Άρθρα

Άκουσα προσφάτως την καθηγήτρια της Ιστορίας του Νέου Ελληνισμού στο  ΕΚΠΑ κ. Μαρία Ευθυμίου να απαξιώνει την προσωπικότητα του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη με διάφορα επιχειρήματα. Προβληματίσθηκα κυρίως από τον ισχυρισμό της ότι μετά το 1826 ο Θ. Κολοκοτρώνης δεν πολεμά, αλλά ασχολείται μόνο με την πολιτική και με την Γ΄ Εθνοσυνέλευση!  Εκτιμώ την προσφορά της κ. Μ. Ευθυμίου στην επιστήμη και στην κοινωνία, γι’ αυτό καταθέτω  ορισμένα ιστορικά στοιχεία που αντικρούουν την άποψή της και την παρακαλώ να τα λάβει σοβαρά υπ΄όψιν.

Πολεμούσε ή πολιτικολογούσε ο Γέρος του Μοριά μετά το 1826; Έχουμε μία σαφή απάντηση από μία επιστολή που του αποστέλλει ο Άγγλος Ριχάρδος Τσωρτς (υπογράφει Τζουρτζ), ο οποίος είχε ορισθεί από τη Γ΄ Εθνοσυνέλευση ως Αρχιστράτηγος όλων των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων. Στις 4 Αυγούστου 1827 γράφει από το Ναύπλιο προς τον: “Γενναιότατον Θ. Κολοκοτρώνην, αρχηγόν όλων των Πελοποννησιακών όπλων”, μεταξύ άλλων τα εξής: «Αι δουλεύσεις σας είναι σημαντικαί και η πατρίς πρέπει να τας γνωρίση. Η κατά του εχθρού επιτυχία σας είναι αξία της πολεμικής σας υπολήψεως, το σημαντικότερον όμως είναι ότι ανακαλέσατε εις τα χρέη των και εις το αίσθημα του πατριώτου υπέρ πατρίδος τους απατημένους αυτούς ανθρώπους, οπού είχαν ενωθή με τους Τούρκους» (1).

Βλέπουμε εδώ ότι ο Τσωρτς επαινεί τον Κολοκοτρώνη και για την πολεμική του δράση, αλλά και για τη μεταστροφή των τουρκοπροσκυνημένων της Πελοποννήσου, δηλαδή των Ελλήνων που είχαν δηλώσει υποταγή στον Ιμπραήμ.

Ποια ήταν η στρατιωτική επιτυχία, για την οποία συγχαίρει ο Τσωρτς τον Κολοκοτρώνη; Το εξηγει με επιστολή του ο Τσωρτς προς την Αντικυβερνητική Επιτροπή στις 4 Αυγουστου 1827. Η Αντικυβερνητική Επιτροπή αναπλήρωνε τον Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος είχε εκλεγεί Κυβερνήτης και δεν είχε φθάσει ακόμη στην επαναστατημένη Ελλάδα. Έδρα της Επιτροπής ήταν η Αίγινα. Γράφει, λοιπόν, ο Τσωρτς:

«Λαμβάνω την τιμή να σας στείλω αντίγραφον αναφοράς του Γεν. Αρχηγού της Πελοποννήσου της 22 Ιουλίου από Κυρίτζοβαν (σημερινό χωριό Κορφές περιοχής Καλαβρύτων), εκ της οποίας θέλετε μάθει την κατά του εχθρού επιτυχίαν αυτού του στρατηγού εις το περί της Καλαβρίας (σημ. εννοεί την επαρχία Καλαβρύτων) και την μετ’ αυτού ένωσιν του υιού του ανδρείου Γενναίου  με δύω χιλιάδας ανθρώπους, αφού είχεν αφήσει τον στρατηγόν Νικήταν εις Δερβένια της Μεσσηνίας δια να αποκόψη την κοινωνίαν μετά της Τριπολιτζάς».(2)  Ο Κολοκοτρώνης, λοιπόν, το θέρος του 1827  μάχεται στην Πελοπόννησο και συγκεντρώνει στράτευμα κατά του Ιμπραήμ.

Και όταν δεν δίνει μάχες κατά του Ιμπραήμ τούτο δεν οφείλεται σε αδράνεια ή σε άλλο λόγο, αλλά στην έλλειψη πολεμοφοδίων. Στον ιστότοπο του Μητροπολιτικού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Μεγάλης Παναγίας) Αιγίνης: imna.gr/1194-2/, έχουν αναρτηθεί τα Πρακτικά της Βουλής, η οποία το 1827 συνεδρίαζε μέσα στον Ναό. Τα Πρακτικά αυτά έχουν εκδοθεί το 2020 από τη Βουλή των Ελλήνων. Στο Πρακτικό υπ΄αριθμόν 14  διαβάζουμε:

«Τη 27 Οκτωβρίου (1827). Συνεδρίασις ρα’. Προεδρία του κυρίου Ν. Ρενιέρη. Γ’. Ανεγνώσθη και άλλο (έγγραφον) υπ΄αρ. 739, εις το οποίον εγκλείεται αντίγραφον αναφοράς του Γεν. Αρχηγού της Πελοποννήσου Θ. Κολοκοτρώνη, δια του οποίου ζητεί πόρον παρά της Βουλής, δια να προμηθεύση τα ζητούμενα παρά του Γεν. Αρχηγού αναγκαία του πολέμου, δια να μη μείνωσιν άπρακτα τα γενναία επιχειρήματα, τα οποία ο Γεν. Αρχηγός σκοπεύει να ενεργήση κατά του εχθρού».

