Στις 9 Μαΐου, ημέρα της συντριβής του ναζισμού κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, εορτάζουμε την Ημέρα της Ευρώπης. Στις 11 Μαΐου η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τους Αγίους Κύριλλο και Μεθόδιο, τους Θεσσαλονικείς φωτιστές των Σλάβων. Οι δύο αυτές ημερομηνίες μάς βοηθούν να προβληματισθούμε αν και κατά πόσον η Ευρώπη σέβεται τις ρίζες της και τροφοδοτείται από τις πολιτιστικές και θρησκευτικές καταβολές της. Η απάντηση είναι αρνητική. Η Ευρώπη ξεχνά τις αρχαιοελληνικές, ρωμαϊκές και χριστιανικές καταβολές της και στρέφεται προς τον καταναλωτισμό, τον ευδαιμονισμό, την αθεΐα και την έλλειψη ηθικών και πνευματικών αξιών. Ευρώπη χωρίς επίγνωση του παρελθόντος σημαίνει Ευρώπη χωρίς μέλλον.
Ο σπουδαίος Γάλλος ποιητής και στοχαστής του 20ού αιώνος, ο Πωλ Βαλερύ, έδωσε τον ακόλουθο ορισμό της Ευρώπης: «Παντού όπου τα ονόματα του Καίσαρος, του Γαΐου και του Βιργιλίου, παντού όπου τα ονόματα του Μωυσή και του Αποστόλου Παύλου, παντού όπου τα ονόματα του Αριστοτέλη και του Πλάτωνα και του Ευκλείδη είχαν συγχρόνως έννοια και κύρος, εκεί είναι Ευρώπη. Κάθε φυλή και κάθε χώρα που εκρωμαΐσθηκε, εκχριστιανίσθηκε και υποβλήθηκε ως προς το πνεύμα στην πειθαρχία των Ελλήνων, είναι απόλυτα ευρωπαϊκή».
Για την αξία της χριστιανικής κληρονομιάς στην Ευρώπη ο διακεκριμένος Έλληνας φιλόσοφος και πολιτικός του προηγουμένου αιώνος Παναγιώτης Κανελλόπουλος παρατηρεί ότι όποιες ιδεολογίες πολέμησαν τον Χριστιανισμό στο τέλος οδηγήθηκαν σε μαζικά εγκλήματα και στην καταστροφή: Έγραψε σχετικά: «Η πιο προγραμματισμένη και τραγικότερη άρνηση της ανεκτικότητας σημειώθηκε στις ώρες εκείνες της ιστορίας του κόσμου που έκαναν τον άνθρωπο να αγνοήσει ή και να αρνηθεί, να χλευάσει και να κατατρέξει τη θρησκεία (κάθε μεταφυσική νοσταλγία), αντικαθιστώντας την είτε με την υπερφυσική δική του Λογική στη μεγάλη Γαλλική Επανάσταση, είτε με την υπερφυσική δική του Διαλεκτική, όπως στα κομμουνιστικά καθεστώτα, είτε με το υπερφυσικό εγκόσμιο Εγώ ενός λαού, όπως στη Γερμανία του Χίτλερ».
Σε αντίθεση με τον αθεϊστικό Διαφωτισμό, τον Χιτλερισμό και τον Σταλινισμό, η ελληνορθόδοξη κληρονομιά των δύο ιεραποστόλων του 9ου αιώνος, του Κωνσταντίνου-Κυρίλλου και του Μιχαήλ-Μεθοδίου είναι ρίζωμα και προοπτική για τη σημερινή Ευρώπη. Οι Θεσσαλονικείς αδελφοί δίδαξαν τη Χριστιανική πίστη, αλλά σεβάσθηκαν την ιδιαίτερη ταυτότητα του κάθε λαού. Το σημερινό κυριλλικό αλφάβητο, το οποίο ονομάσθηκε έτσι προς τιμήν του Αγίου Κυρίλλου, θυμίζει ότι εκατομμύρια Ρώσων, Σέρβων, Βουλγάρων κ.ά. στηρίζουν τον πολιτισμό τους στην ελληνοβυζαντινή θεολογία και τέχνη.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση πράγματι επέτυχε από την ίδρυσή της μέχρι σήμερα να εξαλείψει τους πολέμους στο έδαφός της. Αλλά εμμένει στην ύλη και στην οικονομία και στερείται οράματος. Ας βοηθήσουμε να θυμηθεί η Ευρώπη τις ελληνικές και χριστιανικές ρίζες της.
Άρθρο μου στην Κυριακάτικη Δημοκρατία, 10 Μαΐου 2015
