Ἑορτάζουμε τήν Ἐλευθερία μας. Καί ἐνισχύουμε τή μνήμη τοῦ λαοῦ μας. Αὐτή τή μνήμη, τήν ὁποία ὁ Ἐλύτης στό Ἄξιόν Ἐστι, τό ποίημα πού ἀφιερώνει στήν Ἀντίσταση καί στήν Κατοχή τοῦ 1941-44, τήν βλέπει ριζωμένη στήν Πίνδο καί στόν Ἄθωνα, στό Ἅγιον Ὄρος. Ξαναδιαβάζω τούς στίχους τοῦ σπουδαίου Νομπελίστα μας: «Μνήμη τοῦ λαοῦ μου, σέ λένε Πίνδο καί σέ λένε Ἄθω». Ἡ Ἐλευθερία δέν ἀποκτᾶται ὅταν δέν ἔχεις ἱστορική μνήμη. Ἡ Ἐλευθερία δέν κερδίζεται ὅταν χάνεις τήν ταυτότητά σου καί καταντᾶς ἄμορφος χυλός. Οἱ ἀγωνιστές πού πολέμησαν πάνω στήν Πίνδο το 1940-41 εἶχαν συνείδηση, εἶχαν ταυτότητα, εἶχαν μνήμη. Ὁ Ἄθως συμβολίζει τήν Ὀρθόδοξη παράδοσή μας. Ἡ Πίνδος τό ἀγωνιστικό, τό ἀντιστασιακό πνεῦμα τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Ἡ Παναγία, ἡ Ἀρχόντισσα τοῦ Ἄθω, ἐνέπνεε τούς μαχητές τῆς Πίνδου. Ὁ εὔζωνος τῆς Πίνδου καί ὁ μοναχός τοῦ Ἁγίου Ὄρους ἔχουν τήν ἴδια ἀναφορά: Στήν Παναγία, τήν Ὑπέρμαχο Στρατηγό.
Ἐλευθερία καί μνήμη του λαοῦ μου, σέ λένε Πίνδο καί σέ λένε Ἄθω. Ὀ ποιητής διδάσκει καί διδάσκεται. Μελετᾶ τήν Ἱστορία τοῦ Γένους και διαπιστώνει ὅτι τὀ ἀγωνιστικό καί ἀντιστασιακό πνεῦμα τοῦ ἀρχαίου Ἑλληνισμοῦ ἐνισχύθηκε καί ἀναβαπτίσθηκε ὅταν διαδόθηκε σ’αὐτόν τόν τόπο τό Εὑαγγέλιο τῆς Ἀληθείας, τό μήνυμα τῆς Σωτηρίας. «Εὔδαιμον τό ἐλεύθερον, ἐλεύθερον δέ τό εὔψυχον» ἐπισημαίνει ὁ Θουκυδίδης. Εἶναι εὐτυχισμένοι ὅσοι εἶναι ἐλεύθεροι, ἀλλά γιά νά ἀποκτήσουν τήν ἐλευθερία τους ἀπαιτεῖται γενναιότητα, εὐψυχία, θάρρος. Συμφωνεῖ μέ τόν δικό του τρόπο ὁ Ἀνδρέας Κάλβος: «Θέλει ἀρετήν καί τόλμην ἡ Ἐλευθερία». Πρόδρομος τοῦ Ἐλύτη ἀναδεικνύεται ὁ Διονύσιος Σολωμός. Συνδέει τήν Ὀρθόδοξη Πίστη μέ τούς ἀγῶνες γιά τήν Ἐλευθερία. Χαρακτηριστικοί εἶναι μερικοί στίχοι του ἀπό τόν Ὕμνον εἰς τήν Ἐλευθερίαν:
Σοὖρθε ἐμπρός λαμποκοπῶντας
ἡ θρησκεία μέ τόν Σταυρό
καί τό δάχτυλο κινῶντας
πού ἀνεῖ (ἀνοίγει) τόν οὐρανό…