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, λοιπόν, ζητεί επειγόντως χρήματα και πολεμοφόδια για να επιχειρήσει πολεμική ενέργεια κατά του Ιμπραήμ, ο οποίος ελέγχει μεγάλο μέρος της Πελοποννήσου. Δεν  πρέπει, όμως,  να υποτιμηθεί η σημασία και των «ψυχολογικών επιχειρήσεων», τις οποίες διεξήγαγε ο Κολοκοτρώνης για να τιμωρήσει τους προσκυνημένους και για να επαναφέρει στις τάξεις των μαχητών της Ελευθερίας τους τρομοκρατημένους κατοίκους των χωριών. Χαρακτηριστική είναι η τιμωρία του Νενέκου το 1828, ο οποίος καλούσε και άλλους Έλληνες να υποταχθούν στα τουρκο- αιγυπτιακά στρατεύματα.

Για τη σημασία αυτών των προσπαθειών του Θ. Κολοκοτρώνη, οι οποίες θυμίζουν σύγχρονες μορφές Ψυχολογικού Πολέμου, ο Πρωτοπρεσβύτερος και σπουδαίος ρήτωρ Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων τονίζει στον Επιτάφιό του- επικήδειο λόγο- προς τον νεκρό Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, στις 5 Φεβρουαρίου 1843, τα εξής:

« Ήδη δε το κακόν της δειλανδρίας και διεδίδετο πλατυνόμενον και υφείρπεν ως ύπουλον έλκος από χώρας εις χώραν…. Τότε καταβάς ο Κολοκοτρώνης επεδείξατο το μέγιστον κατόρθωμα της στρατηγικής αυτού συνέσεως και δυνάμεως…. τους μεν ηπίως και πράως δυσωπών, τους δε τραχύτερον επιπλήττων και προς το καθήκον ανιωμένους και άκοντας επανάγων» (3).  Δηλάδή όταν η δειλία και η τάση υποταγής εξαπλωνόταν επικινδύνως, ο Θ. Κολοκοτρώνης επέτυχε το μεγαλύτερο κατόρθωμα της ηγετικής του ικανότητος και άλλους μεν επανέφερε στον πατριωτισμό με ήπιο τρόπο, άλλους δε τιμώρησε και ανάγκασε να αντιληφθούν το καθήκον τους. Είναι γνωστό το σύνθημα του Θ. Κολοκοτρώνη “Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους”, το οποίο εμπόδισε σε μεγάλο βαθμό την προσχώρηση και την υποταγή  Ελλήνων στον Ιμπραήμ.

Η «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» της Εκδοτικής Αθηνών επιβεβαιώνει τα ανωτέρω λεχθέντα και διαφωνεί με την κ. Μαρία Ευθυμίου. Γράφει για τη δράση του Κολοκοτρώνη το θέρος του 1827, ότι για να αποτρέψει το προσκύνημα ο Γέρος του Μοριά έφτασε μέχρι τη Μεσσηνία, ενώ η Αντικυβερνητική Επιτροπή δεν τού έστελνε πολεμοφόδια και το Βουλευτικόν τού διεμήνυε να επιστρέψει στο Άργος για να ξεκινήσουν όλοι μαζί. «Παρ΄όλα αυτά το κουράγιο του δεν χανόταν. Πίστευε ότι τελικά ο αγώνας θα κερδιζόταν» (4).

Στις 20 Οκτωβρίου 1827 διεξήχθη η Ναυμαχία του Ναυαρίνου, η οποία κατέληξε σε ήττα των Τουρκο-αιγυπτίων από τους στόλους της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας. Παρά ταύτα ο Ιμπραήμ παρέμεινε στην Πελοπόννησο και στις αρχές Φεβρουαρίου του 1828 κατέστρεψε την Τρίπολη. Μετά από ένα μήνα, τον Μάρτιο του 1828, 3000 Τουρκαλβανοί που ήσαν μαζί του αποσκίρτησαν, επειδή ο Ιμπραήμ δεν τους πλήρωνε, και έφυγαν προς τη Στερεά Ελλάδα μέσω Αργολίδος κρατώντας ως ομήρους πολλούς Έλληνες. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ήταν πάλι παρών ως σωστός πολέμαρχος. Περίμενε και ανέκοψε τους Τουρκαλβανούς στους Μύλους της Αργολίδος μαζί με τον Αυγουστίνο, αδελφό του Ιωάννη Καποδίστρια. Έτσι απελευθερώθηκαν οι Έλληνες όμηροι. (5). Να, λοιπόν, που ο Κολοκοτρώνης δεν ησχολείτο μόνο με την πολιτική μετά το 1826!

