελληνικά ΑΕΙ, αν και αυτό δεν έχει αποσαφηνισθεί.

Αντιλαμβάνομαι ότι το Διεθνές Αποκυτήριο έχει ορισμένα θετικά, όπως είναι  η βελτίωση της γνώσης της Αγγλικής γλώσσας, η διδασκαλία μεθόδων έρευνας και δημιουργικής σκέψης, η απομάκρυνση από τη συνήθεια της αποστήθισης ύλης κ.ά. Φοβούμαι, όμως, ότι εμμέσως θα ενισχύσει τη φυγή καλών μαθητών προς το εξωτερικό (brain drain), δεδομένου μάλιστα ότι θα εφαρμοσθεί σε Πρότυπα σχολεία, δηλαδή σε σχολεία αριστούχων.

Η κυριώτερη ένσταση για το Διεθνές Απολυτήριο είναι ότι αποκόπτει τα νέα παιδιά από τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες, δηλαδή από το ηθοπλαστικό περιεχόμενο της Παιδείας. Στόχος του σχολείου δεν είναι μόνο η απόκτηση πληροφοριών και δεξιοτήτων, αλλά η μόρφωση, δηλαδή η δια- μόρφωση χαρακτήρων και η προετοιμασία συνειδητών πολιτών. Επίσης η ύλη του ΙΒ δεν περιλαμβάνει την Ελληνική Ιστορία, τα Αρχαία Ελληνικά και τα Θρησκευτικά. Άρα στερεί από τα ελληνόπουλα τα θεμέλια της εθνικής μας ταυτότητας. Έρχεται σε αντίθεση με το άρθρο 16, παρ. 2, του Συντάγματος, το οποίο ορίζει ως έναν εκ των σκοπών της Παιδείας την ανάπτυξη εθνικής και θρησκευτικής συνειδήσεως.

Πώς θα μπορούμε να διεκδικούμε τα γλυπτά του Παρθενώνα, όταν εμείς οι ίδιοι θα αποκόπτουμε  μαθητές και μαθήτριες από τη γλώσσα της κλασικής Αρχαιότητας; Είναι λογικό να αγνοούν τα ελληνόπουλα την Αντιγόνη του Σοφοκλέους και τον Επιτάφιο Περικλέους, τον οποίο κατέγραψε ο Θουκυδίδης, δύό ελληνικά κείμενα με παγκόσμια απήχηση; Είναι σωστό να διδάσκονται οι μαθητές του ΙΒ την Παγκόσμια Ιστορία και όχι την Ελληνική Επανάσταση, τον Καποδίστρια, τον Ελ. Βενιζέλο; Όταν μάλιστα  μπορούν να ψηφίζουν από την ηλικία των 17 ετών; Γιατί να απομακρύνουμε ένα σημαντικό τμήμα της νεολαίας μας από την αναλυτική διδασκαλία των Εθνικών Θεμάτων, την οποία προβλέπει το νέο Πρόγραμμα Ιστορίας του Λυκείου;

Η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος με έγγραφό της προς το Υπουργείο Παιδείας προτείνει τη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών και των Θρησκευτικών συμπληρωματικά προς την ύλη του Διεθνούς Απολυτηρίου. Θυμίζω ότι οι πρόσφατες αποφάσεις του ΣτΕ για το μάθημα των Θρησκευτικών καθιερώνουν ως υποχρεωτική τη διδασκαλία του σε Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο. Οι απαλλασσόμενοι, ετερόδοξοι και αλλόθρησκοι, θα παρακολουθούν μάθημα Ηθικής.

Πιστεύω ότι δεν είναι αργά για να γίνουν οι διορθωτικές κινήσεις! Τα παιδιά μας αναζητούν πρότυπα, όχι μόνο γνώσεις.

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 22.11.2025

Η πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα υποψήφια κράτη – μέλη πρέπει να μας απασχολήσει, ιδίως όσον αφορά στην Αλβανία και στα Σκόπια.

