Kωνσταντίνος Χολέβας

Ο επανεκλεγείς Πρόεδρος της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν επισκέφθηκε προ ολίγων ημερών την κατεχόμενη Βόρειο Κύπρο και επανέλαβε τη γνωστή θέση του: Ο διάλογος θα ξαναρχίσει μόνον αν αναγνωρίσουν η Ελλάς και η Κυπριακή Δημοκρατία (την αποκαλεί Ελληνοκυπριακή Διοίκηση) την – παράνομη –  «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου». Και προχωρεί σε πράξεις. Ας κατανοήσουμε τι προτίθεται να κάνει ώστε να σχεδιάσουμε την κοινή αντίδραση Αθηνών  και Λευκωσίας.

Ο Ερντογάν και ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Ερσίν Τατάρ ξεκινούν την ανέγερση κατοικιών στην Κατεχόμενη Κάτω Δερύνεια. Δείχνουν ότι έχουν αποφασίσει να αγνοήσουν κάθε σύσταση του ΟΗΕ και της Ευρ. Ένωσης.

Η Τουρκία ήδη επιχειρεί την αναβάθμιση του διεθνούς καθεστώτος του ψευδοκράτους. Είδαμε τη στρατιωτική άσκηση, από την οποία αποχώρησαν η Ισπανία και η Πολωνία λόγω συμμετοχής των Τουρκοκυπρίων.

Η Άγκυρα χρησιμοποιεί όλα τα διεθνή βήματα, στα οποία συμμετέχει. Για παράδειγμα έχει εντάξει ως παρατηρητή την αυτοαποκαλούμενη  «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου» στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση των Τουρκικών Κρατών. Η Συνέλευση, γνωστή με τα αρχικά TUKPA (Turkic States Parliamentary Assembly) έχει δώσει καθεστώς παρατηρητή και σε μία χώρα – μέλος της Ευρ. Ένωσης: Την Ουγγαρία. Μήπως πρέπει να διαμαρτυρηθούμε στην Ουγγρική Βουλή και να θυμίσουμε ότι παρακάθεται σε έναν Οργανισμό με μία παράνομη πολιτειακή οντότητα; Πως γίνεται η Ουγγαρία να παρακάθεται δίπλα στη νόμιμη Κυπριακή Κυβέρνηση στα όργανα της Ευρ. Ένωσης και από την άλλη να συζητεί με ψευδοκράτη, τα οποία δεν αναγνωρίζονται από τον ΟΗΕ και την Ευρ. Ένωση;

Ο Ερντογάν θα κάνει τα πάντα για να προωθήσει μία μορφή διεθνούς αναγνώρισης των Κατεχομένων. Και η Αθήνα με τη Λευκωσία οφείλουν να έχουν προετοιμάσει τους διπλωμάτες τους για να παρατηρούν και να καταγγέλλουν κάθε σχετική παρατυπία. Θυμίζω ότι το 1983 το Πακιστάν και το Μπανγκλαντές είχαν  αναγνωρίσει αρχικά  το ψευδοκράτος, αλλά άλλαξαν γνώμη όταν είδαν την αντίδραση του ΟΗΕ.

40 χρόνια από την ανακήρυξη της παράνομης πολιτειακής οργάνωσης στα Κατεχόμενα (15 Νοεμβρίου 1983) και 100 χρόνια από τη Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης (24 Ιουλίου 1923), ο Ερντογάν και οι συνεργάτες του θα αρχίσουν να υλοποιούν τον «αιώνα της Τουρκίας» από την Κύπρο. Ή τουλάχιστον θα το επιχειρήσουν. Εκεί έχουν στρατό, έχουν εποίκους, έχουν πειθήνια όργανα στην διακυβέρνηση. Όσο για τους Τουρκοκύπριους … δεν είναι σαφές πόσοι έχουν απομείνει στα Κατεχόμενα. Και αν υπάρχουν αντιδρώντες είναι δύσκολο να ακουσθούν.

Η Ελλάς και η Κύπρος γνωρίζουν καλά ότι η θεωρία των δύο κρατών στη Μεγαλόνησο δεν αποβλέπει σε αυτό ακριβώς που ορίζουν οι λέξεις, αλλά σε κάτι πιο χρήσιμο για τα τουρκικά σχέδια. Ο Ερντογάν έχει στο μυαλό του τη λύση της χαλαρής Συνομοσπονδίας με δύο αυτόνομες πολιτείες. Δηλαδή δύο κράτη σε συσκευασία ενός. Έτσι θα ελέγχει πλήρως τον Βορρά, αλλά θα έχει παρέμβαση και στον Νότο.

Είναι ευχάριστο γεγονός ότι ο Κύπριος Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης επιζητεί τη στενότερη συνεργασία με την Ελλάδα. Προέχει ο αμυντικός τομέας, αλλά πρέπει να δράσουμε και σε άλλους τομείς. Χρειαζόμαστε συνεργασία για την κοινή άμυνα των δύο κρατών μας, αλλά και ενίσχυση των δεσμών μας στην Παιδεία και στον Πολιτισμό.