Ας μην αδικούμε τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Προφανώς είχε και αυτός ανθρώπινα ελαττώματα, αλλά η αλήθεια είναι ότι μετά το 1826 δεν σταμάτησε την πολεμική και πατριωτική δράση. Αν δεν έκανε πόλεμο φθοράς  κατά του πολυαρίθμου στρατού του Ιμπραήμ και αν δεν σταματούσε με δυναμική  προσωπική παρέμβασή του  το “προσκύνημα” και την υποταγή, κάθε επαναστατική σπίθα στην Πελοπόννησο θα είχε σβήσει.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

1. Ελληνικά Υπομνήματα ήτοι Επιστολαί και διάφορα έγγραφα αφορώντα την Ελληνικήν Επανάστασιν από 1821 μέχρι 1827, συλλεγέντα υπό του Υποστρατήγου Ιωάννου Θ. Κολοκοτρώνη, πρώτη έκδοση 1854, νέα φωτοαναστατική έκδοση «Καγιάφας», Κυπαρισσία 2011,  σελ. 513.
2. Αυτόθι, σελίδα 514.
3. Κωνσταντίνου Οικονόμου του εξ Οικονόμων, Τόμος Α΄, Λόγοι, επιμέλεια Θ. Σπεράντζα, Αθήναι 1971, σελ. 402- 403.
4. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, επανέκδοση εφημερίδας ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, Αθήνα 2021, Τόμος 29, Μέρος Γ΄, σελ. 47.
5. Νικολάου Γιαννόπουλου, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, έκδοση περιοδικού Στρατιωτική Ιστορία, Αθήνα 2001, σελ. 131.

Άρθρο στο huffingtonpost.gr, 18.9.2021

Ήμασταν τυχεροί όσοι βρεθήκαμε το Σάββατο 11 Σεπτεμβρίου στο Καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό Στάδιο. Οκτακόσια νέα αγόρια και κορίτσια από διάφορες πόλεις της Ελλάδος σχημάτισαν μία μεγάλη χορωδία και ένωσαν τις φωνές τους με διάσημους τραγουδιστές και με τα Μουσικά Σύνολα της Εκκλησίας της Ελλάδος για να τιμήσουν την επέτειο της Επαναστάσεως του 1821. «Της Πίστης και της Λευτεριάς»  ήταν ο τίτλος της εκδηλώσεως, η οποία πραγματοποιήθηκε με την παρουσία του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου.

Τρία σημεία κρατώ περισσότερο από τη νεανική συναυλία των χορωδιών, που εκπαιδεύθηκαν υπό την αιγίδα των κατά τόπους Ιερών Μητροπόλεων. Πρώτον τον ενθουσιασμό με το οποίο ανέμιζαν τις  σημαίες. Η  ελληνική σημαία πλαισιωνόταν από τις σημαίες της Επαναστάσεως,  των διαφόρων πόλεων, των νησιών και των  οπλαρχηγών.  Συντονισμένα και συγχρονισμένα τα μέλη των χορωδιών ξεδίπλωναν στο βραδυνό αεράκι τις σημαίες των προγόνων μας, οι οποίες, σχεδόν όλες, είχαν αναφορές στην Ορθόδοξη Πίστη. Ήταν μία Επανάσταση με εθνική και θρησκευτική ταυτότητα. Οι περισσότερες σημαίες του 1821 το πιστοποιούν. Ο Σταυρός βρίσκεται στο κέντρο.

Δεύτερο αξιοσημείωτο στοιχείο από τη συναυλία της Εκκλησίας για το 1821 είναι η διαχρονική αξία των δημοτικών τραγουδιών. Όταν ακούς τα «Παιδιά από τη Σαμαρίνα» ή τα «Σαράντα παλληκάρια από τη Λειβαδιά» καταλαβαίνεις ότι αυτά τα λόγια και αυτές οι μουσικές συνομιλούν με την Ελληνική Διάρκεια, τη συνέχεια του Ελληνισμού, Το δημοτικό τραγούδι, άρρηκτα δεμένο με την Ελληνική Επανάσταση και με την ψυχοσύνθεση του λαού μας, συνδυάζει στοιχεία από την αρχαία τραγωδία, από την ακριτική βυζαντινή ποίηση, από την Ορθόδοξη υμνογραφία. Με τα δημοτικά τραγούδια ο Έλληνας της Τουρκοκρατίας και του 1821 υμνούσε ήρωες, αλλά και πενθούσε αγαπημένα πρόσωπα, πανηγύριζε νίκες, αλλά και εξέφραζε  την πίκρα του για τα δεινά του Γένους.

Τρίτο σημείο που μού έκανε εντύπωση: Η επιτυχημένη σύνδεση των μεγάλων ποιητικών έργων με τους σπουδαίους μουσικοσυνθέτες των τελευταίων δεκαετιών. Ο Τσάμικος σε μουσική Μάνου Χατζηδάκη και στίχους Γκάτσου μάς μιλά για την Άννα την Κομνηνή και για τον Νικηταρά κάνοντάς τους οικείους σε κάθε Έλληνα. Το Άξιον Εστί του Οδυσσέα Ελύτη, μελοποιημένο από τον αείμνηστο Μίκη Θεοδωράκη συγκινεί όλες τις ηλικίες, όπως μας συγκινούν και οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι του Σολωμού σε μουσική Γιάννη Μαρκόπουλου.

«Της Πίστης και της Λευτεριάς». Επιτυχημένος ο τίτλος, διότι μας θύμισε τα ιδανικά των αγωνιστών. Αυτών που προετοίμασαν το 1821 και αυτών που το υλοποίησαν. Η Ελευθερία  είναι βγαλμένη μέσα από τα κόκκαλα των Ελλήνων, όπως διδάσκει ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν, αλλά και από τα κηρύγματα του Πατροκοσμά, τον Θούριο του Ρήγα, το όραμα της Μεγάλης Ιδέας, την ελπίδα ότι θα έρθει το «ποθούμενον», ότι  θα ξαναγίνει το «ρωμαίικο». Παρά τις δεκάδες αποτυχημένες εξεγέρσεις πριν από το 1821 οι Έλληνες κράτησαν την ελπίδα τους, διότι πίστευαν στον Θεό, πίστευαν στις αρχαιοελληνικές και βυζαντινές ρίζες τους, είχαν ήθος αντιστασιακό και πνεύμα αγωνιστικό.

