Ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας Αναστάσιος (Γιαννουλάτος) κατόρθωσε το ακατόρθωτο! Με προσευχή, με ευρυτάτη μόρφωση, με υπομονή και επιμονή αναστήλωσε την Ορθόδοξη Εκκλησία στην Αλβανία κυριολεκτικά εκ του μηδενός.
Από το 1991 ως Τοποτηρητής και από το 1992 ως Αρχιεπίσκοπος, μετά από ορθή επιλογή του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ο Αναστάσιος οικοδόμησε πνευματικά και υλικά την Εκκλησία μέσα σε μία ιδιόμορφη κατάσταση. Θυμίζω τα κυριώτερα προβλήματα που αντιμετώπισε:
- Από το 1967 μέχρι το 1990 το κομμουνιστικό καθεστώς της Αλβανίας είχε καταργήσει κάθε θρησκευτική εκδήλωση και επέβαλε την αθεϊστική προπαγάνδα. Ιδιαιτέρως καταπιεστική ήταν η κατάσταση για τους Ορθοδόξους Χριστιανούς. Ναοί έγιναν σταύλοι και κινηματογράφοι, ιερείς φυλακίσθηκαν, οι οικογένειες έκρυβαν τις εικόνες για να μην συλληφθούν από τη μυστική αστυνομία.
- Το Ορθόδοξο ποίμνιο στην Αλβανία δεν είναι εθνολογικά ενιαίο. Οι δύο μεγάλες ομάδες είναι οι Έλληνες Βορειοηπειρώτες και οι Αλβανοί Ορθόδοξοι. Υπάρχουν και οι Μαυροβούνιοι στον Βορρά καθώς και λίγοι σλαβόφωνοι στην περιοχή της Πρέσπας. Στην Ελληνική Εθνική Μειονότητα ανήκουν και οι μαχητικοί Βλαχόφωνοι.
- Οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί δεν αποτελούν την πλειοψηφία, όπως στην Ελλάδα, αλλά ανέρχονται στο 20% του αλβανικού πληθυσμού. Υπάρχουν πολλοί Μουσουλμάνοι Σουνίτες, Μουσουλμάνοι Μπεκτασήδες, Χριστιανοί Ρωμαιοκαθολικοί, άθεοι κ.ά.
- Πολλές χώρες παρεμβαίνουν στην πολιτική και θρησκευτική ζωή της Αλβανίας για εξυπηρέτηση δικών τους συμφερόντων όπως πχ η Τουρκία, η Ιταλία, η Ρουμανία κ.ά.
- Λόγω εθνικισμού η αρχική στάση των αλβανικών κυβερνήσεων ήταν αρνητική απέναντι στον Αναστάσιο, επειδή ήταν Έλληνας. Αργά αλλά σταθερά κατόρθωσε με το ήπιο ύφος του και με το έργο του να γίνει σεβαστός. Πάντως θυμίζω ότι το 1994 ο Σάλι Μπερίσα ήθελε να αλλάξει το Σύνταγμα και να αποκλείσει την παρουσία Έλληνα Αρχιεπισκόπου στην Εκκλησία της Αλβανίας. Ευτυχώς το σχέδιο Συντάγματος απορρίφθηκε με δημοψήφισμα στις 6.11.1994.
Παρ’ όλα αυτά τα εμπόδια ο μακαριστός Αναστάσιος επέτυχε πλήρως στα πνευματικά καθήκοντά του. Ίδρυσε ναούς, σχολεία και νοσοκομεία, εκπαίδευσε και χειροτόνησε ιερείς, αξιοποίησε την επιστημονική του κατάρτιση και τη γνώση του περί του Ισλάμ, επέλεξε αξιόλογους συνεργάτες. Συνέχισε το έργο του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού, του οποίου τα λείψανα φυλάσσονται στα γραφεία της Αρχιεπισκοπής στα Τίρανα.
Πίστευε στην οικουμενικότητα της Ορθοδοξίας και στην ειρηνική συνύπαρξη των πολιτισμών, αλλά ταυτοχρόνως ζητούσε τον σεβασμό της εθνικής ταυτότητας κάθε λαού. Στο βιβλίο του «Παγκοσμιότητα και Ορθοδοξία» επικρίνει την παγκοσμιοποίηση και τον διεθνισμό και επισημαίνει: «Η άκριτη αποδοχή της κινήσεως προς ισοπέδωση των πάντων σ’ ένα ομοιόμορφο, ή καλύτερα άμορφο, «διεθνισμό» του συρμού, με παραγνώριση της εθνικής κληρονομιάς και ιδιοτυπίας θα ήταν εξ ίσου απαράδεκτη. Το λάθος που έγινε στο παρελθόν από ορισμένες ευρωπαϊκές χριστιανικές Εκκλησίες και Ομολογίες, η ένοχη δηλαδή συμμαχία με εθνικιστικά συνθήματα και κεφαλαιοκρατικά ιδεώδη των χωρών τους, δεν επιτρέπεται να επαναληφθεί με αλόγιστη αποδοχή των αντιστρόφων θέσεων ενός διεθνιστικού οδοστρωτήρος».
Ήταν πράος, αλλά και διεκδικητικός. Ο Αναστάσιος δεν δίστασε να διαμαρτυρηθεί για άδικες και παράτυπες αποφάσεις ή διαδικασίες των αλβανικών κυβερνήσεων. Το 2011 αρνήθηκε να αποδεχθεί την επίσημη αλβανική απογραφή, η οποία παρουσίαζε ανακριβή στοιχεία για να εμφανίσει μικρότερο τον αριθμό των Ορθοδόξων Χριστιανών στη χώρα. Αιωνία η μνήμη του!
Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 1.2.2025