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 24.6.2023

Τον γνώρισα όταν ήμουν μαθητής στο Γυμνάσιο του Πειραματικού Σχολείου Πανεπιστημίου Αθηνών. Δίδασκε την Ιστορία με ενθουσιασμό και μετέδιδε την ευαισθησία του για τα εθνικά θέματα. Ο Βαλκανιολόγος Αχιλλέας Λαζάρου έφυγε από κοντά μας στις 13 Ιουνίου σε ηλικία 93 ετών. Υπήρξε ένας σύγχρονος διδάσκαλος του Γένους.

Γεννήθηκε στην Ελασσώνα το 1930 και πήρε πτυχίο και διδακτορικό τίτλο από τη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών. Δίδαξε ως εντεταλμένος διδάσκων τη βαλκανική γλωσσολογία σε γαλλικά πανεπιστήμια. Η διδακτορική διατριβή του αποδεικνύει με πληθώρα επιχειρημάτων ότι το γλωσσικό ιδίωμα των Βλάχων είναι μεν λατινογενές, αλλά προέρχεται από γλωσσικό εκλατινισμό γηγενών Ελλήνων κατά την εποχή της Ρωμαϊκής κατακτήσεως. Οι Βλάχοι με Β κεφαλαίο είναι Έλληνες και όποιος δηλώνει το αντίθετο είναι ανιστόρητος ή προπαγανδιστής, έλεγε και έγραφε ο Λαζάρου.

Ο Βλαχόφωνος Ελληνισμός έχει γίνει παλαιότερα στόχος προπαγανδιστικών ενεργειών. Τον 19ο αιώνα η ρουμανική προπαγάνδα αγωνίσθηκε για να τους προσεταιρισθεί, αλλά απέτυχε. Στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου οι Ιταλοί του Μουσσολίνι διέδιδαν ότι οι Βλαχόφωνοι είναι απόγονοι των αρχαίων Ρωμαίων και επιχείρησαν να δημιουργήσουν με τη χρήση βίας το Πριγκηπάτο της Πίνδου. Απέτυχαν οι προσπάθειες, διότι οι Βλαχόφωνοι ήταν, είναι και θα παραμείνουν αναπόσπαστο τμήμα του Ελληνισμού.

Ο Αχιλλέας Λαζάρου έγραψε πολυάριθμα  βιβλία και άρθρα για τους Βλάχους και για τους αρβανιτόφωνους Έλληνες. Αντιμετώπισε με τεκμηρίωση και πλούτο παραπομπών τις απόψεις επιστημόνων του εξωτερικού που αμφισβητούσαν την ελληνική καταγωγή των Βλάχων. Τόνιζε ότι πολλοί Εθνικοί Ευεργέτες ήσαν Βλαχόφωνοι. Και δίδασκε ότι στη Βόρειο Ήπειρο και στα Σκόπια υπάρχουν σήμερα Έλληνες Βλάχοι.

Ο Αχιλλέας Λαζάρου υπηρέτησε την πατρίδα, την επιστήμη και την κοινωνία ως δάσκαλος, ως ερευνητής, ως σύμβουλος, ως συγγραφέας, ως Γενικός Επιθεωρητής Μέσης Εκπαιδεύσεως  και ως  γλαφυρός ομιλητής. Τιμήθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλο με τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικος, από την Εκκλησία της Ελλάδος, από την Ακαδημία Αθηνών, από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων και από άλλους φορείς. Ήταν ευλαβής Ορθόδοξος Χριστιανός και συνεργάσθηκε στενά με το μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο.

Συλλυπούμαι τη σύζυγό του, τα δύο παιδιά του και τα έξι εγγόνια του. Η πνευματική  προσφορά του Λαζάρου μένει ως “κτήμα ες αεί”, αποθησαυρισμένη σε βιβλία και τόμους με πλουσιωτάτη βιβλιογραφία. Προσωπικά τού οφείλω πολλά. Με βοήθησε να αγαπήσω την Ιστορία. Αιωνία η μνήμη του!

Στην προεκλογική εκστρατεία ορισμένων κομμάτων έχει ενταχθεί και ο σχολιασμός του περιεχομένου των σχολικών βιβλίων.  Θεωρώ, λοιπόν, χρήσιμο να θυμηθούμε πρόσφατες εξελίξεις που αφορούν τη σχολική διδασκαλία για να μην δημιουργούνται λανθασμένες εντυπώσεις.

Η Κυβέρνηση Κυριάκου Μητσοτάκη, με τη Νίκη Κεραμέως στο Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων κατά την τετραετία 2019-2023, ανέλαβε  ενδιαφέρουσες πρωτοβουλίες.

Από τον Σεπτέμβριο του 2025 καταργείται το μοναδικό σχολικό βιβλίο. Για κάθε μάθημα του Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου εκλήθησαν να καταθέσουν προτάσεις διάφορες συγγραφικές ομάδες. Στόχος είναι το πολλαπλό βιβλίο. Για κάθε μάθημα θα υπάρχουν και δύο και τρία ή και περισσότερα βιβλία. Ο εκπαιδευτικός θα επιλέγει ένα από αυτά. Η επιλογή θα γίνεται μόνο από βιβλία εγκεκριμένα από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής.

