Κωνσταντίνος Χολέβας – Πολιτικός Επιστήμων
Ο Δημήτριος Παπάζης, Αναπληρωτής Καθηγητής στην Ανωτάτη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης, συνέγραψε μία εμπεριστατωμένη, γλαφυρή και διαφωτιστική μελέτη για τον Εθνομάρτυρα Επίσκοπο Λαρίσης- Τρίκκης Διονύσιο, τον οποίο οι θαυμαστές του ονόμαζαν Φιλόσοφο και οι επικριτές του «Σκυλόσοφο». Το βιβλίο εξεδόθη το 2016 από την Ιερά Μητρόπολη Λαρίσης και Τυρνάβου. Αποτελείται από 490 σελίδες και εντυπωσιάζει για την πλούσια βιβλιογραφία και τις 1383 υποσημειώσεις. Το βιβλίο προλογίζει ο Σεβ. Μητροπολίτης Λαρίσης και Τυρνάβου κ. Ιγνάτιος.
Ο Διονύσιος γενννήθηκε μάλλον το 1541 στην Ήπειρο (Παραμυθιά;) και θανατώθηκε μαρτυρικά από τυς Τούρκους το 1611 μετά από την αποτυχία της δεύτερης εξεγέρσεώς του. Έλαβε σημαντική παιδεία στην Ιταλία και στην Κωνσταντινούπολη, γι’ αυτό ονομάστηκε και Φιλόσοφος. Το χλευαστικό προσωνύμιο «Σκυλόσοφος». με το οποίο κατεγράφη στην ιστορική μνήμη, τού το απέδωσαν οι κατήγοροί του. Θεωρήθηκε υπαίτιος για δύο αποτυχημένες εξεγέρσεις των Ελλήνων κατά των Οθωμανών και για τη συνεπακόλουθη σκληρή τιμωρία, την οποία επέβαλαν οι κατακτητές στους Έλληνες.
Ο Διονύσιος εξελέγη Επίσκοπος Λαρίσης το 1593, αλλά μετέφερε επί ένα διάστημα την έδρα του στα Τρίκαλα. Γι’ αυτό προσέθεσε στον τίτλο του και τον όρο «Τρίκκης». Διατηρούσε επαφή με το Οικουμενικό Πατριαρχείο ακόμη και μετά την πρώτη εξέγερσή του, η οποία εκδηλώθηκε τον Νοέμβριο του 1600 στη Θεσσαλία. Ο Πατριάρχης Νεόφυτος Β΄ έστελνε επιστολές στους ηγεμόνες της Δύσεως περί το έτος 1607 καλώντας τους να βοηθήσουν την επανάσταση των Ελλήνων για την απελευθέρωσή τους. Μάλιστα επεκαλείτο το επιχείρημα ότι οι Δυτικοί οφείλουν στον Μέγα Κωνσταντίνο τον εκχριστιανισμό των ειδωλολατρών, άρα πρέπει τώρα να βοηθήσουν το Χριστιανικό Γένος των Ελλήνων, που είναι οι πνευματικοί κληρονόμοι του Μεγάλου Κωνσταντίνου.
Στο βιβλίο του κ. Παπάζη δημοσιεύονται πολλές επιστολές Πατριαρχών και Επισκόπων της περιόδου 1600- 1611, με τις οποίες καλούνται οι ηγεμόνες των Δυτικών κρατών (Ισπανίας, Αυστρίας, Ιταλικών κρατιδίων κ.α) να υποστηρίξουν εμπράκτως μία μεγάλη ελληνική εξέγερση κατά των Οθωμανών. Τούτο αποδεικνύει πόσο λάθος έχουν οι μαρξιστές και αποδομητές ιστορικοί, οι οποίο αρνούνται τη συμμετοχή του «ανωτέρου κλήρου» στις εξεγέρσεις των υποδούλων. Άλλωστε μετά την πρώτη εξέγερση του Διονυσίου το 1600 το επιφανέστερο θύμα υπήρξε ο Επίσκοπος Φαναρίου της Θεσσαλίας Σεραφείμ ο Νεομάρτυς. Θανατώθηκε αρνούμενος να εξισλαμισθεί. Τον κατηγόρησαν ως συνδιοργανωτή και συνένοχο μαζί με τον Διονύσιο, ο οποίος όμως διέφυγε.
