Κάθε χρόνο την Κυριακή του Θωμά το Έθνος κλίνει ευλαβώς το γόνυ μπροστά στο Κιόσκι (σήμερα πάρκο) της Νάουσας, τόπο θυσίας πολλών ανδρών και γυναικών που σφαγιάσθηκαν το 1822 κατά την Επανάσταση των Μακεδόνων. Η Ιερά Μητρόπολις Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας τιμά με τον προσήκοντα σεβασμό την ιερή μνήμη των Νεομαρτύρων του Απριλίου 1822, ανδρών και γυναικών, οι οποίοι κατετάγησαν στο Αγιολόγιο της Εκκλησίας μας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο (το 2010).
Η Μεγάλη Επανάσταση του 1821 βρήκε ψυχικά και οργανωτικά έτοιμους τους Έλληνες της πανάρχαιας ελληνικής γης, της Μακεδονίας. Από τις 23 Μαρτίου 1821 μέχρι τον Οκτώβριο του ίδιου έτους ο Σερραίος έμπορος Εμμανουήλ Παππάς ξεσήκωσε την Χαλκιδική και το Άγιον Όρος. Η προσπάθεια κατεπνίγη στο αίμα από τα πολυάριθμα στρατεύματα του Αμπού Λουμπούτ, ο οποίος είχε ως έδρα του τη Θεσσαλονίκη. Στη λαϊκή μνήμη η καταστροφή της Χαλκιδικής έμεινε ως «ο χαλασμός της Κασσάνδρας».
Ο Εμμανουήλ Παππάς απεβίωσε από τη θλίψη του στις 5 Δεκεμβρίου 1821 επάνω στο πλοίο του Θρακιώτη καπετάν – Αντώνη Βισβίζη. Το Άγιον Όρος κατελήφθη επί δέκα έτη από οθωμανικά στρατεύματα ως τιμωρία για τη συμμετοχή των μοναχών στον Αγώνα. Πολλοί μοναχοί κατέφυγαν στις Βόρειες Σποράδες και στα Επτάνησα (αγγλοκρατούμενα) για να διασώσουν τους θησαυρούς των μοναστηριών από τη λεηλασία.
Το επόμενο έτος ήταν η σειρά της Βέροιας, της Νάουσας, της Έδεσσας και του Ολύμπου να επαναστατήσουν. Ο Αγγελης Γάτσος, ο Αναστάσιος Καρατάσος, ο Ζαφειράκης (Θεοδοσίου) και άλλοι οπλαρχηγοί ξεσηκώθηκαν τον Φεβρουάριο του 1822 σε συνεννόηση με τον Δημήτριο Υψηλάντη, εκπρόσωπο της Φιλικής Εταιρείας στη Νότιο Ελλάδα. Η Επανάσταση κηρύχθηκε την Κυριακή της Ορθοδοξίας, 19 Φεβρουαρίου. Οι επαναστάτες μετά από πανηγυρική Δοξολογία ορκίσθηκαν μέσα στο Ιερό Ναό του Αγίου Δημητρίου της Νάουσας. Η σημαία τους έφερε από τη μία πλευρά τη φράση: ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ και από την άλλη πλευρά τον Σταυρό και τη φράση: ΜΑΧΟΥ ΥΠΕΡ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΔΟΣ.
Οι Μακεδόνες αγωνιστές έκαναν αρχηγείο τους την Ιερά Μονή Παναγίας Δοβρά, κοντά στη Βέροια, και πολιόρκησαν την πρωτεύουσα της Ημαθίας. Για αντίποινα οι Τούρκοι κατέλαβαν μετά από μάχη τη Μονή Δοβρά και κρέμασαν τον ηγούμενο Γεράσιμο στη κεντρική πλατεία της Βέροιας.
Ο αιμοσταγής Αμπού Λουμπούτ οδήγησε ο ίδιος τα πολυάριθμα στρατεύματά του στη Νάουσα και την πολιόρκησε. Διεξήχθησαν σκληρές μάχες. Ο Πύργος του Ζαφειράκη κράτησε επί ημέρες, αλλά τελικά ο Ναουσαίος ήρωας σκοτώθηκε μαζί με έναν από τους γιούς του Καρατάσου. Την Πέμπτη της Διακαινησίμου ο στρατός του Αμπού Λουμπούτ εισέβαλε με εκδικητική διάθεση στη Νάουσα και περί τα μέσα Μαίου 1822 η επανάσταση είχε κατασταλεί.