Έχουν δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως νέα Αναλυτικά Προγράμματα για 166 μαθήματα όλων των βαθμίδων. Με απλά λόγια: η κριτική που γίνεται στα παλιά βιβλία είναι άνευ αντικειμένου, διότι όλα τα σχολικά βιβλία που υπήρχαν μέχρι σήμερα θα αποσυρθούν.

Καταγράφω ορισμένες καινοτομίες των Αναλυτικών Προγραμμάτων.

Στο μάθημα της Ιστορίας αποσύρθηκε η ύλη για όλες τις βαθμίδες, την οποία είχε δημοσιεύσει σε ΦΕΚ το 2019  ο Υπουργός του ΣΥΡΙΖΑ Κώστας Γαβρόγλου. Η ύλη εκείνη είχε περισσότερο κοινωνιολογικό προσανατολισμό και έδινε έμφαση στις οικονομικές εξελίξεις. Δεν υπήρχε προβολή των ηρώων, των διπλωματικών και πολεμικών γεγονότων. Γενικότερα η ύλη του 2019 αμφισβητούσε τη συνέχεια του Ελληνισμού. Τότε η απόσυρση ενόχλησε τον ΣΥΡΙΖΑ, οι εκπρόσωποι του οποίου διαμαρτυρήθηκαν επειδή η σχολική Ιστορία αποκτά εθνικό και όχι «κοινωνικό» περιεχόμενο.

Το Αναλυτικό Πρόγραμμα του Γυμνασίου επιβλέπει ομάδα ιστορικών υπό τον Καθηγητή Ιστορίας του ΕΚΠΑ κ. Ευάνθη Χατζηβασιλείου. Την αντίστοιχη ύλη του Λυκείου εποπτεύει ομάδα επιστημόνων υπό τον Καθηγητή Ιστορίας του ΑΠΘ κ. Ιάκωβο Μιχαηλίδη. Όπως έχουν ανακοινώσει οι υπεύθυνοι θα δοθεί έμφαση στα εθνικά θέματα του Ελληνισμού, ενώ θα τονίζονται και τα κυριότερα σημεία της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας Ιστορίας. Πρόκειται για δύο σοβαρούς ιστορικούς, οι οποίοι μαζί  με τους συνεργάτες τους είναι σε θέση να καταθέσουν μία ύλη Ιστορίας με εθνική αξιοπρέπεια και σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους χωρίς ακρότητες.

Στο μάθημα των Θρησκευτικών ισχύει η νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας και συγκεκριμένα οι αποφάσεις 660/2018, 926/2018, 1749/2019 και 1750/2019. Με τις αποφάσεις αυτές ακυρώθηκαν ως αντισυνταγματικά τα νομοθετήματα των Υπουργών του ΣΥΡΙΖΑ Νίκου Φίλη και Κώστα Γαβρόγλου που εισήγαγαν το “Νέο Πρόγραμμα Σπουδών” για τα Θρησκευτικά. Οι αποφάσεις του ΣτΕ αφορούν το περιεχόμενο και την ουσία του μαθήματος, ζητούν σεβασμό της Ορθόδοξης Χριστιανικής Παράδοσης και είναι δεσμευτικές για όλους.

Στα γλωσσικά μαθήματα του Γυμνασίου γίνεται προσπάθεια να αναδειχθεί η ενότητα και η συνέχεια μεταξύ Αρχαίων και Νέων Ελληνικών. Το Νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα για τα Αρχαία Ελληνικά της Γ΄ Γυμνασίου προβλέπει τη διδασκαλία από το πρωτότυπο του Βίου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τον οποίο συνέγραψε ο Πλούταρχος.

Η ανθρωπιστική παιδεία είναι απαραίτητη παράλληλα με την κατάρτιση των παιδιών μας στην Πληροφορική και στα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα. Το άρθρο 16, παρ. 2, του Συντάγματος ορίζει ως σκοπό της Παιδείας την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλαση ελευθέρων και υπευθύνων πολιτών.

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 10.6.2023

Στη Χειμάρρα ο Έλληνας εκλεγμένος δήμαρχος Φρέντυ Μπελέρης παραμένει φυλακισμένος, ενώ την 1.6.2023 αποφασίσθηκε η αποφυλάκιση του συνεργάτη του Παντελή Κοκκαβέση που έχει σοβαρό πρόβλημα υγείας. Η πολιτική του Έντι Ράμα συνεχίζει να είναι επιθετική κατά των Χειμαρριωτών. Τα δύο μεγάλα αλβανικά κόμματα, Δημοκρατικό και Σοσιαλιστικό, έχουν εκλέξει βουλευτές από την ομάδα των φανατικών Τσάμηδων, οι οποίοι διεκδικούν τη Θεσπρωτία. Παραλλήλως στο βόρειο Κόσσοβο οι αλβανικές αρχές αρνούνται τα συμφωνηθέντα  δικαιώματα του σερβικού πληθυσμού και επιχειρούν να επιβάλουν δημάρχους ψηφισμένους από το 4% των πολιτών.