Ας φέρουμε τα παιδιά μας πιο κοντά στα κείμενα και στα τραγούδια της Πίστης και της Λευτεριάς. Για να μην απογοητεύονται. Για να αγωνισθούν με ομοψυχία για ένα καλύτερο μέλλον!

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 18.9.2021

Την Κυριακή προ της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού η Εκκλησία  τιμά ως Αγίους και Νεομάρτυρες τον Χρυσόστομο Σμύρνης και τους άλλους κληρικούς που μαρτύρησαν το 1922 στη Μικρά Ασία και στον Πόντο. Η Γενοκτονία του Ελληνισμού της Ανατολής δεν πρέπει να λησμονηθεί. Είναι καθήκον μας να πιέσουμε τη διεθνή κοινότητα για να αναγνωρισθεί το έγκλημα που άρχισαν οι Οθωμανοί και συνέχισαν οι Νεότουρκοι.

Δεν μισούμε, δεν ζητούμε εκδίκηση. Αλλά δεν λησμονούμε. Η λήθη είναι το αντίθετο της αλήθειας. Α- στερητικό και λήθη είναι τα συστατικά της αλήθειας. Θέλουμε τη δικαίωση, ζητούμε την ανάδειξη της ιστορικής αλήθειας. Ιδιαιτέρως τώρα που πλησιάζει η επέτειος των 100 ετών από τη Μικρασιατική τραγωδία.

Κακώς λέγουν οι οπαδοί της ιστορικής αποδόμησης ότι η αντίδραση των Τούρκων, οι σφαγές αμάχων, το μαρτύριο κληρικών και η πυρπόληση της Σμύρνης ήλθαν ως αντίδραση των Τούρκων στην αποβίβαση του Ελληνικού Στρατού το 1919. Η αλήθεια είναι ότι η Γενοκτονία άρχισε βάσει σχεδίου του 1914, πέντε ολόκληρα χρόνια πριν από τις  2.5.1919, που αποβιβάσθηκαν  οι Έλληνες στην προκυμαία της Σμύρνης.

Το Οθωμανικό σουλτανικό κράτος άρχισε τη Γενοκτονία των Χριστιανών της Ανατολής, Ελλήνων, Αρμενίων και Ασσυρίων, και την συνέχισαν οι Νεότουρκοι και οι Κεμαλικοί. Παρά την αλλαγή πολιτεύματος οι Τούρκοι είχαν συνεχή  επιδίωξη: Να εκδιωχθούν οι Χριστιανοί. Το 1914 άρχισαν οι διωγμοί των Ελλήνων στην Ιωνία και καταγράφονται στη Μαύρη Βίβλο του Οικουμενικού Πατριαρχείου του 1919. Στη συνέχεια υπέστησαν τα πάνδεινα οι Αρμένιοι με αποκορύφωμα τους διωγμούς του 1915. Το 1919 ο Ελληνισμός του Πόντου είδε 350.000 ανθρώπους να φονεύονται και άλλους 350.0000 να φεύγουν ως πρόσφυγες. Το 1922 έγινε η γενοκτονική επίθεση στους αμάχους της Σμύρνης και άλλων Μικρασιατικών περιοχών. Όλα ήταν προσχεδιασμένα.

Ως απάντηση στη θεωρία του Ερντογάν για τη “Γαλάζια Πατρίδα” πρέπει να αναδείξουμε τη μακρόχρονη Ελληνική και Χριστιανική παρουσία στην ευρύτερη Μικρά Ασία, η οποία περιλαμβάνει και τον Πόντο. Να μιλήσουμε στα παιδιά μας,αλλά και στη διεθνή κοινότητα, για τους Ίωνες φιλοσόφους, για τις ελληνικές πόλεις της αρχαίας Μικράς Ασίας, για τις περιοδείες του Αποστόλου Παύλου στην περιοχή, για τη Βυζαντινή κληρονομιά, για τους πολυαρίθμους Αγίους και Μάρτυρες, για τους Καππαδόκες Πατέρες της Εκκλησίας, για τις Αυτοκρατορίες της Νικαίας και της Τραπεζούντας που ιδρύθηκαν μετά τη Δ΄ Σταυροφορία (1204). Να εκδώσουμε  μελέτες για την ελληνική παιδεία επί Τουρκοκρατίας στη Σμύρνη, στην Τραπεζούντα και σε άλλα κέντρα του Ελληνισμού της Ανατολής. Να θυμηθούμε την προτροπή του Πατριάρχου Γρηγορίου Ε΄, ο οποίος πριν γίνει Πατριάρχης διετέλεσε Μητροπολίτης Σμύρνης και έδινε οδηγίες στα ελληνικά σχολεία να εκπαιδεύουν “Έλληνας χριστιανίζοντας ως προς τα ήθη και Χριστιανούς ελληνίζοντας ως προς την γλώσσαν”.

