Ο Lawrence Durrell, Άγγλος συγγραφέας γνωστός στο ελληνικό κοινό, υπηρέτησε κατά την περίοδο 1954- 1956 στη Βρετανική Αποικιακή Διοίκηση στην Κύπρο. Έζησε το ξεκίνημα του Αγώνα του 1955-59 για την Αυτοδιάθεση- Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Στο βιβλίο του με τίτλο: Bitter Lemons of Cyprus (Πικρολέμονα της Κύπρου) παρουσιάζει με αρνητικούς χαρακτηρισμούς τους αγωνιστές της ΕΟΚΑ (Εθνικής Οργανώσεως Κυπρίων Αγωνιστών), τους οποίους ο Ελληνισμός ορθώς τιμά ως ήρωες. Δείχνει έκπληξη γιατί ο ίδιος και οι Βρετανοί συνάδελφοί του δεν μπόρεσαν να προβλέψουν την ένοπλη εξέγερση των Ελλήνων της Κύπρου. Παραδέχεται, λοιπόν, ότι και αυτός και οι συμπατριώτες του δεν είχαν κατανοήσει την εθνική ταυτότητα και την ψυχοσύνθεση των Κυπρίων.
Σε ένα κεφάλαιο αυτοκριτικής, που περιέχεται στο βιβλίο, κάνει μια επισήμανση που παραμένει επίκαιρη. Παρατηρεί ότι η ταυτότητα του Κυπριακού Ελληνισμού διαμορφώθηκε κατά τη Βυζαντινή Περίοδο, τη Φραγκοκρατία και την Τουρκοκρατία από τον μαχητικό ρόλο της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η Εκκλησία κράτησε το εθνικό φρόνημα και τη γλώσσα. Η Εκκλησία έδωσε τους πρώτους μάρτυρες το 1821, όταν οι Κύπριοι ήταν έτοιμοι να συμμετάσχουν στον Πανελλήνιο ξεσηκωμό. Έτσι, λοιπόν, και στην περίοδο πριν από το 1955 οι Ναοί και τα Κατηχητικά ήταν τα εργαστήρια της αγωνιστικότητας και της ιστορικής συνείδησης. Οι περισσότεροι νέοι που απαγχονίσθηκαν ή συνελήφθησαν και βασανίσθηκαν από τους Βρετανούς ήταν παιδιά γαλουχημένα με την ελληνορθόδοξη παιδεία. Πριν οδηγηθούν στην αγχόνη έψαλλαν τροπάρια από την Ορθόδοξη Υμνογραφία και βεβαίως τον Εθνικό Ύμνο.
Οι Έλληνες Κύπριοι κατά τη διάρκεια της Αγγλοκρατίας αντιμετώπισαν την καταπίεση της ελληνικής παιδείας και συνείδησης. Στα Οκτωβριανά του 1931 έδειξαν με έντονο τρόπο τη διάθεσή τους για Ένωση. Το αίτημα επαναλήφθηκε με το δημοψήφισμα του Ιανουαρίου 1950 και με τον ηρωικό Αγώνα του 1955- 1959. Τούς καθοδηγούσε η πίστη στη διαχρονική συνέχεια του Ελληνισμού. Θαύμαζαν τους Αρχαίους Έλληνες, όπως έδειχνε η επιθυμία τους να δίνουν στα παιδιά τους αρχαιοελληνικά ονόματα. Ήταν κληρονόμοι της Ορθόδοξης Βυζαντινής Παράδοσης και «του καημού της Ρωμιοσύνης», κατά τον Γιώργο Σεφέρη. Ένιωθαν συνεχιστές του 1821. Ο Γρηγόρης Αυξεντίου σε σχολική θεατρική παράσταση έπαιξε τον ρόλο του Εθνομάρτυρα Αρχιεπισκόπου Κυπριανού που εκτελέσθηκε στις 9 Ιουλίου 1821.
Η επιβίωση του Κυπριακού Ελληνισμού, 70 χρόνια μτά τον Αγώνα και 51 χρόνια μετά την τουρκική εισβολή, θα βασισθεί σε δύο πυλώνες: Στην υλική αμυντική θωράκιση (Εθνικη Φρουρά, εξοπλισμοί, ενίσχυση του Κυπριακού Πολεμικού Ναυτικού) και στην πνευματική θωράκιση. Η διαφύλαξη της ελληνικής ταυτότητας, η ενίσχυση της ελληνορθόδοξης παιδείας, η καλλιέργεια αγωνιστικού πνεύματος, είναι τα απαραίτητα θεμέλια για ένα καλύτερο μέλλον. Οι προσπάθειες ελαχίστων να καλλιεργήσουν μία νεοκυπριακή συνείδηση στο όνομα της επαναπροσέγγισης με τους Τουρκοκυπρίους είναι και ανιστόρητη και επιζήμια.
Αθήνα και Λευκωσία καλούνται να ενδυναμώσουν τον Ενιαίο Αμυντικό και Πολιτιστικό Χώρο των δύο κρατών. Δεν αποκλείεται η Τουρκία να αντιμετωπίσει στο προσεχές μέλλον προβλήματα από την υπερεπέκταση των στρατιωτικών δυνάμεών της και από τη δημιουργία αντισυσπειρώσεων εναντίον της. Γι’ αυτό ας μην αποδεχθούμε διχοτομικές λύσεις τύπου σχεδίου Ανάν. Πρέπει να αξιοποιήσουμε τις τριμερείς και πολυμερείς συμμαχίες και την ευρωπαϊκή ένταξη Ελλάδος και Κύπρου. Με συγκρατημένη αισιοδοξία, χωρίς ηττοπάθεια.
Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ 11.1.2025