Αυτά και άλλα πείθουν ότι στο μυαλό των Αλβανών ηγετών στα Τίρανα και στη Πρίστινα κυριαρχεί η εθνικιστική ιδεολογία. Η Ελλάς επιθυμεί την αρμονική συνύπαρξη και τις φιλικές σχέσεις με όλα τα γειτονικά κράτη, αλλά μπορεί και πρέπει  να λάβει επιπρόσθετα μέτρα για την προστασία των Βορειοηπειρωτών και για τη σταθερότητα στα Βαλκάνια. Ήδη έχει ανακοινωθεί -και ορθώς -ότι η προσέγγιση της Αλβανίας προς τους ευρωπαϊκούς θεσμούς εξαρτάται από τον σεβασμό των δικαιωμάτων των Ελλήνων. Προτείνω επίσης τις ακόλουθες κινήσεις:

1. Να παραμείνουμε σταθεροί στη θέση μας ότι δεν αναγνωρίζουμε το Κόσσοβο ως ανεξάρτητο κράτος. Aν αλλάξει τώρα αυτή η θέση θα δοθεί η εντύπωση ότι επιβραβεύουμε την ιδέα της Μεγάλης Αλβανίας.

2. Να δραστηριοποιηθεί πάλι ως αυτόνομος πόλος στην πολιτική ζωή της Αλβανίας το Κόμμα της Ένωσης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (ΚΕΑΔ), το οποίο εκφράζει την Ελληνική Μειονότητα. Η σύμπραξή του με τα δύο μεγάλα αλβανικά κόμματα δοκιμάσθηκε και δεν επέτυχε. Πρέπει να αυξηθεί ο αριθμός και η παρέμβαση των βουλευτών που προέρχονται από τη μειονότητα.

3. Να προσεγγισθούν όλοι οι Βλαχόφωνοι Έλληνες των περιοχών Αυλώνος, Κορυτσάς κ.α. και να αισθανθούν το ενδιαφέρον της Ελληνικής Κυβερνήσεως. Να ενταχθούν οι εκπρόσωποί τους στο ΚΕΑΔ και στις δραστηριότητες του εκεί Ελληνισμού. Οι Έλληνες Βλάχοι της Βορείου Ηπείρου είναι πολυάριθμοι και έχουν προσφέρει τα μέγιστα στο Έθνος. Η Μοσχόπολη, κοντά στην Κορυτσά, υπήρξε προπύργιο της Ελληνικής Παιδείας επί Τουρκοκρατίας. Κι όμως σήμερα τους Βλάχους της Αλβανίας προσπαθούν να προσεταιρισθούν άλλες βαλκανικές χώρες.

4. Να ληφθούν από τώρα όλα τα απαραίτητα μέτρα ώστε η απογραφή πληθυσμού που θα γίνει τον Σεπτέμβριο στην Αλβανία να καταγράψει δίκαια και αντικειμενικά την εθνική καταγωγή και το θρήσκευμα όλων των Αλβανών υπηκόων. Θυμίζω ότι πριν από δέκα χρόνια η απογραφή ήταν διαβλητή. Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας δεν την αποδέχθηκε. Η ΟΜΟΝΟΙΑ, η επίσημη οργάνωση της Ελληνικής Μειονότητας, την κατήγγειλε ως παραχάραξη των πραγματικών στοιχείων. Πρέπει και στην Αθήνα και στα Τίρανα να γίνει γνωστός ο ακριβής αριθμός των Αλβανών υπηκόων που δηλώνουν ελληνική εθνική καταγωγή.

5. Να έχουμε πάντα κατά νου τους στενούς δεσμούς του Αλβανού Πρωθυπουργού Ράμα με τον επανεκλεγέντα Τούρκο Πρόεδρο Ερντογάν. Να είμαστε προετοιμασμένοι μήπως αυτοί οι δεσμοί εμποδίσουν και πάλι (όπως έγινε με τη συμφωνία Κώστα Καραμανλή- Σαλί Μπερίσα) τη ρύθμιση των θαλασσίων οικονομικών ζωνών μεταξύ Ελλάδος και Αλβανίας.

Η Αλβανία διεκδικεί τα πάντα για τις εκτός συνόρων αλβανικές μειονότητες, αλλά αρνείται τα στοιχειώδη δικαιώματα της Ελληνικής Εθνικής Μειονότητας. Έχουμε υποχρέωση να στηρίξουμε τον Βορειοηπειρωτικό Ελληνισμό με κάθε νόμιμο και αποτελεσματικό τρόπο.

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 3.6.2023

Η Άλωση συνεχίζεται! Στις 24 Ιουλίου 2020 ο Τούρκος Πρόεδρος Ερντογάν διοργάνωσε την πρώτη προσευχή στην Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως, η οποία μετετράπη σε ισλαμικό τέμενος. Το διάταγμα υπεγράφη στις 10 Ιουλίου 2020 και ακριβώς την ώρα 14.53, για να συμβολίζει το έτος της Αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως. Η ημερομηνία της πρώτης προσευχής είναι η ημερομηνία της υπογραφής της τελικής Συνθήκης Ειρήνης του 1923, το τελευταίο από τα 17 πρωτόκολλα που αποτελούν την πολυσυζητημένη Συνθήκη της Λωζάννης. Ο συμβολισμός είναι σαφής: Ο Ερντογάν θαυμάζει την Άλωση και τον νέο Οθωμανισμό και αμφισβητεί τα σύνορα, τα οποία καθορίζει η Συνθήκη της Λωζάννης.

