Επισκέφθηκα πριν από αρκετά χρόνια την Ιορδανία. Στα Γέρασα (Τζέρας) ο ξεναγός ήταν χαρούμενος που έβλεπε Έλληνες να επισκέπτονται μία περιοχή με σημαντικά μνημεία της ελληνιστικής-μακεδονικής περιόδου και της πρωτοχριστιανικής-βυζαντινής περιόδου. Όταν τον ρώτησα αν οι Ιορδανοί Άραβες συμπαθούν τους ομόθρησκους Τούρκους μού απήντησε: «Μα και εμείς ήμασταν υπόδουλοι επί αιώνες στους Οθωμανούς Τούρκους. Το μόνο καλό που μάς άφησαν είναι ο καφές τους» !
Πράγματι η μελέτη του ιστορικού παρελθόντος μάς θυμίζει ότι από τις αρχές του 16ου αιώνος μέχρι και το 1918 η σημερινή περιοχή της Συρίας, του Λιβάνου, της Ιορδανίας και άλλες γειτονικές περιοχές με αραβικό πληθυσμό ήσαν υπόδουλες στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο Γάλλος ιστορικός Μαξίμ Ροντινσόν στο βιβλίο του “Οι Άραβες” παρατηρεί ότι στην αραβική ιστοριογραφία η Οθωμανική περίοδος καταγράφεται ως η παρακμή του αραβικού πολιτισμού.
Στις 6 Μαΐου 1916 ο αιμοσταγής Νεότουρκος (Κομιτάτο Ένωση και Πρόοδος) και σφαγέας των Αρμενίων Τζεμάλ Πασάς, ως κυβερνήτης της Οθωμανικής επαρχίας της Συρίας, έδωσε εντολή για τον απαγχονισμό των αρχηγών του Αραβικού εθνικού κινήματος (Χριστιανών και Μουσουλμάνων) στην πλατεία Μερτζιέ της Δαμασκού και στην πλατεία Μπουρζ της Βηρυτού. Σήμερα και οι δύο πλατείες ονομάζονται πλατείες των Μαρτύρων. Συνολικά 34 ηγέτες της Αραβικής εξέγερσης κατά των Τούρκων εκτελέσθηκαν από τον Τζεμάλ. Η μνήμη των μαρτύρων τιμάται με τελετές στις 6 Μαΐου κάθε χρόνο. Η ιστορική μνήμη των Αράβων δεν διαγράφει εύκολα τα εγκλήματα των Νεοτούρκων.
Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και με τη βοήθεια των Βρετανών οι Άραβες πολέμησαν σκληρά εναντίον των Τούρκων, όπως βλέπουμε και στη διάσημη ταινία «Ο Λώρενς της Αραβίας».
Το 1923 η Κοινωνία των Εθνών έδωσε Εντολή (mandate) στη Γαλλία για να διοικήσει προσωρινά τη σημερινή Συρία και τον Λίβανο μέχρι να «ωριμάσουν» πολιτικά οι τοπικοί πληθυσμοί. Η Εντολή προέβλεπε να δημιουργηθούν τέσσερις αυτόνομες οντότητες: Συρία με έδρα τη Δαμασκό, Λίβανος, περιοχή Αλαουιτών και περιοχή Δρούζων. Οι Γάλλοι σε συμπαιγνία με τη Τουρκία επέτρεψαν την εγκατάσταση τουρκικού πληθυσμού στην περιοχή της Αλεξανδρέττας και της ιστορικής Αντιόχειας. Το 1939 οι περιοχές αυτές αποσπάσθηκαν από τη Γαλλική Εντολή και προσαρτήθηκαν στην Τουρκία. Η Αντιόχεια είναι σήμερα μία πόλη στη ΝΑ Τουρκία και λέγεται Αντάκια. Οι Σύροι δεν λησμονούν ότι η Τουρκία κατέχει σήμερα ιστορικά συριακά εδάφη με αραβόφωνο πληθυσμό (χριστιανικό και μουσουλμανικό). Το σαντζάκι της Αλεξανδρέττας (Χάταϊ) θεωρείται από όλα τα αραβικά κράτη κατεχόμενο αραβικό έδαφος.
Η Τουρκία, αν και σήμερα προβάλλεται ως η προστάτις των Σουννιτών Μουσουλμάνων, σε καίριες στιγμές τάχθηκε κατά των Αράβων. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 1961, όταν λειτουργούσε η δικοινοτική συνύπαρξη στο Κυπριακό Κοινοβούλιο, οι 35 Έλληνες Κύπριοι Βουλευτές πρότειναν Ψήφισμα υπέρ του αγώνος των Αλγερινών Αράβων κατά της γαλλικής αποικιοκρατίας. Οι 15 Τούρκοι Κύπριοι βουλευτές, με οδηγία από την Άγκυρα, αρνήθηκαν να υπογράψουν το Ψήφισμα.
Το μέλλον της περιοχής είναι αβέβαιο. Κάθε πρόβλεψη μπορεί να ανατραπεί. Το ιστορικό παρελθόν παρουσιάζει περισσότερες βεβαιότητες. Αξίζει να το ερευνούμε και να το αναδεικνύουμε για να κατανοήσουμε ότι οι παρεμβάσεις της Τουρκίας στην περιοχή πιθανόν να αναζωπυρώσουν αρνητικές μνήμες.
Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 4.1.2025