Στη Μασσαλία το Δημαρχείο αναγράφει ότι είναι το Δημαρχείο των Φωκαέων. Οι Γάλλοι γνωρίζουν ότι η αρχαία ελληνική Φώκαια της Μικράς Ασίας ίδρυσε την πόλη τους. Εκατό χρόνια μετά τον ξεριζωμό οι απόγονοι των προσφύγων της Ανατολής έχουν εμπλουτίσει την ελληνική κοινωνία με την ευλάβειά τους, την επιχειρηματικότητά τους, τη αγάπη τους για τα γράμματα.

Θυμόμαστε και τιμούμε. Οι αλησμόνητες πατρίδες είναι ριζωμένες στη καρδιά μας.

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 11.9.2021

Έχουν συμπληρωθεί ήδη οι οκτώ από τους δώδεκα μήνες του επετειακού έτους 2021 και  πιστεύω ότι έχουμε ακόμη τον χρόνο να μιλήσουμε στους νέους και στις νέες μας για την Ελληνική Επανάσταση.

Το 1821 είναι οι άνθρωποί του, κληρικοί και λαϊκοί, οπλαρχηγοί και διανοούμενοι. Το 1821 είναι και τα κείμενα που έγραψαν οι πρωτεργάτες  του. Απομνημονεύματα, διακηρύξεις, Συντάγματα Εθνικών Συνελεύσεων, ποιήματα, τα οποία μας δίνουν μία πολυσύνθετη εικόνα των αξιών και των προβληματισμών της εποχής.

Γιατί πολεμήσανε; Αναρωτιέται ευλόγως η νέα γενιά: Την απάντηση ας αφήσουμε να την δώσουν οι ίδιοι οι πρωτεργάτες, οι αγωνιστές, οι πρώτοι πολιτικοί εκπρόσωποι (παραστάτες ονομάσθηκαν οι πρώτοι βουλευτές). Ας δώσουμε στα παιδιά μας επιλεγμένα κείμενα των αγωνιστών, του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, του Μακρυγιάννη, του Κασομούλη, του Φωτάκου, του Αμβροσίου Φραντζή, του Ιωάννου Φιλήμονος. Ας τους φέρουμε σε επαφή με τα ποιήματα του Διονυσίου Σολωμού, του Ανδρέα Κάλβου, του Γεωργίου Κλεάνθη, τα οποία αναδεικνύουν ξεκάθαρα τα ιδανικά των Ελλήνων Επαναστατών.

Το 1976, όταν συμπληρώθηκαν 200 χρόνια από τη γέννηση του πρώτου Κυβερνήτη μας, του Ιωάννη Καποδίστρια, η τότε Κυβέρνηση του αειμνήστου Κωνσταντίνου Καραμανλή έδωσε οδηγία να μοιρασθεί στα σχολεία ένα μικρό και εύχρηστο Ανθολόγιο κειμένων του σπουδαίου αυτού Έλληνα. Τυπώθηκε από το Οργανισμό Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων και μέσα σε 110 σελίδες παρουσίαζε την αγωνία, τον αγώνα και τις ιδέες του Καποδίστρια. Το βιβλιαράκι περιλάμβανε και ένα ευρετήριο με σύντομα βιογραφικά των προσώπων που αναφέρονται στις ανθολογούμενες επιστολές του Κερκυραίου πολιτικού.

Σήμερα τα πράγματα είναι πιο εύκολα. Μπορούμε να αποφύγουμε τη χρονοτριβή της εκτυπώσεως ενός αντιστοίχου βιβλίου. Η τεχνολογία έχει εισέλθει δυναμικά στην εκπαίδευση και έτσι μπορεί και τώρα, λίγους μήνες πριν από τη λήξη του επετειακού έτους, να δημιουργηθεί ένα διαδικτυακό Ανθολόγιο κειμένων. Επιλεγμένα κείμενα των πρωταγωνιστών της Εθνεγερσίας ας αναρτηθούν στο διαδίκτυο με ευθύνη του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων για να είναι στη διάθεση διδασκόντων και διδασκομένων. Ιδανικό βεβαίως θα ήταν να υπάρχει και σε έντυπη μορφή το Ανθολόγιο, διότι το έντυπο μένει στις βιβλιοθήκες.

Καλό είναι να διαβάζουν τα παιδιά μας ότι στην προμετωπίδα όλων των συνταγματικών κειμένων του Αγώνος έθεσαν οι πρόγονοί μας την επίκληση στην Αγία Τριάδα. Το 1821 ήταν δημιούργημα ανθρώπων με σεβασμό  προς την Ορθοδοξία και την ελληνική ταυτότητα.

Είναι ωφέλιμο να διαβάζουν την έκκληση του Κολοκοτρώνη για ομόνοια. Είπε ο Γέρος του Μωριά στους μαθητές της Αθήνας το 1838 ότι, αν διαρκούσε η ομόνοια των δύο πρώτων χρόνων, θα είχαμε φθάσει ως την Κωνσταντινούπολη.

Είναι διδακτικό να μάθουν τα παιδιά μας την προτροπή του Μακρυγιάννη να μην πουληθούν έναντι χρημάτων τα θραύσματα των αρχαίων αγαλμάτων,  διότι “γι΄ αυτά πολεμήσαμε”.

Θα συγκινηθούν τα ελληνόπουλα αν διαβάσουν ότι ο Σαλώνων Ησαΐας και ο Αθανάσιος Διάκος έστειλαν προκήρυξη στο εξωτερικό λέγοντας ότι αγωνίζονται “για τον Χριστό και τον Λεωνίδα”.