Ὁ Ἕλληνας σήμερα χρειάζεται αὐτή τή μνήμη, τήν ριζωμένη στήν Πίνδο καί στόν Ἄθω. Χρειάζεται πνευματικά ἐφόδια γιά νά ξεπεράσει τή σύγχρονη κρίση, πού δέν εἶναι μόνον οἰκονομική, εἶναι πρωτίστως πνευματική. Στά δύσκολα χρόνια, στίς ζοφερές περιόδους τῆς Ἱστορίας μας, μᾶς κράτησαν ὄρθιους οἱ ἀειθαλεῖς καί ἀειφόροι ρίζες τῆς ἑλληνορθόδοξης ἰδιοπροσωπίας μας. Μέ τήν Πίστη μας, τή γλῶσσα μας, τόν κοινοτικό μας βίο, τίς παραδόσεις μας, τήν ἀλληλεγγύη καί τό φιλότιμο, τόν ὑγιῆ καί ἀφανάτιστο πατριωτισμό, μέ τήν ἀγάπη στά γράμματα, μέ ὅλα αὐτά ἀντέξαμε. Πέρασε αὐτός ὁ λαός καταιγίδες, ταλαιπωρίες, δουλεῖες, εἰσβολές καί ἐπιβουλές. Ἀλλά ἄντεξε και ἔμεινε μέ τό κεφάλι ψηλά. Ἔβγαλε Νεομάρτυρες, ἥρωες καί ἀγωνιστές. Ἔδωσε μάχες σέ ὅλα τά πεδία. Μέ αἷμα καί μέ δάκρυα ξανακέρδιζε τήν Ἐλευθερία του, ἔστω και ἄν τήν ἔχανε γιά μικρό ἤ μεγάλο διάστημα.
Τό ΟΧΙ τοῦ 1940 συμβολίζει καί ἀποδεικνύει τή συνέχεια τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Ἡ μαγιά τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ἡ διαχρονική του πνευματική πανοπλία, ἀποκρυσταλλώνεται στό ἀγωνιστικό πνεῦμα, στήν ἀγάπη γιά τήν Ἐλευθερία, στήν ἀντίθεση σέ πάσης φύσεως ὑποδουλώσεις. Τό ΟΧΙ τοῦ 1940 δέν εἶναι ἀποκομμένο ἀπό τά συνεχῆ ΟΧΙ τῆς Ἑλληνικῆς Διάρκειας. Τό ΟΧΙ τοῦ 1940 πηγάζει ἀπό τόν παιᾶνα τῶν Σαλαμινομάχων πού μᾶς διέσωσε ὁ Αἰσχύλος. Τότε πού οἱ Ἕλληνες ἔσωζαν τόν τόπο τους, ἀλλά καί τήν Εὐρώπη, ἀπό τήν ἀσιατική πλημμυρίδα ἀγωνιζόμενοι ὑπέρ τῆς πατρίδος, ὑπέρ τῶν θρησκευτικῶν καθιδρυμάτων, ὑπέρ τῶν συγγενῶν, ὑπέρ τῶν τάφων τῶν προγόνων. Τό ΟΧΙ τοῦ 1940 ἐμπνέεται ἀπό τόν ὅρκο τῶν Ἀθηναίων ἐφήβων, οἱ ὁποῖοι ἐδεσμεύοντο ὅτι θά ἀγωνισθοῦν εἴτε μόνοι εἴτε μαζί μέ πολλούς ἄλλους γιά νά μήν παραδώσουν τήν πατρίδα μικρότερη απ’ ὅ,τι τήν παρέλαβαν. Ἀρδεύεται ἀπό τό ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ τοῦ Λεωνίδα καί τῶν τριακοσίων Σπαρτιατῶν πού ἔμειναν ὄρθιοι ἄν