Το Γ΄ Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο της Εκκλησίας της Ελλάδος για την Τουρκοκρατία και το 1821 πραγματοποιήθηκε στις 14 και 15 Νοεμβρίου και μας έδωσε απαντήσεις στο ερώτημα: Πώς η Ορθόδοξη Εκκλησία διαφύλαξε την εθνική ταυτότητα των υποδούλων. Ήταν το τρίτο από μία σειρά δέκα συνεδρίων, τα οποία προβλέπεται να ολοκληρωθούν το 2021, όταν θα συμπληρώνονται 200 χρόνια από την κήρυξη της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821. Ήδη κυκλοφορούν οι τόμοι με τα Πρακτικά των δύο προηγουμένων συνεδρίων.
Οι εικοσιδύο εισηγητές παρουσίασαν με σαφήνεια ενδιαφέροντα στοιχεία. Είπαν ότι η παιδεία, κρυφή ή φανερή, ήταν κυρίως στα χέρια κληρικών, οι οποίοι μαζί με την Πίστη καλλιεργούσαν την διαχρονική ελληνική γλώσσα και τη Μεγάλη Ιδέα. Η Εκκλησία διέσωσε τη γλώσσα μας παρά την οθωμανική καταπίεση, και παρά τις άστοχες προσπάθειες Ευρωπαίων λογίων, όπως ο Έρασμος, οι οποίοι δίδασκαν μία λανθασμένη και αλλοιωμένη εκφορά των Αρχαίων Ελληνικών. Μεγάλες μορφές του Γένους επί δουλείας, όπως ο Κερκυραίος κληρικός Ευγένιος Βούλγαρις, έγραψαν περισπούδαστα επιστημονικά συγγράμματα και εισήγαγαν νέες έννοιες και λέξεις, όπως η «ανεξιθρησκία». Αξίζει και σήμερα να διαβάζουμε τον Βούλγαρι για να δούμε πώς συνδύαζε την ακραιφνή Ορθοδοξία του και την αντιπαπική κριτική του με την ανεξιθρησκία, η οποία ήταν άγνωστη τότε που επικρατούσαν δεσποτικά καθεστώτα. Ο Ευγένιος Βούλγαρις αποσαφηνίζει ότι η ανεξιθρησκία των Ορθοδόξων σέβεται τις άλλες θρησκείες, δεν οδηγεί όμως σε μία πολυπολιτισμική ουδετερόθρησκη κοινωνία. Ο Βούλγαρις, ο εισηγητής της ανεξιθρησκίας τον 18ο αιώνα, πίστευε ότι η Ορθοδοξία θα έπρεπε να προστατεύεται ως επικρατούσα θρησκεία, όταν θα απελευθερωνόταν η Ελλάς.
Οι Νεομάρτυρες παρουσιάσθηκαν από αρκετούς ομιλητές με βιογραφικά στοιχεία, Συναξάρια, Μαρτυρολόγια και εικόνες. Χιλιάδες άνδρες και γυναίκες, κληρικοί και λαϊκοί προτίμησαν να ομολογήσουν τον Χριστό μπροστά στον Τούρκο ιεροδικαστή (καδή) και μπροστά στα φρικτά βασανιστήρια. Πόσοι νέοι μας γνωρίζουν σήμερα την προσφορά των Νεομαρτύρων στην Πίστη και στο Έθνος; Με τη θυσία τους κράτησαν όρθιο το ελληνορθόδοξο φρόνημα και εμπόδισαν τη διάδοση των εξισλαμισμών. Κορυφαία θέση στο Νέο Μαρτυρολόγιο κατέχει ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, στον οποίο ήταν αφιερωμένη μία ολόκληρη ενότητα του Συνεδρίου. Ο Πατροκοσμάς είναι πάντα επίκαιρος.
Τουλάχιστον ογδόντα επαναστατικά κινήματα οργάνωσαν οι υπόδουλοι πριν από την τελική εξέγερση του 1821. Οι ομιλητές αναφέρθηκαν σε πολλά από αυτά και μάς εξήγησαν ότι στα περισσότερα πρωτοστατούσε ο Ορθόδοξος κλήρος. Χρήσιμη υπενθύμιση στους οπαδούς του δυτικού Διαφωτισμού, οι οποίοι διδάσκουν ότι περιμέναμε τη Γαλλική Επανάσταση του 1789 για να αφυπνισθούμε. Λάθος! Οι Έλληνες από την επόμενη ημέρα της Αλώσεως αποφάσισαν να ελευθερωθούν και ιδεολογία τους ήταν η Ελληνορθοδοξία. Ο Διαφωτισμός λίγο τους επηρέασε.
Άρθρο μου στην Κυριακάτικη Δημοκρατία, 23 Νοεμβρίου 2014