Θα είναι ενδιαφέρον και για εμάς τους μεγαλυτέρους να θυμηθούμε ότι η βάση της Παιδείας κατά τον Ιωάννη Καποδίστρια πρέπει να είναι η “ιερά ημών θρησκεία” και η “πάτριος γλώσσα”.

Γι’ αυτά πολεμήσαμε το 1821!

Τα μάτια μας δεκατέσσερα! Ο Ελληνισμός της Βορείου Ηπείρου θα δεχθεί διπλή πίεση κατά τους αμέσως επόμενους μήνες. Ο Αλβανός Πρωθυπουργός Έντι Ράμα ανακοίνωσε ότι θα φιλοξενήσει χιλιάδες πρόσφυγες από το Αφγανιστάν με κίνδυνο αλλοιώσεως των πληθυσμιακών δεδομένων στις περιοχές της ελληνικής μειονότητας. Και από την άλλη πλευρά η Ρουμανία εφαρμόζει την απόφαση που έλαβε η Γερουσία της τον Νοέμβριο του 2020: Ιδρύει ρουμανικά σχολεία για να προσηλυτίσει τους πολυάριθμους Βλαχόφωνους Έλληνες που ζουν στην αλβανική επικράτεια.

Ο Ράμα ίσως θελήσει να μας ξεγελάσει. Αν πιεσθεί από την ελληνική κυβέρνηση, θα πει ότι οι Αφγανοί πρόσφυγες θα εγκατασταθούν εκτός των μειονοτικών ζωνών. Όμως η Αλβανία αναγνωρίζει συγκεκριμένα χωριά ως ελληνική μειονοτική περιοχή. Δεν αναγνωρίζει τον Ελληνισμό στην πόλη και στον  Νομό της Κορυτσάς. Ίσως, λοιπόν,  εγκαταστήσει στον Νότο τους πρόσφυγες πιέζοντας ασφυκτικά το ελληνικό στοιχείο, αλλά έχοντας τη δικαιολογία ότι για τη κυβέρνησή του η συγκεκριμένη περιοχή δεν κατοικείται από Έλληνες. Φυσικά ουδείς μπορεί να αποκλείσει ότι από τα ελλιπώς φυλασσόμενα αλβανικά σύνορα πολλοί από τους Αφγανούς θα επιχειρήσουν να εισέλθουν παρατύπως στην Ελλάδα. Έβρος Νο 2;

Χρειάζεται, λοιπόν, μία άμεση και μία μεσοπρόθεσμη ενέργεια. Πρώτον και αμέσως να διακηρύξει η Αθήνα- προφανώς το κάνει ήδη παρασκηνιακά- ότι η ανθρωπιστική διάθεση του Ράμα δεν πρέπει να ωθήσει σε φυγή τον εναπομείναντα  Ελληνισμό της Αλβανίας. Δεύτερον να λάβουμε όλα τα απαραίτητα μέτρα ώστε η επικείμενη απογραφή στην Αλβανία να γίνει υπό την επιτήρηση της Ευρωπαϊκής Ενώσεως και να καταγράψει αντικειμενικά τον αριθμό και τη γεωγραφική κατανομή των ομοεθνών μας. Θυμίζω ότι η προηγούμενη απογραφή στην Αλβανία καταγγέλθηκε ως μη αντικειμενική από την ΟΜΟΝΟΙΑ, την Οργάνωση της Ελληνικής Εθνικής Μειονότητας.

Το ζήτημα της ρουμανικής προπαγάνδας πρέπει επίσης να απασχολήσει την επίσημη ελληνική διπλωματία. Φίλη η Ρουμανία, αλλά φιλτάτη η ιστορική αλήθεια. Οι Βλαχόφωνοι της Βορείου Ηπείρου, όπως και οι Βλαχόφωνοι της Ελλάδος και του κράτους των Σκοπίων είναι γηγενείς Έλληνες που μιλούν ένα ελληνολατινικό ιδίωμα από την εποχή της Ρωμαιοκρατίας. Δεν είναι Ρουμάνοι. Ούτε η βλάχικη διάλεκτος είναι ίδια με τη Ρουμανική γλώσσα, όπως απέδειξε ο δάσκαλός μου και διαπρεπής Βαλκανιολόγος Αχιλλεύς Λαζάρου.

Η Ρουμανία παλαιότερα ανακίνησε μειονοτικό ζήτημα εις βάρος της Ελλάδος. Το αποκορύφωμα,  στα τέλη του 19ου αιώνος και κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνος, ήταν η δράση του διαβόητου Απόστολου Μαργαρίτη. Απέτυχαν λόγω του σθεναρού ελληνικού φρονήματος των Βλαχοφώνων. Τη σκυτάλη παρέλαβαν οι Ιταλοί του Μουσσολίνι, οι οποίοι προσπάθησαν να δημιουργήσουν κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το Πριγκηπάτο της Πίνδου με τον εξωμότη Αλκιβιάδη Διαμάντη. Πάλι οι Βλαχόφωνοι αντιστάθηκαν με μεγάλες θυσίες.

Στη γη των  Βλαχοφώνων  Εθνικών Ευεργετών, στη γη του Βλαχόφωνου Ευαγγέλη Ζάππα, θα ανοίξουν ρουμανικά σχολεία και συγκεκριμένα στους Αγίους Σαράντα και στη Σελενίτσα αρχικά. Προβλέπω ότι η ρουμανική προπαγάνδα θα έχει ισχυρή οικονομική υποστήριξη. Πρέπει με κάθε τρόπο να σταθούμε στο πλευρό των Βλαχοφώνων Ελλήνων για να αποκρούσουν την προπαγάνδα. Και όπως έλεγε ο γνώστης του προβλήματος, ο αείμνηστος Μετσοβίτης πολιτικός Ευάγγελος Αβέρωφ: «Τα μικρά προβλήματα γίνονται μεγάλα, αν δεν τα προσέξουμε όταν ακόμη είναι μικρά».