καί ἤξεραν πώς οἱ Μῆδοι θά διαβοῦν. Ἐμβαπτίζεται στήν Χριστιανική πίστη καί στά κείμενα τῶν Πατέρων τῆς Ὀρθοδοξίας, οἱ ὁποῖοι διά στόματος Μεγάλου Βασιλείου μᾶς διδάσκουν τήν φιλοπατρία: «Τήν ἐνεγκοῦσαν καί θρέψασαν πατρίδα ἴσα γονεῦσι τιμᾶν». Τό ΟΧΙ τοῦ 1940 τροφοδοτεῖται πνευματικά ἀπό τά τελευταῖα λόγια τοῦ Κωνσταντίνου Παλαιολόγου πρός τούς ὀλιγάριθμους ὑπερασπιστές τῆς Βασιλεύουσας καί ἀπό τήν ἀπάντησή του πρός τόν Μωάμεθ τόν Πορθητή: «Πάντες αὐτοπροαιρέτως ἀποθανοῦμεν καί οὐ φεισόμεθα τῆς ζωῆς ἡμῶν». Παίρνει φωτεινά παραδείγματα ἀπό τούς κλεφταρματολούς τῆς Τουρκοκρατίας, ἀπό τήν πνευματική ἀντίσταση τῶν κληρικῶν καί τῶν λογάδων τοῦ Γένους καί ἀποκτᾶ ὀσμήν εὐωδίας πνευματικῆς ἀπό τήν στολή ἀφθαρσίας τῶν Νεομαρτύρων.
Τό ΟΧΙ τοῦ 1940 τρέφεται ἀπό τήν αὐτοθυσία τῶν Μακεδονομάχων καί δυναμώνει ἀκόμη περισσότερο γονατίζοντας μπροστά στήν λάρνακα τοῦ Γρηγορίου τοῦ Ε΄ καί στό ἄταφο λείψανο τοῦ κατακρεουργηθέντος Χρυσοστόμου Σμύρνης. Αὐτή ἡ θαυμαστή σειρά τῶν ΟΧΙ δέν σταμάτησε το 1940. Τό ἀκούσαμε νά βγαίνει μέσα ἀπό τήν Πανεθνική Ἀντίσταση κατά τῶν κατακτητῶν τοῦ 1941-44. Τό ξανακούσαμε ἀπό τούς ἀδελφούς μας τῆς Κύπρου τό 1955, ὅταν οἱ ἔφηβοι καί οἱ μαθήτριες πρωτοστάτησαν στόν ἀγῶνα κατά τῆς ἀποικιοκρατίας καί ὑπέρ τῆς Αὐτοδιαθέσεως. Ἡ συνέχεια, ἡ διαχρονία, ἡ ἱστορική πορεία τοῦ Ἑλληνισμοῦ μαρτυρεῖται ἀπό τά ΟΧΙ τοῦ Γένους. Αὐτή τή μνήμη συμβολίζει ἡ Πίνδος.
Καί ὁ Ἄθως μέ τή σειρά του συμβολίζει ἀγῶνες γιά Ἐλευθερία. Μᾶς θυμίζει τήν Βυζαντινή μας Ρωμανία, μέ τόν Ἀκάθιστο Ὕμνο, τούς Ἀκρίτες της καί τήν Κωνσταντινούπολη, τήν Βασιλεύουσα τοῦ Γένους. Συμβολίζει τήν συμβολή τοῦ κλήρου μας καί τοῦ μοναχισμοῦ σέ κάθε ἐθνική ἀγωνιστική προσπάθεια. Συμβολίζει, ὅμως, καί κάτι ἄλλο: Μία διαφορετική μορφή ἀγῶνος: Τήν καθημερινή μάχη τοῦ μοναχοῦ γιά τήν ἀπελευθέρωση ἀπό τά πάθη. Τήν ἀναζήτηση τῆς πραγματικῆς, τῆς ὁλοκληρωμένης Ἐλευθερίας.