Κάθε Έλληνας πολίτης έχει δικαίωμα και υποχρέωση  να τιμά τη μνήμη των πεσόντων κατά την 29η Μαΐου 1453 στα τείχη της Βασιλεύουσας και να ενδιαφέρεται για την τύχη της Αγίας Σοφίας και άλλων Χριστιανικών ναών που μετετράπησαν σε ισλαμικά τεμένη.

Όπως εξηγεί η Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ το Βυζαντινό κράτος (η Ρωμανία όπως ήταν το πραγματικό όνομά του) είχε τρία συστατικά: Ελληνική γλώσσα και Ελληνικό Πολιτισμό. Ρωμαϊκό Δίκαιο και πολιτειακή συγκρότηση. Ορθόδοξη Χριστιανική Πίστη. Και τα τρία αποτελούν και σήμερα θεμελιώδη στοιχεία της εθνικής μας ταυτότητας. Ως Ορθόδοξοι Χριστιανοί κατά συντριπτική πλειοψηφία και ως ενδιαφερόμενοι για τον διαχρονικό Ελληνικό Πολιτισμό είμαστε μέτοχοι της Βυζαντινής κληρονομιάς. Αλλά και το Ρωμαϊκό Δίκαιο, βελτιωμένο με την επίδραση του Χριστιανισμού και του Βυζαντίου, εφαρμόσθηκε στη Νεώτερη Ελλάδα, όπως φαίνεται και από τις αποφάσεις των Εθνικών Συνελεύσεων του Αγώνος.

Η Αγία Σοφία του Ιουστινιανού σχεδιάσθηκε από Έλληνες Μικρασιάτες αρχιτέκτονες, τον Ανθέμιο και τον Ισίδωρο. Λειτούργησε επί αιώνες ως Ορθόδοξος Ναός και η Θεία Λειτουργία ετελείτο στα ελληνικά. Οι εικόνες που διασώθηκαν είναι Ορθόδοξες και οι επιγραφές είναι ελληνικές. Βεβαίως αποτελεί μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Αλλά η οικουμενικότητα δεν αναιρεί την ελληνικότητα.

Ο Ελληνισμός της Κύπρου διατηρεί έντονη τη μνήμη του Βυζαντινού Πολιτισμού. Η Ρωμανία, το όνομα της Αυτοκρατορίας, διασώζεται σε σημαντικά κείμενα της Κυπριακής Ορθόδοξης γραμματείας, όπως πχ στο ιστορικό κείμενο του Αγίου Νεοφύτου του Εγκλείστου: «Περί τῶν κατά χώραν Κύπρον σκαιῶν». Ο Άγιος, που έζησε στα τέλη του 12^ου και στις αρχές του 13^ου αιώνος, περιγράφει την εισβολή των Άγγλων Σταυροφόρων στη Μεγαλόνησο (εποχή Ριχάρδου Λεοντόκαρδου) μετρώντας τις αποστάσεις όχι από την Κύπρο, αλλά από τη Ρωμανία: «Χώρα ἐστίν Ἰγκλιτέρρα, πόρρω τῆς Ρωμανίας κατά βορράν». (Βλέπε τον Ε΄ τόμο των έργων του Αγίου που εξέδωσε η Ιερά Βασιλική και Σταυροπηγιακή Μονή Αγίου Νεοφύτου, σελ. 406). Ένας μοναχός που ζει σε μία σπηλιά κοντά στην Πάφο δηλώνει πολίτης της Ρωμανίας, αισθάνεται Βυζαντινός Έλληνας Σε άλλο κείμενό του παρακαλεί τον Άγιο Δημήτριο τον Θεσσαλονικέα να βοηθήσει τον στρατό της Ρωμανίας.

Εκτός από την Αγία Σοφία και η Μονή της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη είναι ένα Ορθόδοξο μνημείο που μετατράπηκε σε τζαμί. Ο ανακαινιστής της τον 14ο αιώνα, ο Θεόδωρος Μετοχίτης, έγραψε ότι οι Βυζαντινοί της εποχής του ήσαν απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων και μετείχαν στο γένος και στη γλώσσα των Ελλήνων.

Η Κωνσταντινούπολη και η Ρωμανία παρέμεινε πάντα επίκαιρη για τους Έλληνες. Η απάντηση του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου στον Μωάμεθ τον Πορθητή κράτησε όρθιο τον Ελληνισμό επί Τουρκοκρατίας. Το ΟΧΙ του τελευταίου Αυτοκράτορα έδωσε ηθική δύναμη στην αντίσταση των κλεφτών και αρματολών. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης απήντησε στον Άγγλο Πλοίαρχο Χάμιλτον ότι δεν δέχεται να υπογράψει συνθήκη με τους Τούρκους, διότι ο τελευταίος βασιλέας των Ελλήνων δεν συνθηκολόγησε. Εννοούσε τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο.

Μετά από 4 αιώνες η μνήμη των ηρωικώς πεσόντων το 1453 αναθέρμανε τη Μεγάλη Ιδέα και την επιθυμία για απελευθέρωση. Αν δεν υπήρχε η Μεγάλη Ιδέα δεν θα είχε γίνει η Επανάσταση του 1821 ούτε θα είχαμε απελευθερώσει άλλα ελληνικά εδάφη μετά την Ελληνική Επανάσταση.