Κατά την περίοδο 1601-1611 ο Διονύσιος έζησε διωκόμενος και κρυπτόμενος είτε στη Δύση είτε σε μοναστήρια της Ηπείρου. Θεωρείται πιθανότατο ότι για να εξασφαλίσει τη βοήθεια του Πάπα υπέγραψε ομολογία πίστεως προς το Ρωμαιοκαθολικό δόγμα. Παρά τη σοβαρωτάτη αυτή παραχώρηση στραιωτική βοήθεια από τη Δύση δεν ήλθε. Τον Σεπτέμβριο του 1611 ο Διονύσιος οδήγησε ένα κακώς εξοπλισμένο πλήθος Ελλήνων κατά των Τούρκων που κατείχαν τα Ιωάννινα. Μετά από μία πρόσκαιρη υποχώρηση οι Τούρκοι ανασυντάχθηκαν και κατέσφαξαν τους οπαδούς του Επισκόπου Διονυσίου. Ο ίδιος κρύφτηκε σε μία σπηλιά κοντά στη λίμνη των Ιωαννίνων. Τελικά εντοπίσθηκε ή καταδόθηκε και τον έγδαραν ζωντανό. Το δέρμα του εστάλη ως λάφυρο στον Σουλτάνο, στην Κωνσταντινούπολη.
Οι συνέπειες της ατυχούς εξεγέρσεως υπήρξαν τραγικές για τον Ελληνισμό. Θανατώσεις, βσανιστήρια, εξισλαμισμοί, εκτοπίσεις. Η περιοχή Ιωαννίνων και Θεσπρωτίας πλήρωσε το βαρύτερο τίμημα. Θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι τότε εξισλαμίσθηκαν για να σώσουν τη ζωή τους πολλοί Χριστιανοί της Θεσπρωτίας, οι οποίοι ονομάσθηκαν Τσάμηδες από το όνομα του ποταμού Θυάμιδος (Καλαμά). Οι απόγονοί τους το 1941-44 συνεργάσθηκαν με τους Ιταλούς και Γερμνούς κατακτητές εις βάρος των Ελλήνων της Θεσπρωτίας.
Στα κείμενα του 17ου αιώνος, τα οποία παραθέτει ο κ. Παπάζης, φαίνεται σαφώς η διαμορφωμένη εθνική συνείδηση των υποδούλων. Δηλώνουν ότι ανήκουν στο Γένος των Ελλήνων και πολλές φορές χρησιμοποιούν τον όρο « Έθνος». Τα υπομνήματα του Διονυσίου προς τους Δυτικούς υπογράφονται εκ μέρους των «Χριστιανών της Ελλάδος». Αυτά τα στοιχεία διαψεύδουν τους αρνητές της συνέχειας του Ελληνισμού, οι οποίοι προσπαθούν να μάς πείσουν ότι οι υπόδουλοι δεν είχαν εθνική συνείδηση και ότι δήθεν ήλθε ο Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός του 18ου αιώνος να μας θυμίσει ότι είμαστε Έλληνες. Οι εξεγέρσεις του Διονυσίου το 1600 και το 1611 καταδεικνύουν ότι υπήρχε ζώσα εθνική συνείδηση στους Έλληνες επί Τουρκοκρατίας και ότι ο πόθος για την Ελευθερία παρέμενε άσβεστος.
Κλείνω με μία καίρια επισήμανση του συγγραφέως: «Στο ερώτημα εάν ο Διονύσιος υπήρξε μάρτυρας του έθνους ή νεομάρτυρας, με συγκεκριμένα επιχειρήματα, όπως α) την αξιολόγηση του τρόπου δράσης του κατά τον οποίο i) φέρεται, όταν επισκέφτηκε τον πάπα για την εξασφάλιση της βοήθειάς του, να δήλωσε ομολογία πίστεως στη Καθολική Εκκλησία, ii) επανειλημμένως προσπάθησε να σώσει τη ζωή του (την πρώτη φορά δραπέτευσε και τη δεύυερη διέφυγε και κρύφτηκε για να αποφύγει τη σύλληψη) και β) την κρίση των τελευταίων στιγμών του μαρτυρίου (δεν αναφέρεται πως του ζητήθηκε να αρνηθεί την πίστη του), καταδεικνύεται ότι εικασίες απορρέουσες από ευσεβή πόθο και από ανεπιβεβαίωτες προφορικές παραδόσεις δεν αρκούν για να αιτιολογήσουν την ένταξη ενός μάρτυρα στο τοπικό Αγιολόγιο της Εκκλησίας».
Ο κ. Παπάζης είναι αξιέπαινος για την έρευνά του και για τη χρήση του παραδοσιακού τονισμού.
Άρθρο στην ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, Τετάρτη 31.5.2017