Για μία ακόμη φορά η Μακεδονία απεδείχθη Ελλάδος πρόφραγμα, όπως την χαρακτήρισε ο Πολύβιος. Επί 15 μήνες οι Βόρειοι Έλληνες απασχολούσαν το μεγάλο Οθωμανικό στράτευμα που είχε έδρα τη Θεσσαλονίκη και έτσι έδωσαν μεγαλύτερη άνεση κινήσεων στους Ρουμελιώτες και στους Πελοποννησίους. Ο Βεροιώτης Καρατάσος και ο Γάτσος, από την περιοχή της Αριδαίας, κατέβηκαν στη Νότιο Ελλάδα και ένωσαν τις δυνάμεις τους με τους εκεί αγωνιζόμενους Έλληνες. Όταν αποβιβάσθηκε ο Ιμπραήμ στη Μεσσηνία το 1825, οι Μακεδόνες του Καρατάσου έσεπευσαν να τον αντιμετωπίσουν στον Σχοινόλακκα.
Την Κυριακή του Θωμά του 1822 ο Αμπού Λουμπούτ πέρασε απο υποτυπώδη δίκη τους 1241 άνδρες της Νάουσας που ήσαν άνω των 15 ετών. Στην περιοχή Κιόσκι, όπου σήμερα υπάρχει πάρκο, οι δήμιοι αποκεφάλισαν όλους τους Χριστιανούς, οι οποίοι αρνήθηκαν να εξισλαμισθούν. Αν είχαν αλλαξοπιστήσει θα έσωζαν τη ζωή τους. Αλλά έμειναν ακλόνητοι στην Ορθόδοξη Χριστιανική Πίστη τους. Αυτοί τιμώνται σήμερα ως Άγιοι Νεομάρτυρες μαζί με τις γυναίκες που βασανίσθηκαν και εκτελέστηκαν στη Θεσσαλονίκη. Ανάμεσα σε αυτές ήσαν οι ηρωικές σύζυγοι του Ζαφειράκη και του Καρατάσου, οι οποίες πέθαναν μαρτυρικά με το βασανιστήριο του εντοιχισμού απέναντι από τον βυζαντινό Ναό της Αγίας Σοφίας Θεσσαλονίκης. Άλλες γυναίκες που αρνήθηκαν να εξισλαμισθούν βρήκαν μαρτυρικό θάνατο μέσα σε σακκιά με δηλητηριώδη φίδια! Κάποιες Ναουσαίες έπεσαν στον καταρράκτη της Αράπιτσας, στη Νάουσα, για να μην μεταφερθούν στα χαρέμια.
Η σφαγή των 1241 ανδρών σταμάτησε με τρόπο θαυμαστό και υπερφυσικό. Ένας από τους αποκεφαλισθέντες, ο ράπτης Νικόλαος Κοκκοβίτης, από το χωριό Πολυδένδρι, περπάτησε επί αρκετά λεπτά ως σώμα ακέφαλο! Τα γεγονότα της Νάουσας διηγούνται πολλοί ξένοι ιστορικοί, όπως ο Γάλλος Πουκεβίλ, που συγκινήθηκε από την πίστη των Νεομαρτύρων, ο Άγγλος Λήκ, ο Σερβο-αυστριακός Γκόπτεσβιτς κ.α. Είναι εντυπωσιακό ότι ουδείς Ναουσαίος αλλαξοπίστησε. Κανείς δεν λύγισε. Όλοι ομολόγησαν Χριστόν Αναστάντα ενώπιον του αιμοσταγούς στρατηγού – δικαστή. Ο Αμπού Λουμπούτ (σημαίνει ροπαλοφόρος) κατέστειλε προσωρινά την εξέγερση, αλλά δεν κατέστειλε το ελληνορθόδοξο φρόνημα των Ναουσαίων. Η πίστη τους και η θυσία τους συγκλονίζουν, διδάσκουν και αφήνουν ιερή παρακαταθήκη για τις νεώτερες γενιές.