Η Αλβανία θεωρείται, μαζί με το Μαυροβούνιο, ότι έχει κάνει θετικά βήματα και παίρνει προτεραιότητα. Παρά τις ενστάσεις της Αυστρίας και της Ολλανδίας, που διαμαρτύρονται για ελλιπή καταπολέμηση της εγκληματικότητας, η Έκθεση για τη μελλοντική διεύρυνση θεωρεί τη χώρα ικανή να προχωρήσει.

Δεν θα έπρεπε να εκφράσουμε ενστάσεις; Είμαστε ευχαριστημένοι με την απατηλή και πλαστογραφημένη απογραφή της Ελληνικής Εθνικής Μειονότητας και από την καταπάτηση γαιών που ανήκουν σε Βορειοηπειρώτες;  Θεωρούμε θεσμικά δίκαιο βήμα τη συμπεριφορά των αλβανικών αρχών προς τον Φρέντη Μπελέρη που φυλακίσθηκε άνευ λόγου και αιτίας; Δεν πρέπει να θέτουμε συνεχώς ως απαράβατο όρο τον σεβασμό των δικαιωμάτων και ελευθεριών των Ομοεθνών μας;  Είμαστε ευτυχείς με τη συνεχιζόμενη προπαγάνδα από τους απογόνους των Τσάμηδων με τη στήριξη των μεγάλων κομμάτων της Αλβανίας;

Σχετικά με τα Σκόπια η Έκθεση είναι πιο αυστηρή. Η γείτων χώρα παίρνει προειδοποίηση, διότι καταγράφεται η αθέτηση της Συμφωνίας της 19.7.2022 με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τότε είχε μεσολαβήσει η γαλλική Προεδρία για να αντιμετωπισθεί το βέτο της Βουλγαρίας. Η Σόφια, ανεξαρτήτως  των κομμάτων που εναλλάσσονται στην εξουσία, απαιτεί μία δήλωση για τη γλώσσα και τη ρητή αναφορά στο κανονιστικό μέρος, όχι στο Προοίμιο, του Συντάγματος των Σκοπίων ότι η βουλγαρική εθνική κοινότητα είναι συνιδρυτικό μέλος του κράτους (μαζί με «Μακεδόνες», Αλβανούς κ.ά).

Η κυβέρνηση των Σκοπίων προέβη αμέσως στη δήλωση της 19.7.2022 για τη γλώσσα και παραδέχθηκε: α. Ότι η σημερινή γλώσσα του κράτους δημιουργήθηκε το 1945, άρα ουσιαστικά κατασκευάσθηκε από το κομμουνιστικό καθεστώς του Τίτο στην ενιαία τότε Γιουγκοσλαβία. Και β. Ότι η σημερινή επίσημη γλώσσα προήλθε από διαλέκτους που ομιλούνται μόνον εντός των σημερινών ορίων του κράτους. Άρα, εμμέσως πλην σαφώς, παραδέχονται ότι η γλώσσα τους δεν έχει άμεση συνάφεια με τυχόν ελληνοσλαβικά γλωσσικά ιδιώματα, τα οποία μιλήθηκαν από Έλληνες της Μακεδονίας, επί Τουρκοκρατίας και μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνος.

Τη βουλγαρική εθνική κοινότητα η πρώην αλλά και η παρούσα κυβέρνηση των Σκοπίων αρνούνται να την εντάξουν στο Σύνταγμα. Στη Σόφια οι εφημερίδες γράφουν ότι οι Σκοπιανοί με βουλγαρικό διαβατήριο ανέρχονται στις 200.000, άρα αποτελούν το 10% περίπου του πληθυσμού. Οι Αρχές των Σκοπίων σε όλες τις απογραφές εμφανίζουν (μάλλον τεχνηέντως) ελάχιστους Βουλγάρους. Στο σημείο αυτό θυμίζω ότι στο βόρειο γειτονικό μας κράτος ζει και ελληνική μειονότητα (κοινότητες Βλαχοφώνων Ελλήνων), γεγονός το  οποίο παραδέχθηκε ο πρώην Πρόεδρος αείμνηστος Κίρο Γκλιγκόροφ. Οι απογραφές την εξαφανίζουν σκοπίμως και εμείς δυστυχώς αδιαφορούμε.