Άρθρο ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 28.8.2021

Είχα προσφάτως την ευκαιρία να επισκεφθώ την  Κεντρική Μακεδονία και να ακολουθήσω τα μονοπάτια των Μακεδονομάχων. Σήμερα που τα Σκόπια μας χλευάζουν παραβιάζοντας την – ούτως ή άλλως κακή – Συμφωνία των Πρεσπών, καλό είναι να θυμηθούμε ορισμένες από τις ηρωικές μορφές των αγωνιστών του 1903- 1908. Τότε που οι εντόπιοι Μακεδόνες και οι εθελοντές από την ελεύθερη Ελλάδα αντιμετώπισαν τους Τούρκους κατακτητές και τους Βουλγάρους κομιτατζήδες και διαφύλαξαν την ελληνικότητα της Μακεδονίας.

Ξεκινούμε από το Πλατύ. Και τότε και τώρα σημαντικός σιδηροδρομικός κόμβος. Στη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα ήταν το σημείο επιβιβάσεως ανθρώπων και ανταλλαγής μηνυμάτων από και προς τη Θεσσαλονίκη. Εκεί, στην πρωτεύουσα της Μακεδονίας, οι Έλληνες Πρόξενοι  σε συνεργασία με την Εκκλησία οργάνωναν τις αποστολές και κρατούσαν φυλαγμένα τα Μυστικά του Βάλτου.

Ο Βάλτος, τον οποίο περιγράφει γλαφυρά η Πηνελόπη Δέλτα,  ήταν η Λίμνη των Γιαννιτσών. Σήμερα έχει αποξηρανθεί και είναι μία εύφορη πεδιάδα. Από την ιστορική Μονή Παναγίας Δοβρά στη Βέροια βλέπουμε τον κάμπο που ήταν κάποτε λίμνη. Τα χωριά που ήταν τότε παραλίμνια σήμερα καλλιεργούν  την εύφορη πεδιάδα. Από την εποχή του Βάλτου έχει μείνει και το όνομα του χωριού Νησί. Τότε ήταν νησί μέσα στα καλάμια, εκεί που πολεμούσε ο Καπετάν Άγρας. Τώρα είναι ένα πεδινό χωριό.

Η Νάουσα, γνωστή και από το Ολοκαύτωμα του 1822, υπήρξε η πόλη που φιλοξένησε τον Άγρα, δηλαδή τον Σαράντο Αγαπηνό, Ανθυπολοχαγό από τους Γαργαλιάνους Μεσσηνίας. Μετά από μάχες μέσα στη βαλτώδη λίμνη τραυματίσθηκε στο χέρι. Τον περιέθαλψαν Ναουσαίοι γιατροί και έμποροι. Εδώ του έστειλε το ύπουλο μήνυμα για συνάντηση η ομάδα των δολίων κομιτατζήδων Ζλατάν και Κασάπτσε. Πήρε τον Ναουσαίο φίλο του Αντώνη Μίγγα και πήγαν λίγα χιλιόμετρα έξω από τη Νάουσα.

Από τη Νάουσα μέχρι την Έδεσσα ακολουθούμε νοερά τα βήματα των δύο αιχμαλωτισθέντων Μακεδονομάχων.  Οι Βούλγαροι δεν τους ήθελαν για καλό. Τους έδεσαν και τους περιέφεραν στα χωριά χτυπώντας και βρίζοντας. Ο Άγρας δεν ήταν αφελής. Αλλά πήγε στη συνάντηση με την ελπίδα να φέρει τους δύο κομιτατζήδες στην αγκαλιά του Πατριαρχείου και του Ελληνισμού.

Τους κρέμασαν σε μία καρυδιά, δίπλα στο χωριό που σήμερα φέρει το όνομα Καρυδιά. Ήταν η 7^η Ιουνίου 1907. Οι γυναίκες των γειτονικών χωριών  τους έθαψαν αρχικά στο σημερινό χωριό Άγρας. Ονομάσθηκε έτσι εις μνήμη του Καπετάν Άγρα. Στο χωριό βλέπουμε και σήμερα τον τόπο της αρχικής ταφής δίπλα από τον Ναό του Αγίου Δημητρίου. Το 1961 τα οστά των ηρώων μεταφέρθηκαν στον τόπο της θυσίας.

Δίπλα στην καρυδιά όπου απαγχονίσθηκαν ο Άγρας και ο Μίγγας έχουν ανεγερθεί οι προτομές τους και ένα εκκλησάκι προς τιμήν όλων  των Νεομαρτύρων.

Προπύργιο του Ελληνισμού οι Πρόμαχοι Αριδαίας με το ιστορικό μοναστήρι του Αγίου Ιλαρίωνος.

