Τι θα σημαίνουν μετά από λίγα χρόνια οι όροι: Δεξιά, Κέντρο και Αριστερά; Μήπως είναι πλέον ξεπερασμένες οι ιδεολογικές ετικέτες που προέρχονται από την εποχή της Γαλλικής Επαναστάσεως; Πιστεύω ότι στις αμέσως επόμενες δεκαετίες η πολιτική ζωή, τουλάχιστον στην Ευρώπη, θα κινηθεί με επίκεντρο δύο νέους ιδεολογικούς πόλους: α) Τους οπαδούς της διαφύλαξης της ταυτότητας με βάση το έθνος, τη γλώσσα, τη θρησκεία, την ταυτότητα φύλου κ.ά Και β) Τους οπαδούς διαφόρων μορφών παγκοσμιοποίησης και κατάργησης ή έστω χαλάρωσης/αμφισβήτησης των ταυτοτικών δεσμών.
Οι εξελίξεις που ζήσαμε στην Ευρώπη και στον κόσμο κατά τις τελευταίες δεκαετίες ήσαν καταλυτικές. Διαμορφώνουν νέο γεωπολιτικό και ιδεολογικό τοπίο. Θυμίζω τις κυριότερες:
Η κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων άφησε μεγάλο τμήμα της Αριστεράς χωρίς όραμα.
Η υποχώρηση της παγκοσμιοποίησης και η ανάδειξη της σημασίας των συνόρων απέδειξε την αντοχή των εθνικών ταυτοτήτων και των εθνικών κρατών.
Η αποτυχία των διαφόρων μοντέλων ενσωμάτωσης μεταναστών οδήγησε ακόμη και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα της Ευρώπης να εφαρμόσουν πολύ αυστηρά μέτρα φύλαξης των συνόρων και περιορισμού των μεταναστευτικών ροών.
Η επάνοδος της θρησκείας στο κέντρο των κοινωνικών εξελίξεων άνοιξε τη συζήτηση για την «αποεκκοσμίκευση» και κατέδειξε τα κενά των ιδεολογιών που βασίζονται στον οικονομικό παράγοντα, όπως είναι ο μαρξισμός και ο νεοφιλελευθερισμός.
Η αποτυχία κυβερνήσεων με διαχειριστική λογική έκανε εμφανή την ανάγκη αποδοχής νέων ιδεολογικών σχημάτων. Παράδειγμα ο Μακρόν στη Γαλλία, κάποια βραχυχρόνια κυβερνητικά σχήματα στη Βουλγαρία κ.α. Οι κοινωνίες δεν αναζητούν διαχειριστές, αλλά πολιτικούς με όραμα.
Οι εξελίξεις στον τομέα της τεχνολογίας και της Τεχνητής Νοημοσύνης (ή Τεχνητής Ευφυΐας) προκαλούν αγωνιώδη ερωτήματα για τον ρόλο του ανθρώπου και για την ανάγκη θεσπίσεως ορίων ώστε να μην χαθεί η ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Οι Ταυτοτικοί και οι Παγκοσμιοποιητές θα είναι πιθανότατα τα δύο νέα ιδεολογικά ρεύματα, τα οποία θα κυριαρχήσουν στην πολιτική ζωή του δυτικού κόσμου. Με αποχρώσεις αναλόγως των ιδιαιτέρων συνθηκών κάθε χώρας. Επίκεντρο όπως πάντα θα είναι η Ευρώπη, όπου κατά κανόνα γεννώνται όλα τα μεγάλα πολιτικά και κοινωνικά ρεύματα. Αυτό που έχει σημασία είναι να συνδυασθούν αυτές οι νέες τάσεις με ορισμένες θεμελιώδεις αρχές δημοκρατίας, ανθρωπισμού και αλληλοσεβασμού.
Η ελληνική κοινωνία από τη ίδρυση του ελευθέρου ελληνικού κράτους απέδειξε ότι έχει δυνατότητες συνθέσεως των θετικών στοιχείων από διαφορετικές ιδεολογικές κληρονομιές. Τα Συντάγματα των Εθνικών Συνελεύσεων του Αγώνος του 1821 συνδύαζαν τον σεβασμό προς την Ορθοδοξία, την Αρχαιότητα και το Βυζάντιο με την αξιοποίηση των ευρωπαϊκών δημοκρατικών αρχών.
Ας μην λησμονούμε ότι το πρώτο Σύνταγμα παγκοσμίως, το οποίο καθιέρωσε το δικαίωμα καθολικής ψηφοφορίας για όλους τους άνδρες άνω των 25 ετών, ήταν το ελληνικό Σύνταγμα του 1844. Την ίδια εποχή στη Βρετανία και στη Γαλλία δικαίωμα ψήφου είχαν μόνο όσοι (άνδρες) ήταν ιδιοκτήτες γης. Σε μία Εθνοσυνέλευση, στην οποία κυριαρχούσαν η φουστανέλα και οι αγώνες του Μακρυγιάννη για το θρήσκευμα του διαδόχου, η όντως δύσκολη συνεργασία λογίων και πολεμιστών έδωσε ορισμένα θαυμαστά αποτελέσματα παρά τις επιμέρους ελλείψεις.
Η συνύπαρξη της Ορθοδοξίας, του διαχρονικού Ελληνικού Πολιτισμού και του σεβασμού στην αξία του Ανθρώπου με τη λελογισμένη αξιοποίηση των τεχνολογιών μπορεί να είναι η πρόταση του Ελληνισμού στο νέο ιδεολογικό τοπίο.
Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 18.10.2025