Αν προσθέσουμε και τη συστηματική παραβίαση της Συμφωνίας των Πρεσπών από τα Σκόπια παρατηρούμε ότι η χώρα αυτή είναι τριπλά παραβατική. Αθετεί όσα συμφώνησε το 2022 με την Ευρωπαϊκή Ένωση, το 2017 με τη Βουλγαρία και το 2018-2019 με την Ελλάδα. Η τριπλή παραβατικότητα δικαιώνει όσους προειδοποιούσαμε ήδη από τη δεκαετία του 1990 ότι το μικρό αυτό κράτος είναι ταραξίας και θα πλαστογραφεί διαρκώς την ιστορία της Ελλάδος και  άλλων γειτόνων του.

Το εθνικό συμφέρον επιβάλλει να είμαστε πιο αυστηροί ως προς την ενταξιακή πορεία της Αλβανίας και των Σκοπίων.

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 15.11.2025

Εβδομήντα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων Κυπρίων (1955-1959).  Για την άντληση διδαγμάτων διοργανώθηκε στη Λευκωσία, στις 31 Οκτωβρίου – 2 Νοεμβρίου,  ένα τριήμερο Επιστημονικό Συνέδριο με τίτλο: «70 χρόνια από τον Αγώνα της ΕΟΚΑ: Απόηχοι, Αναλύσεις, Επανεκτιμήσεις». Την ευθύνη της διοργάνωσης ανέλαβαν η Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου, το Ίδρυμα Απελευθερωτικού Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-59, οι Σύνδεσμοι Αγωνιστών ΕΟΚΑ, τέσσερα Πανεπιστημιακά Τμήματα από την Ελλάδα και την Κύπρο και άλλοι φορείς.

Είχα την τιμή να περιληφθώ μεταξύ των 110 ομιλητών (μίλησα εξ αποστάσεως μέσω διαδικτύου) και καταθέτω τα κυριώτερα σημεία της ομιλίας μου:

Ο αγώνας κατά της Βρετανικής αποικιοκρατίας ήταν σκληρός και κατέληξε στην Ανεξαρτησία της Κύπρου. Η Κυπριακή Δημοκρατία ιδρύθηκε με τις Συνθήκες Ζυρίχης- Λονδίνου του 1959.  Οι μάχες των Ελλήνων ήσαν πολύμορφες. Άλλοτε με όπλα (παρά την εμφανή απειρία), άλλοτε με διαδηλώσεις, άλλοτε με την παλλαϊκή στήριξη στο αίτημα της Ένωσης, με πράξεις θυσίας, με ήρωες, με εννέα απαγχονισθέντες.

Διερωτώνται ορισμένοι: Άξιζε άραγε να γίνει αυτός ο αγώνας; Η απάντησή μου είναι ότι: ΝΑΙ, για τους εξής λόγους:

1. Έστω και αν δεν επετεύχθη η Ένωση τουλάχιστον ιδρύθηκε ένα ανεξάρτητο Κυπριακό κράτος, δηλαδή μία δεύτερη μικρή Ελλάδα στην Ανατολική Μεσόγειο. Ένα κράτος, στο οποίο σήμερα ζουν Έλληνες, με ελληνική παιδεία, με Ορθόδοξη Εκκλησία, με τον ελληνικό Εθνικό Ύμνο, με την ελληνική σημαία. Αν δεν γινόταν ο Αγώνας υπήρχε κίνδυνος αφελληνισμού του λαού από το οργανωμένο σχέδιο της Βρετανικής Αποικιακής Διοικήσεως. Μετά την εξέγερση των Ελλήνων Κυπρίων τον Οκτώβριο του 1931, με αίτημα την Ένωση με την Ελλάδα, οι Βρετανοί επέβαλαν μέτρα απαγορευτικά εις βάρος παντός του ελληνικού. Απαγορεύθηκε η ελληνική Ιστορία, η ελληνική σημαία και ο ελληνικός Εθνικός Ύμνος στα σχολεία. Καλλιεργήθηκε η ψευδής ιστορική άποψη ότι οι Κύπριοι είναι απόγονοι Φοινίκων και Ασσυροβαβυλωνίων.
2. Ο Αγώνας άξιζε να γίνει, διότι έδωσε ένα παράδειγμα της πνευματικής εμβέλειας των ελληνορθοδόξων ιδανικών του Γένους μας. Τα παλληκάρια που απαγχονίσθηκαν έψαλλαν μπροστά  στην αγχόνη τα τροπάρια της Εκκλησίας μας και τον Εθνικό Ύμνο. Οι επιστολές των φυλακισμένων προς τους συγγενείς τους μιλούν για Χριστό και Ελλάδα. Οι 4 ήρωες του Αχυρώνα του Λιοπετρίου, που πυροβολήθηκαν, ενώ έκαναν έξοδο σαν τους Μεσολογγίτες, είχαν στις τσάντες  τους την Καινή Διαθήκη. Τα Ορθόδοξα Χριστιανικά Σωματεία διέπλασαν το φρόνημα αγοριών και κοριτσιών. Τα ψευδώνυμα των αγωνιστών αποδεικνύουν την πίστη στη συνέχεια του Ελληνισμού. Διγενής ο αρχηγός Γεώργιος Γρίβας, με όνομα Βυζαντινού Ακρίτα. Ζήδρος ο υπαρχηγός Γρηγόρης Αυξεντίου, με όνομα Δυτικομακεδόνα αρματολού της Τουρκοκρατίας.
3. Ο Κυπριακός Αγώνας ένωσε την κοινωνία της Ελλάδος, η οποία είχε αγρίως διχασθεί στον Εμφύλιο και σε όλη τη διάρκεια της δεκαετίας 1940- 1949. Για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια διοργανώθηκαν συλλαλητήρια με τη συμμετοχή νεολαιών από τα τρία μεγάλα πολιτικά ρεύματα. Δεξιά, Κέντρο και Αριστερά. Στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών και σε κάθε ελληνική πόλη εκατοντάδες χιλιάδες Ελλήνων πολιτών κράυγαζαν «Ελλάς- Κύπρος- Ένωσις» ενωμένοι ανεξαρτήτως  ιδεολογικών διαφορών. Ο απαγχονισμός των πρώτων καταδικασθέντων, του Μιχαλάκη Καραολή και του Ανδρέα Δημητρίου, οδήγησε πολλούς δημάρχους της Ελλάδος να δώσουν τα ονόματα των Κυπρίων Εθνομαρτύρων σε δρόμους και πλατείες.

Δεν ξεχνώ τους ήρωες!

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 8.11.2025

Ο αείμνηστος Διονύσης Σαββόπουλος δεν ανήκε σε κόμματα, παρατάξεις ή ιδεολογίες. Ανήκε σε όλον τον Ελληνισμό. Είχε ευρυτάτη παιδεία, διάβαζε, αναζητούσε, ενίοτε άλλαζε απόψεις. Τελικά έδωσε ένα ποιητικό και μουσικό έργο με συνείδηση ταυτότητας. Σε μία εποχή που η παγκόσμια συζήτηση για την εθνική, γλωσσική και θρησκευτική ταυτότητα επανέρχεται στο προσκήνιο ο Διονύσης αποδεικνύεται λίαν επίκαιρος, διαχρονικά ελληνικός, παραδοσιακός και συνάμα σύγχρονος.

Η αγάπη του για τη γενέθλια πόλη, τη Θεσσαλονίκη, και η γνώση της Ελληνικής Ιστορίας και Παράδοσης τον βοήθησαν να κατανοήσει το ζήτημα του ονόματος της Μακεδονίας, το οποίο ακόμη δεν έχει λυθεί. Η Συμφωνία των Πρεσπών παραβιάζεται καθημερινά από όλους τους επισήμους παράγοντες των Σκοπίων, αλλά έχει και εγγενείς αδυναμίες. Ο Σαββόπουλος είχε την ευαισθησία να πάρει το μήνυμα του Οδυσσέα Ελύτη, της Ιωάννας Τσάτσου, του Μανόλη Ανδρόνικου και άλλων πνευματικών ανθρώπων, οι οποίοι δήλωσαν δημοσίως ότι «το όνομά μας είναι η ψυχή μας». Εννοούσαν τον ιστορικό όρο: Μακεδονία.