Τί θά κερδίσει ὁ σύγχρονος Ἕλληνας ἄν ἀποκοπεῖ ἀπό τήν ἱστορική μνήμη; Ἄν λησμονήσει τήν Πίνδο καί τόν Ἄθω, ἄν ἀδιαφορήσει γιά τούς Ἁγίους, τούς ἥρωες, τούς ἀγωνιστές, τούς δασκάλους τοῦ Γένους; Τίποτε. Ἁπλῶς θά χάσει τά μόνα πρότυπα πού μποροῦν νά τοῦ χαρίσουν ἐλπίδα μέσα στίς δυσκολίες της καθημερινότητας, ἀχτίδα φωτός μέσα στήν καταχνιά τῶν οἰκονομικῶν, προσωπικῶν καί κοινωνικῶν προβλημάτων. Ὅποιος θέλει νά στερήσει ἀπό τόν Ἕλληνα τήν Ἐλευθερία καί τήν ἐλπίδα, θά τὀν ὁδηγήσει στή λήθη, στήν ἀμνησία, θά τόν μεταμορφώσει σέ μᾶζα χωρίς ταυτότητα. Ὅποιος θέλει νά δώσει στόν Ἕλληνα λιμάνι ὑπήνεμο γιά νά ἀντιμετωπίσει τή θαλασσοταραχή τῆς πολύμορφης κρίσης, θά τοῦ ξαναμιλήσει γιά τήν Πίνδο καί τόν Ἄθωνα. Γιά τήν ἑλληνορθόδοξη αὐτοσυνειδησία μας. Γιά τόν Ἄθωνα τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἱτωλοῦ, τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου μέ τό περίφημο Νέον Μαρτυρολόγιόν του, γιά τὀ Ἅγιον Ὄρος ὅπου ὑμνεῖται ἀπό φυλακῆς πρωίας μέχρι νυκτός ἡ Ὑπέρμαχος Στρατηγός. Καί γιά τήν Πίνδο ὅπου τό Ἔθνος ἑνωμένο, ἔδινε τόν ὑπέρ πάντων ἀγῶνα καί νικοῦσε τίς πολυάριθμες στρατιές τοῦ Φασισμοῦ. Ὅταν μικροί καί μεγάλοι ἔχυναν τό αἷμα τους πιστοί στήν προτροπή τοῦ Κωστῆ Παλαμᾶ: «Μεθύστε μέ τ’ ἀθάνατο κρασί τοῦ Εἱκοσιένα»!
Δέν εἶναι ἐθνικισμός ἤ τοπικισμός τό νά θέλουμε νά διατηρήσουμε τήν ἱστορική μας μνήμη καί τήν ταυτότητά μας. Οἱ ἀγῶνες τῶν Ἑλλήνων γιά τήν Ἐλευθερία πάντα ἐνέπνεαν καί βοηθοῦσαν ἄλλους λαούς. Ὁ Σολωμός στόν Ὕμνον εἰς τήν Ἐλευθερίαν μᾶς πληροφορεῖ ὅτι ἀπό τήν Ἑλληνική Ἐπανάσταση «ἐχαροποιήθη καί τοῦ Βάσιγκτον ἡ γῆ», ἡ Ἀμερική. Τό 1940 καί ἡ Πίνδος ἔδωσαν θάρρος στήν Ἀνθρωπότητα πού ἀνήσυχη παρακολουθοῦσε τήν ἐπεκτατική μανία τοῦ Χίτλερ καί τοῦ Μουσσολίνι. Θά διατηρήσουμε τήν Ἑλληνορθόδοξη ταυτότητά μας ὡς ἄθλημα Ἐλευθερίας, ὡς οἰκουμενικό ἀγαθό, ὡς παναθρώπινη ἀξία, ὡς ἔρεισμα ἀγώνων γιά τήν ἀνθρώπινη ἀξιοπρέπεια. Μέ τόν νοῦ στραμμένο στήν Πίνδο καί στόν Ἄθωνα θά ἀντιμετωπίζουμε κάθε μορφή ὑποδουλώσεως, ἀνελευθερίας καί ὁλοκληρωτισμοῦ. Ἡ Ὑπέρμαχος Στρατηγός εἴθε νά εὐλογεῖ τόν ἀγῶνα μας!