Από την Αριδαία πηγαίνουμε προς το Πάικο Όρος. Κοντά στα σύνορα με τα Σκόπια βρίσκουμε το ανδρικό  μοναστήρι του Αρχαγγέλου (Όσσιανης) και το ομώνυμο χωριό. Η Μονή κάηκε επί Τουρκοκρατίας από εξισλαμισμένους της περιοχής. Κατά τον Μακεδονικό Αγώνα φιλοξένησε τον Υπολοχαγό Μιχαήλ Αναγνωστάκο ή Καπετάν Ματαπά- από τη Χαριά Μάνης- ο οποίος είχε ντυθεί καλόγερος για να μην αναγνωρίζεται!

Ας μιλήσουμε στα παιδιά μας για τους Μακεδονομάχους!

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 21.8.2021

φωτογραφία: Καπετάν Άγρας (Σαράντος Αγαπηνός)

Ο ρεμβασμός του Δεκαπενταυγούστου και η επέτειος των 200 ετών από την έναρξη της Ελληνικής Επαναστάσεως καθοδηγούν τη σκέψη μου την ώρα που γράφω αυτές τις γραμμές. Και τις αφιερώνω στην Παναγία, την Υπέρμαχο Στρατηγό μας, και στην πίστη των αγωνιστών του 1821. Μπορεί κάποιοι από αυτούς να είχαν διαβάσει και να είχαν επηρεαστεί από ορισμένα κείμενα του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού. Όμως η συντριπτική πλειοψηφία των αγωνιστών και των πρωτεργατών της Ελληνικής Επαναστάσεως είχε ως κίνητρο και ως ελπίδα την Ορθοδοξία, την πίστη ότι η Παναγία θα βοηθήσει.

Από το Οκτώβριο του 1820 η Φιλική Εταιρεία είχε ορίσει ότι η εξέγεση στην Πελοπόννησο, στη Ρούμελη και σε άλλα μέρη του Εληνισμού θα αρχίσει την ημέρα του Ευαγγελισμού για να συνδεθεί η Παναγία με την Ελευθερία. Μας το λέει και ο Θ. Κολοκοτρωνης: Από το 1820 γνώριζαν ότι στις 25 του Μάρτη θα γίνει ο ξεσηκωμός.

Τον Απρίλιο του 1821 η Ιερά Μονή της Παναγίας Δαμάστας έδωσε υποστήριξη στον Αθανάσιο Διάκο και στον Πανουργιά. Ο Ηγούμενος Νεόφυτος εφονεύθη στη μάχη της Αλαμάνας. Ο Οπλαρχηγός Δυοβουνώτης έδειξε την ευγνωμοσύνη των Ελλήνων δίνοντας χρήματα για την αγιογράφηση του Ναού της Μονής.

Στις 30 Ιανουαρίου 1823, στο τρίτο έτος της Επαναστάσεως, βρέθηκε στην Τήνο η εικόνα του Ευαγγελισμού, η πολύ γνωστή μας Παναγία της Τήνου. Το γεγονός συγκίνησε τους αγωνιστές και θεωρήθηκε ως ένα καλό μήνυμα για την έκβαση της Επαναστάσεως.

Στη Παναγία στο Χρυσοβίτσι κάθεται γονατιστός ο Γέρος του Μοριά, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, και την παρακαλεί να του δώσει βοήθεια, στρατιώτες και νίκες Η προσευχή του εισακούσθηκε.

Στην Παναγία του Προυσού, στην Ευρυτανία ξεκουραζόταν ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, όταν τον ταλαιπωρούσε η ασθένεια και ο πυρετός. Και της χάρισε σχεδόν όλα τα χρήματά του για να ανακαινισθει το μοναστήρι και για να κατασκευασθεί η μεταλλική επένδυση της εικόνας της Παναγίας, το «πουκάμισο» όπως λέγεται.

Στην Ιερά Μονή της Παναγίας Δοβρά, κοντά στη Βέροια, έκαναν το 1822 τις συσκεψεις τους οι αρχηγοί των Ελλήνων Μακεδόνων. Ο Καρατάσος, ο Γάτσος, ο Ζαφειράκης και άλλοι. Εκεί έδωσαν τις πρώτες μάχες, γι’ αυτό οι Τούρκοι κατέστρεψαν το μοναστήρι και κρέμασαν στην πλατεία της Βέροιας τον Ηγούμενο Γεράσιμο.

Κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου ο ναύαρχος Σαχτούρης έδινε εντολή στα πληρώματα να υψώσουν τη σημαία και να ρίξουν εορταστικές κανονιές για να τιμήσουν την Παναγία Υπέρμαχο Στρατηγό.

Στην Παναγία προσευχόταν ο Ψαριανός πυρπολητής Κωνσταντίνος Κανάρης πριν και μετά από τα μεγάλα θαλασσινά κατορθώματά του.

Την εικόνα της Παναγίας είχε πάντα δίπλα του ο Ιωάννης Καποδίστριας και στη Ρωσία και στη Γενεύη και στην Ελλάδα, όταν ήλθε το 1828 ως πρώτος Κυβερνήτης. Ο ίδιος ζήτησε να ταφεί στον εσωτερικό περίβολο της Ι. Μονής την Παναγίας Πλατυτέρας στην Κέρκυρα.

Και στη Μεγαλόνησο Κρήτη η σφραγίδα των Κρητικών επαναστατών του 1821 έφερε ως σύμβολο την εικόνα της Παναγίας.

Άλλωστε επί 4 αιώνες η Μεγάλη Ιδέα που έτρεφε τους υποδούλους είχε την αναφορά της στην Παναγία: «Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις. Πάλι με χρόνους, με καιρούς, πάλι δικά Σου θά’ ναι»!

Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 14.8.2021