Στον δίσκο του με τίτλο «Μη πετάξεις τίποτα!»,  που κυκλοφόρησε το 1994, ακριβώς τη χρονιά των μεγάλων συλλαλητηρίων για την προστασία του ονόματος και της ελληνικής κληρονομιάς της Μακεδονίας, ο ταλαντούχος συνθέτης, ποιητής και τραγουδιστής περιέλαβε το τραγούδι «Οι Ακτίνες του Βορρά». Εκεί καταθέτει την αγωνία του για την αγαπημένη του Μακεδονία, τον Βορρά του Ελληνισμού, με τους εξής στίχους:

Η ψυχή σου και το όνομά σου ένα, κεραυνών δισκοθήκη πίστας κραδασμός

με της Πέλλας τα άλογα λυμένα ο βορράς σου χορεύει πάντα ελληνικός.

Της Βεργίνας το ανάκτορο συνδέει με τα κέντρα του ήχου και των ταξιμιών

και σαν μαύρο τριαντάφυλλο χορεύει μ’ αετούς στην ακρόπολη των μοναχών

κι αντηχεί στα μεγάφωνα των φάρων, μ’ ένα ντέφι ροκάδικο παντοτινό

κι απ’ τη σκούφια του βγαίνουν σμήνη γλάρων κι ένα αεροπλανοφόρο δες, βυζαντινό!……………………………………………………………………………..

Πέλλα, Βεργίνα, Άγιον Όρος και Βυζάντιο δένουν αρμονικά μέσα στη θαυμάσια έμπνευση του τραγουδοποιού. Διδάσκει ιστορία στα νέα παιδιά. Κινείται αντίθετα  προς το πνεύμα των δήθεν προοδευτικών, οι οποίοι ειρωνεύονται ακόμη και σήμερα όσους ενδιαφερόμαστε για το όνομα που πράγματι είναι η ψυχή μας.

Ως μελετητής του Οικουμενικού Ελληνισμού ήταν φυσικό να ενδιαφερθεί για τη διαχρονική Ελληνική Γλώσσα. Διαφώνησε με σθένος και με επιχειρήματα με την – προσωρινή ευτυχώς- κατάργηση των Αρχαίων Ελληνικών στο Γυμνάσιο (1976-1990) και με την κατάργηση των τόνων και των πνευμάτων, η οποία αποφασίσθηκε τον Φεβρουάριο του 1982.  Με την πολύτιμη βοήθεια του φιλοσόφου Στέλιου Ράμφου και άλλων συνεργατών ο Σαββόπουλος οργάνωσε τον Φεβρουάριο του 1984 στο κλειστό γήπεδο του Μίλωνα μία ημερίδα για τη Γλώσσα. Χρησιμοποιώντας μαγνητόφωνο και παρουσιάζοντας στο πολυάριθμο ακροατήριο ηχογραφήσεις σε επαγγελματικό στούντιο έδειξε ότι το Πολυτονικό είναι άρρηκτα δεμένο με τη μουσικότητα της γλώσσας μας.

Στις 24.11.2017, όταν ανακηρύχθηκε Επίτιμος Διδάκτωρ του Τμήματος Φιλολογίας του ΑΠΘ, ο Σαββόπουλος υπογράμμισε ότι οι Αλεξανδρινοί φιλόλογοι προσέθεσαν στη γλώσσα μας πνεύματα και τόνους «για να μην χαθεί ο ήχος από τη λέξη και για να μην αλλοιωθεί».

Η Μακεδονία, η Βόρειος Ήπειρος, η Κύπρος,  όλη η Ελλάδα που αντιστέκεται, η Ελλάδα που επιμένει  αποχαιρετά τον Διονύση Σαββόπουλο.

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 1.11.2025