Αλλά και ευρύτερα, πέραν του Ελληνισμού, ο Βυζαντινός Πολιτισμός τιμάται και θαυμάζεται από πολιτικούς και διανοητές. Ο αείμνηστος Ιταλός συγγραφέας και πολιτικός φιλόσοφος Ουμπέρτο Έκο στο βιβλίο του “Μπαουντολίνο” εκφράζει θαυμασμό για την ελληνική παιδεία των Βυζαντινών και για τον ελληνικό πολιτισμό της Κωνσταντινούπολης του 1204. Ήρωας του βιβλίου του είναι ο Νικήτας Χωνιάτης, ιστορικός συγγραφέας και πολιτικός που κατέγραψε  σε θαυμάσια αττική γλώσσα την καταστροφή της Κωνσταντινουπόλεως από τους Δυτικούς Σταυροφόρους της Δ΄ Σταυροφορίας το 1204.

Ο Ντιμίτρι Ομπολένσκι, που δίδαξε σε βρετανικά πανεπιστήμια, στο βιβλίο του «Βυζαντινή Κοινοπολιτεία»  γράφει ότι μέσω της Ορθόδοξης Θείας Λατρείας, της υμνογραφίας, της αγιογραφίας, της ναοδομίας, όλοι οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί αποτελούν σήμερα μία Βυζαντινή Κοινοπολιτεία.

Εκατομμύρια Ορθοδόξων Χριστιανών στην Ανατολική Ευρώπη χρησιμοποιούν το κυριλλικό αλφάβητο, το οποίο ονομάσθηκε έτσι για να τιμήσει τη μνήμη του Κωνσταντίνου / Κυρίλλου. Μαζί με τον αδελφό του Μιχαήλ/ Μεθόδιο ο Κύριλλος εστάλη τον 9^ο αιώνα σε ιεραποστολή προς τους σλαβικούς λαούς της Μεγάλης Μοραβίας (Τσεχίας) από τον Αυτοκράτορα και τον Πατριάρχη της Κωνσταντινουπόλεως. Οι δύο Έλληνες Θεσσαλονικείς αδελφοί μετέδωσαν το ελληνικό αλφάβητο και μάλιστα τη βυζαντινή μεγαλογράμματη γραφή στους σλαβικούς λαούς. Έτσι σήμερα όλοι αυτοί γράφουν ελληνικά, αλλά ομιλούν ρωσικά, σερβικά, βουλγαρικά κλπ.!

Στη Μέση Ανατολή οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί αποτελούν σήμερα μειοψηφία μέσα σε μία πλειοψηφία μουσουλμανική. Επιβιώνουν με πίστη στον Θεό και διατηρούν τη μνήμη του Βυζαντίου/ Ρωμανίας μέσω του ονόματός τους. Οι ίδιοι αποκαλούνται Ρουμ Ορτοντόξ, δηλαδή Ρωμηοί- Βυζαντινοί Ορθόδοξοι. Έχουν συνείδηση ότι συνεχίζουν τη βυζαντινή κληρονομιά μέσα σε δύσκολες συνθήκες. Ο πρόσφατος καταστροφικός σεισμός στη ΝΑ Τουρκία και στη Συρία μας θύμισε τον αγώνα επιβιώσεως που κάνουν. Είδαμε Ορθοδόξους Ναούς να γκρεμίζονται στην Αλεξανδρέττα, στο Χαλέπι κ.α.. Αλλά το φρόνημά τους δεν γκρεμίζεται. Διαφυλάσσουν τον ελληνορθόδοξο πολιτισμό του Βυζαντίου.

Η Αγία Σοφία και η Ρωμανία/Βυζάντιο εκφράζουν έναν πολιτισμό Ορθόδοξο, Ελληνικό και ταυτοχρόνως Οικουμενικό. Ας μιλήσουμε στα παιδιά μας για τη «Δόξα των Ελλήνων», όπως χαρακτηρίζει αυτόν τον πολιτισμό ο Γάλλος σύγχρονος βυζαντινολόγος Συλβαίν Γκουγκενέμ (Εκδόσεις Ενάλιος, Αθήνα 2019). Ας αντλήσουμε ελπίδα από τον καημό της Ρωμηοσύνης, όπως περιγράφει την ελληνορθόδοξη αγωνιστικότητα των Βυζαντινών ο Νομπελίστας ποιητής μας Γιώργος Σεφέρης (βλέπε το ποίημά του: Νεόφυτος ο Έγκλειστος μιλά-). Ας διατηρήσουμε στην πρώτη γραμμή του ενδιαφέροντός μας το ζήτημα της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως. Διότι «ἅπαξ ναός, ἐσαεί ναός» !

(Το κείμενο βασίζεται στην ομιλία μου στη Λεμεσό, στις 16.3.2023, κατά την παρουσίαση του Τόμου «Αγία Σοφία- Οι Ναοί της του Θεού Σοφίας ανά τον κόσμο», τον οποίο εξέδωσε η Διακοινοβουλευτική Συνέλευση Ορθοδοξίας. Δημοσιεύθηκε και στο Περιοδικό ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ, Μαΐου 2023).

