Παρακολούθησα προσφάτως την παρουσίαση του βιβλίου- δοκιμίου του Πρέσβεως ε.τ. Γεωργίου Πουκαμισά με τίτλο: «Το Γεωπολιτισμικό Ανάπτυγμα των Ελλήνων». Πρώτος ομιλητής ήταν ο Γεώργιος Πρεβελάκης, καθηγητής της Γεωπολιτικής σε κορυφαία γαλλικά πανεπιστήμια και μέχρι προσφάτως Πρέσβυς της Ελλάδος στον ΟΟΣΑ. Ο κ. Πρεβελάκης υπενθύμισε ότι μέχρι προ ολίγων ετών οι περισσότεροι διεθνολόγοι και οικονομολόγοι θεωρούσαν νομοτελειακή την πρόοδο της παγκοσμιοποίησης, της οικονομικής αλληλοεξάρτησης των χωρών και τη χαλάρωση των συνόρων. Αντιθέτως οι αξίες του έθνους, της εθνικής ταυτότητας, της θρησκείας, της γλώσσας, της ιστορικής μνήμης εθεωρούντο γραφικές λεπτομέρειες άνευ ιδιαίτερης αξίας. Στα αγγλικά οι παράγοντες αυτοί ονομάζονταν externalities, δηλ. εξωτερικά, μη ουσιώδη στοιχεία.
Σήμερα, τόνισε ο διαπρεπής γεωπολιτικός αναλυτής, οι πρώην εξωτερικές λεπτομέρειες αναδεικνύονται σε κυρίαρχες δυνάμεις της διεθνούς πολιτικής. Η οικονομία παύει να είναι ο κυρίαρχος παράγων, η παγκοσμιοποίηση υποχωρεί, τα έθνη και τα εθνικά κράτη βρίσκονται στο επίκεντρο. Η εθνική, θρησκευτική και πολιτιστική ταυτότητα των λαών διαδραματίζει και θα διαδραματίσει στο μέλλον σημαντικό ρόλο στο εσωτερικό των κοινωνιών, αλλά και στη διαμόρφωση του διεθνούς σκηνικού. Τα πάντα έχουν αντιστραφεί. Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι νομοτέλεια.
Τα ίδια, από τη δική του οπτική γωνία, έγραψε το 2018 ο Αμερικανός πολιτικός φιλόσοφος και διεθνολόγος Φράνσις Φουκουγιάμα στο βιβλίο του με τίτλο: Ταυτότητα (Identity). Παραδέχθηκε ότι είχε κάνει λάθος όταν, μετά την πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων, είχε προβλέψει την επικράτηση της παγκοσμιοποίησης και την παγκόσμια διάδοση ενός φιλελευθερισμού βασισμένου στα πρότυπα των ΗΠΑ. Είχε γράψει τότε το γνωστό βιβλίο για το «Τέλος της Ιστορίας». Σήμερα αναγνωρίζει ότι το μέλλον ανήκει στα εθνικά κράτη και όχι στους υπερεθνικούς σχηματισμούς. Βλέπει την ταυτότητα, τη γλώσσα, τη θρησκεία και άλλα πολιτισμικά στοιχεία ως τους κυρίαρχους παράγοντες που θα διαμορφώσουν το παγκόσμιο σκηνικό. Και υπογραμμίζει ότι είναι δικαίωμα κάθε λαού να διατηρήσει την ιδιαίτερη εθνική, θρησκευτική, γλωσσική και ιστορική ταυτότητά του, αρκεί αυτό να γίνεται μέσα σε δημοκρατικό πλαίσιο και χωρίς φανατισμό.
Το βλέπουμε στην πράξη. Χώρες με μεγάλο ιστορικό βάθος διατηρούν την παραδοσιακή θρησκεία τους ως στοιχείο ταυτότητος. Οι Ινδοί τον Ινδουισμό, οι Κινέζοι τον Κομφουκιανισμό, οι Ιταλοί τον Ρωμαιοκαθολικισμό, οι Έλληνες την Ορθόδοξη Χριστιανική κληρονομιά. Στην Ιαπωνία δεν στέφεται ο νέος Αυτοκράτορας αν δεν φυτρώσει το ιερό ρύζι, όπως επιτάσσει μία παράδοση αιώνων.
Το εθνικό κράτος επιβιώνει. Η Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει μία διακρατική συνεργασία εθνικών κρατών. Οι οραματισμοί του Φρανσουά Μιττεράν για μία κοινή ομάδα όλων των κρατών-μελών. που θα μετέχει στους Ολυμπιακούς Αγώνες υπό τη σημαία της Ευρ. Ένωσης. θεωρούνται πλέον ουτοπικοί.
Στη χώρα μας έγινε προσπάθεια να θεωρηθεί ξεπερασμένη και οπισθοδρομική κάθε αναφορά στα ταυτοτικά στοιχεία του Ελληνισμού. Σήμερα, όταν όλοι οι σοβαροί αναλυτές παραδέχονται την παγκόσμια δυναμική των ταυτοτήτων, είναι ανάγκη να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας και την κοινωνία μας ώστε να συνδυασθεί η εθνική, θρησκευτική και ιστορική μας αυτοσυνειδησία με τις δημοκρατικές αξίες και με τον σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η ελληνορθόδοξη παράδοσή μας διδάσκει να αποφεύγουμε τα δύο άκρα: Αφ’ ενός μεν τον ρατσισμό και την εθνική αλαζονεία, αφ΄ετέρου δε τον εθνομηδενισμό και την αποδόμηση της Ιστορίας μας.
Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 4.10.2025