Στο επετειακό μετάλλιο με μορφές Αγίων Νεομαρτύρων, το οποίο φιλοτέχνησε η Εκκλησία της Ελλάδος εφέτος, για να τιμήσει τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση, περιλαμβάνεται και η μορφή της Αγίας Μαρίας Καρατάσαινας, της αρχόντισσας από τη Βέροια.
Στον βίο του Οσίου Ιλαρίωνος του νέου, του Γεωργιανού, που εξεδόθη από τη Νέα Σκήτη του Αγίου Όρους, διαβάζουμε κάτι εντυπωσιακό: Ότι ο απάνθρωπος Αμπού Λουμπούτ, ο καταστροφεύς της Χαλκιδικής και της Νάουσας, κατήγετο από την Αμπχαζία του Καυκάσου και ήταν γιος Ορθοδόξου ιερέως. Σε μικρή ηλικία πουλήθηκε στους Τούρκους και κατηχήθηκε στο Ισλάμ. Επαληθεύεται, λοιπόν, η διαπίστωση ότι στα χρόνια εκείνα όποιος χανόταν για την Ορθοδοξία γινόταν εχθρός του Ελληνισμού. Ο εξισλαμισμένος τούρκευε και μετετρέπετο σε φανατικό διώκτη των πρώην ομοθρήσκων του.
Τον χαλασμό της Νάουσας (λεγόταν και Νιάουστα) ανέφερε με μελανά χρώματα ο Δημήτριος Υψηλάντης σε ομιλία του προς τους κατοίκους της Ύδρας στις 21 Αυγούστου 1822. Τόνισε μεταξύ άλλων: «Γνωριζετε ότι μήτε πλούτος, μήτε κτήματα μήτε υπαρχοντα δεν εξισούνται με την ελευθερίαν, με τη ζωήν των γυναικών και των παιδιών σας. Έχετε προ οφθαλμών τα θλιβερά παραδείγματα των δυστυχεστάτων αδελφών μας, Χίων, Κασσανδρινών, Νιαουστινών και άλλων, δια τα οποία ανατριχιάζετε βέβαια οσάκις τα συλλογίζεσθε. Είδατε με τα ίδια σας τα ομμάτια τον απάνθρωπον τύραννον να ξεσχίζη και αυτά τα έμβρυα εις τας κοιλίας των εγκύων» (Λυγνού, Αρχείον της Κοινόητος Ύδρας, τόμος 8, σελίδα 432).
Αξίζει να σημειωθεί ότι αρκετοί από τους Μακεδόνες αγωνιστές του 1822 ήσαν δίγλωσσοι ή ορθότερα μειξίγλωσσοι. Παράλληλα με τα ελληνικά μιλούσαν το σλαβόφωνο ή το βλαχόφωνο ιδίωμα. Η συνείδησή τους ήταν ορθόδοξη και ελληνική. Την ελληνική τους συνείδηση απέδειξαν και κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνος στις αρχές του 20ού αιώνος, που ήταν η συνέχεια της Ελληνικής Επαναστάσεως. Και τούτο διότι η Μακεδονία δεν περιελήφθη στα όρια του μικρού Ελληνικού Κράτους του 1830. Ελευθερώθηκε με τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-13.
Ας μην λησμονούμε τη συμμετοχή της Μακεδονίας στην Ελληνική Επανάσταση του 1821!
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Σεβ. Μητροπολίτου Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας κ. Παντελεήμονος: Μαρτύρων Αίματα- Το Ολοκαύτωμα της Ναούσης, εισήγηση στο Στ΄ Επιστημονικό Συνέδριο της Εκκλησίας της Ελλάδος για την Ελληνική Επανάσταση, περιλαμβάνεται στον Στ΄ Τόμο των Πρακτικών, εκδόσεις Αρχονταρίκι, Αθήνα 2018.
- Αντώνη Κολτσίδα: Η Επανάσταση και η καταστροφή της Νάουσας κατά το 1822. Έκδοση Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας και εκδοτικού οίκου Αδελφών Κυριακίδη, Βέροια 2010.
ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ Μαρτίου 2021
