Ήταν προπαραμονή της μεγάλης γιορτής της Παναγίας όταν έσπασε το μέτωπο. Στις 13 Αυγούστου του 1922, πριν από 100 χρόνια ακριβώς, τα στρατεύματα του Κεμάλ επιτέθηκαν σε δύο ελληνικές Μεραρχίες στον τομέα του Αφιόν Καραχισάρ και από τότε άρχισε η υποχώρηση. Έχοντας στραμμένη τη σκέψη μας στη Μικρά Ασία και στον Πόντο, λόγω και της εφετεινής επετείου, ας αφιερώσουμε ατό το κείμενο στον σεβασμό που είχαν και έχουν οι Μικρασιάτες και οι Πόντιοι Έλληνες προς την Παναγία.
Από τη Νίκαια της Μικρασιατικής Βιθυνίας προέρχεται, κατά την παράδοση, η εικόνα της Παναγίας Πορταΐτισσας, η οποία φυλάσσεται στη Μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους και δέχεται πολυάριθμους προσκυνητές.
Από το όρος Μελά του Πόντου, κοντά στην Τραπεζούντα, έφεραν οι Πόντιοι την εικόνα της Παναγίας και την εναπέθεσαν στις πλαγιές του Βερμίου, στη Μακεδονία. Από τη φράση «στου Μελά» δημιουργήθηκε η ονομασία Σουμελά. Στην Παναγία Σουμελά της Κεντρικής Μακεδονίας, λοιπόν, προσκυνούν κάθε Δεκαπενταύγουστο οι απόγονοι των Ποντίων προσφύγων, ενώ επί τόπου, εκεί στα μέρη της Τραπεζούντας, ο Οικουμενικός Πατριάρχης τιμά την Παναγία, όταν τούτο είναι εφικτό.
Από τα Βουρλά της Μικρασιατικής παραλίας, γενέτειρα του Γιώργου Σεφέρη, έφεραν μαζί τους κυνηγημένοι οι Έλληνες το 1922 την εικόνα της Παναγίας της Βουρλιώτισσας και σήμερα την φυλάσσει ο ομώνυμος ναός στη Νέα Φιλαδέλφεια.
Από τη Μικρά Ασία προέρχεται και η εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης, την οποία προσκυνούν κάθε χρόνο χιλιάδες πιστοί στις 23 Αυγούστου (στην Απόδοση της Κοιμήσεως της Θεοτόκου) στη Νέα Μηχανιώνα της Θεσσαλονίκης.
Σε πολλούς ναούς της Ελλάδος έγιναν αυτές τις ημέρες Παρακλήσεις μπροστά σε Προσφυγοπούλες Παναγίες, δηλαδή σε εικόνες της Παναγίας που μεταφέρθηκαν με κόπο και κινδύνους από τους πρόσφυγες του 1922.
«Παναγία μου, Παναγία μου» ήταν η τελευταία ικεσία του Εθνοϊερομάρτυρος Κρητικού Αρχιμανδρίτη Ιακώβου Αρχαντζικάκη, τον οποίο οι Τούρκοι πετάλωσαν και σταύρωσαν στο προάστιο Βουτζά της Σμύρνης τον Αύγουστο του 1922. Κρυμμένοι και έντρομοι οι Έλληνες της περιοχής τον άκουγαν να επικαλείται την Παναγία λίγο πριν ξεψυχήσει.
Και για να μην ξεχνούμε την Ανατολική Θράκη, η οποία εκκενώθηκε από τον ελληνικό πληθυσμό τον Οκτώβριο του 1922, χωρίς να γίνει κάποια μάχη, ας θυμηθούμε ότι ο Άγιος Νεκτάριος από τη Σηλυβρία έγραψε ένα θαυμάσιο ύμνο για την Παναγία: Αγνή Παρθένε Δέσποινα.
Άφηναν πίσω τα χρήματα, τα κοσμήματα και τα άλλα υλικά αγαθά και φρόντιζαν να πάρουν μαζί τους τις εικόνες του Χριστού και της Παναγίας μαζί με τα λείψανα των Αγίων οι Έλληνες από όλες τις περιοχές που γνώρισαν τη Γενοκτονία, την προσφυγοποίηση.
Η Ορθόδοξη Πίστη κράτησε τους Μικρασιάτες και τους Ποντίους μέσα στον Ελληνισμό ακόμη και στις πιο δύσκολες περιόδους. Κάποιοι στην Καππαδοκία και στον Πόντο έχασαν τη γλώσσα την ελληνική και μίλησαν τουρκικά. Αλλά διαφύλαξαν την Ορθοδοξία ως πολύτιμο στοιχείο ταυτότητας και έτσι παρέμειναν Έλληνες/Ρωμηοί. Η Παιδεία τους ήταν Ελληνορθόδοξη στα φημισμένα σχολεία της Σμύρνης, των Κυδωνιών, της Τραπεζούντας και άλλων πόλεων.
Τιμούμε την Παναγία, τιμούμε και τη Χριστιανική πίστη των προσφύγων που ήλθαν από την Ανατολή. Ας μιλήσουμε στα παιδιά μας για τον Ελληνορθόδοξο Πολιτισμό των Αλησμόνητων Πατρίδων!
Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 12.8.2022