Το αποτέλεσμα των εκλογών της 21^ης Μαΐου έχει αναλυθεί από πολλούς. Είναι εντυπωσιακό και κατά τη γνώμη μου είναι θετικό για την ελληνική κοινωνία. Συμφωνώ ότι οι ψηφοφόροι αναζήτησαν τον  πιο ικανό να κυβερνήσει. Βεβαίως επηρέασε το αποτέλεσμα και η επικοινωνιακή εκστρατεία των κομμάτων, με τη ΝΔ να προβάλλει μία πρόταση για βελτίωση της ζωής και τον ΣΥΡΙΖΑ να καλλιεργεί απαισιοδοξία και αρνητισμό. Πρέπει, όμως, να προσθέσουμε άλλη μία διάσταση: Την ιδεολογική.

Στις 21 Μαΐου κατέστη εμφανής η ιδεολογική υποχώρηση των αριστερών προταγμάτων. Η ελληνική κοινωνία έχει αρχίσει να μετακινείται σταθερά προς μία κατεύθυνση, την οποία εκφράζει ο ευρύτερος χώρος της Κεντροδεξιάς.

Στις εκλογές ο φράκτης του Έβρου υπερίσχυσε των αντίθετων απόψεων του ΣΥΡΙΖΑ. Η πρόταση για περιορισμό της παράτυπης μετανάστευσης επικράτησε επί των απόψεων για μετανάστες  που …λιάζονται ανεξέλεγκτοι. Η επιθυμία για μείωση των φόρων και των εισφορών κέρδισε τη μάχη από τα νομοθετήματα Κατρούγκαλου. Η ανάγκη για ισχυρή Εθνική Άμυνα, για πολυμερείς συμμαχίες, για Πανεπιστήμια- χώρους μάθησης,  νίκησε τις διεθνιστικές ιδεοληψίες και την τάση αποδόμησης της παιδείας.

Ο Ιταλός μαρξιστής φιλόσοφος Αντόνιο Γκράμσι  διαπίστωσε ότι η επικράτηση στον χώρο των ιδεών είναι προϋπόθεση για την επικράτηση στον τομέα της πολιτικής και της διακυβέρνησης. Πρώτα κερδίζεις την κοινωνία των πολιτών και των ιδεών και μετά οδηγείσαι προς την εξουσία. Μετά από πολλά χρόνια οι αριστερές ιδέες υποχωρούν συστηματικά στην ελληνική κοινωνία. Η πλειοψηφία των Ελλήνων  στρέφεται προς αντιλήψεις βασισμένες στην εθνική ταυτότητα, στην αριστεία στην παιδεία, στην αποτελεσματική διαχείριση των προβλημάτων. Η κοινωνία μας επιθυμεί τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά απορρίπτει τις ακρότητες των δικαιωματιστών.

Η υποχώρηση των αριστερών ιδεολογημάτων είναι εμφανής σε όλη την Ευρώπη. Η δημοκρατική Δεξιά και η Κεντροδεξιά είναι το μέλλον, η Αριστερά είναι το παρελθόν. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Νέα Δημοκρατία πήρε περισσότερες ψήφους από τον ΣΥΡΙΖΑ στη νέα γενιά των 17-24 ετών. Είναι εξ ίσου ενδιαφέρουσα η επισήμανση δημοσκόπων, την οποία άκουσα σε τηλεοπτική συζήτηση, ότι η νέα γενιά των ψηφοφόρων δηλώνει  ενοχλημένη από τη Συμφωνία των Πρεσπών.

Οι εξελίξεις στη γειτονιά μας καθιστούν επικίνδυνα τα διεθνιστικά ιδεολογήματα. Στην Τουρκία ο Ερντογάν, ενισχυμένος και ανανεωμένος, περιμένει την επέτειο των 100 ετών από τη Συνθήκη της Λωζάννης (24 Ιουλίου) για να επαναλάβει τις διεκδικήσεις τους εις βάρος Ελλάδος και Κύπρου. Στην Αλβανία ο Ράμα συνεχίζει την καταπίεση των ομοεθνών μας. Τα Σκόπια δεν εφαρμόζουν τη Συμφωνία των Πρεσπών. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αυξάνει  τις γεωπολιτικές αβεβαιότητες. Χρειαζόμαστε μία κυβέρνηση, η οποία θα προστατεύει τα σύνορα από πάσης φύσεως εισβολείς, που θα αξιοποιεί την ευρωπαϊκή μας ένταξη, που θα καλλιεργεί κλίμα ενότητας. Οι Έλληνες στις 21 Μαΐου απέρριψαν τα διχαστικά κηρύγματα.

Ο Αμερικανός πολιτικός φιλόσοφος Φράνσις Φουκουγιάμα έγραψε πριν από ένα χρόνο ότι ο φιλελευθερισμός πρέπει να είναι εθνικός και όχι διεθνιστικός. Υπογραμμίζει ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία κάλλιστα μπορεί να συνυπάρξει με τη διατήρηση του εθνικού κράτους και  της εθνικής ταυτότητας. Θέλουμε και μπορούμε να συνδυάσουμε τον πατριωτισμό με τον σεβασμό στην ειρήνη και στη δημοκρατία. Αφήνουμε πίσω τα αριστερά ιδεολογήματα.

