Από την εποχή του κομμουνιστικού αθεϊστικού καθεστώτος στην Αλβανία η γείτων χώρα επιχειρεί με προπαγανδιστικό τρόπο να διεκδικήσει τους υπερήφανους Έλληνες Αρβανίτες, ή ορθότερα τους Αρβανιτόφωνους συμπατριώτες μας. Επειδή στην εποχή μας είναι απαραίτητο να ξέρουμε την ιστορία μας και επειδή οι προπαγάνδες και οι σκοπιμότητες καθίστανται έντονες και διαβρωτικές θεωρώ πολύ χρήσιμο το πρόσφατο βιβλίο του Κώστα Καραστάθη με τίτλο: « Έλληνες από το Άρβανον» και υπότιτλο « Η αλήθεια για την ταυτότητα των Αρβανιτών εποίκων μας». Η ιστορική μελέτη του διακεκριμένου και πολυβραβευμένου συγγραφέως και εκπαιδευτικού έχει εκδοθεί από τις εκδόσεις ΑΘΩΣ το 2014, μόλις προ ολίγων ημερών, και δίνει την δυνατότητα σε όλους μας, ειδικούς και μη, να μάθουμε περισσότερα για την καταγωγή, την συνείδηση και το γλωσσικό ιδίωμα των Αρβανιτοφώνων.
Ο Κώστας Καραστάθης, με τεκμηριωμένο και κατανοητό λόγο, κατορθώνει να παρουσιάσει τα κυριώτερα συμπεράσματα των μελετών ειδικών ιστορικών και βαλκανιολόγων για το θέμα αυτό. Αφορμή έλαβε από τα αρβανίτικα τοπωνύμια του χωριού της, της Μαλεσίνας Λοκρίδος. Μας δίνει με πειστικότητα τις απαντήσεις και μας πείθει ότι άλλο πράγμα είναι οι Αλβανοί και άλλο οι Αρβανίτες. Οι Αλβανοί αποκαλούν τη φυλή τους Σκιπετάρ και τη χώρα τους Σκιπερία, χώρα των αετών. Ενώ ο όρος Αρβανίτης σημαίνει τον Έλληνα από το Άρβανον ή Άρβωνα, δηλαδή την Βόρειο Ήπειρο. Βυζαντινοί συγγραφείς, όπως η Άννα η Κομνηνή, προσδιορίζουν το Άρβανον ως περιοχή της Ηπείρου, από την οποία κατέβηκαν κατά τον 13ο και 14ο αιώνα Έλληνες Βορειοηπειρώτες προς την Αττική και την Πελοπόννησο. Γιατί έφυγαν από τον τόπο τους; Άλλοι διότι κυνηγήθηκαν από τους Σέρβους του Στεφάνου Δουσάν και άλλοι διότι εκλήθησαν ως ικανοί στρατιώτες (μισθοφόροι) από τους αυτοκράτορες της ύστερης Βυζαντινής περιόδου. Μετά την Άλωση οι Αρβανίτες αυτοί, δηλαδή οι Έλληνες που μιλούσαν και ελληνικά και αρβανίτικα, έφυγαν κυρίως προς την Ιταλία και μάλιστα στρατολογήθηκαν ως μισθοφόροι (stradioti) από τους Δόγηδες της Βενετίας. Στα Βενετικά αρχεία σώζονται έγγραφα που καταγράφουν την ελληνική συνείδηση των Αρβανιτών. Οι ίδιοι δηλώνουν την ελληνική εθνικότητά τους και οι Βενετοί δημόσιοι λειτουργοί την καταγράφουν.
Σήμερα ορισμένοι ανιστόρητοι ή προπαγανδιστές επιχειρούν να ταυτίσουν το διαφορετικό γλωσσικό ιδίωμα με μία δήθεν διαφορετική εθνική ταυτότητα. Όμως οι Αρβανιτόφωνοι Έλληνες με τη συμμετοχή τους στους εθνικούς αγώνες και με κάθε άλλη εκδήλωση δηλώνουν ότι ουδεμία σχέση έχουν με τους Αλβανούς, τη γλώσσα τους και τον πολιτισμό τους. Ο Κ. Καραστάθης παρουσιάζει μαρτυρίες Αρβανιτών Ελλήνων, οι οποίοι πολέμησαν το 1940 και ομολογούν ότι όταν μπήκαν με τον στρατό μας στην Αλβανία δεν μπορούσαν να συνεννοηθούν. Τα αλβανικά έχουν μεγάλες διαφορές από τα αρβανίτικά και η διγλωσσία των Αρβανιτών δεν υποδηλώνει διαφορετική εθνική συνείδηση.
Στα Βαλκάνια και στη Μικρά Ασία έχουμε παρατηρήσει και άλλα φαινόμενα όπου η διάλεκτος διαφέρει από την πραγματική εθνική ταυτότητα. Έχουμε δει Έλληνες να μιλούν ελληνοβουλγαρικές διαλέκτους στη Μακεδονία, τουρκικά στην Καππαδοκία, Βλαχικά στη Θεσσαλία και στην Ήπειρο, παραμένοντας ταυτόχρονα πιστοί στην ελληνική πατρίδα και στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Αντιθέτως έχουμε δει Τουρκοκρητικούς και Τουρκοκύπριους να μιλούν ελληνικά αλλά να έχουν ανθελληνικό φρόνημα και να σφάζουν Έλληνες. Οι σοβαροί μελετητές παραδέχονται ότι κατά τους προηγούμενους αιώνες στα εδάφη όπου έζησε ο Ελληνισμός η Ορθοδοξία και όχι το γλωσσικό ιδίωμα ήταν το κύριο στοιχείο διατηρήσεως της ελληνικότητος. Η γλώσσα μας είναι βεβαίως σημαντικότατο στοιχείο της εθνικής μας ιδιοπροσωπείας, αλλά οι αρβανιτόφωνοι., σλαβόφωνοι και γενικά αλλόγλωσσοι και δίγλωσσοι αδελφοί μας είναι εξ ίσου Έλληνες.
Το βιβλίο του Κώστα Καραστάθη « Οι Έλληνες από το Άρβανον» απαντά στους αμφισβητίες.