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 27.5.2023

Η ψήφος των Τούρκων πολιτών έφερε τον Ερντογάν μία ανάσα από την τελική νίκη. Είναι δύσκολο να χάσει την επανεκλογή του στον β΄ γύρο στις 28 Μαΐου. Και επειδή του αρέσουν οι συμβολοσμοί, θυμίζω: Την επομένη των εκλογών είναι η επέτειος της Αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως το 1453. Θα την αξιοποιήσει καταλλήλως. Και μετά από δύο μήνες συμπληρώνονται 100 χρόνια από την τελική Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης (24 Ιουλίου 1923). Θέλει οπωσδήποτε να είναι παρών ως Πρόεδρος για να τονίσει ότι θεωρεί άδικα τα σύνορα που καθορίστηκαν στη Λωζάννη.

Οι αναγνώστες αυτής της στήλης γνωρίζουν την άποψη του υπογράφοντος. Όποιος κι αν εκλεγεί τελικά, μικρές θα είναι οι αλλαγές στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Με τον Ερντογάν μάς ανησυχεί η νεο-οθωμανική λογική του. Με τον Κιλιτσντάρογλου -αν γίνει η έκπληξη και εκλεγεί- θα έχουμε πρόβλημα, διότι αμφισβητεί  τη συμφωνία για τους μετανάστες που έχει υπογράψει η Τουρκία με την Ευρ. Ένωση. Και ας μην ξεχνούμε ότι στη Βουλή υπάρχουν δύο ακραία εθνικιστικά κόμματα με σύνολο ψήφων γύρω στο ένα πέμπτο των ψηφισάντων. 10% έλαβε το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης του Μπαχτσελί (σύμμαχος του Ερντογάν) και 10% η κ. Ακσενέρ με το Καλό Κόμμα (σύμμαχος του Κιλιτσντάρογλου).

Η Ελλάς δεν επιλέγει ούτε έχει προτιμήσεις. Προετοιμάζεται για το καλύτερο, αλλά και για το χειρότερο σενάριο. Με συμμαχίες, αμυντική θωράκιση, ψυχική ενότητα, άριστη συνεργασία με την Κύπρο και με αξιοποίηση της ευρωπαϊκής ένταξής μας. Ευτυχώς που «μείναμε Ευρώπη» το 2015 και έτσι μπορούμε να ελέγχουμε την πορεία της Τουρκίας  και της Αλβανίας.

Ο στενός φίλος του Ερντογάν, ο Αλβανός Πρωθυπουργός Ράμα, προσπάθησε να τρομοκρατήσει τους Έλληνες της Χειμάρρας, αλλά δεν το κατόρθωσε. Η αυθαίρετη σύλληψη του ήδη εκλεγμένου Δημάρχου Φρέντυ Μπελέρη και ενός συνεργάτη του – με σοβαρά προβλήματα υγείας- καταδεικνύει ότι δεν εφαρμόζεται το κράτος δικαίου για τους Έλληνες στη γείτονα χώρα. Η Χειμάρρα έμεινε ολόρθη, για να θυμηθούμε το σχετικό ποίημα του Κωστή Παλαμά, και υπογραμμίζει τα εθνολογικά και διοικητικά όρια του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού.

Ορθώς ενήργησε η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη και κατήγγειλε την αλβανική αυθαιρεσία σε όλα τα διεθνή βήματα. Άλλωστε ο Έλληνας Πρωθυπουργός είχε επισκεφθεί τη Χειμάρρα προ ολίγων μηνών, παρά τις ενστάσεις της αλβανικής κυβέρνησης. Μας εκφράζει όλους η δήλωσή του ότι η ευρωπαϊκή πορεία της Αλβανίας εξαρτάται από τον σεβασμό των δικαιωμάτων της Ελληνικής Εθνικής Μειονότητας.

Προτείνω να προσέξουμε και τα εξής:

Να καταργηθούν οι μειονοτικές ζώνες του κομμουνιστικού καθεστώτος που δεν περιλαμβάνουν τις πόλεις της Κορυτσάς, του Αργυροκάστρου, της Χειμάρρας κ.ά.

Να ζητήσουμε παρέμβαση διεθνών οργανισμών για την καταπάτηση των ελληνικών περιουσιών.

Να απαιτήσουμε διαφάνεια και έντιμη καταγραφή των αριθμητικών δεδομένων της ελληνικής μειονότητας κατά την επικείμενη απογραφή του πληθυσμού.

Απέναντι στον εθνικισμό της Τουρκίας και τις αυθαιρεσίες της αλβανικής κυβέρνησης η πατρίδα μας πρέπει να ασκήσει ψύχραιμη, αλλά  και αποφασιστική πολιτική. Ζούμε σε μία περιοχή γεωπολιτικώς ασταθή.  Ο Κυριάκος Μητσοτάκης και τα στελέχη της Νέας Δημοκρατίας αντιμετώπισαν με επιτυχία τις τουρκικές προκλήσεις και τα πρόσφατα γεγονότα στη Χειμάρρα. Στις εκλογές της 21^ης Μαΐου προτείνω να τους δώσουμε ψήφο εμπιστοσύνης.

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 20.5.2023