Διακόσια χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την απόβαση του Αιγυπτίου Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο, η οποία ήλθε ως συνέπεια της εκκλήσεως του Οθωμανού Σουλτάνου για βοήθεια κατά των Ελλήνων. Ο Ιμπραήμ, θετός γιος του Αντιβασιλέως της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλή (Τουρκαλβανού από την Καβάλα), είχε εκπαιδεύσει τακτικό αιγυπτιακό στρατό με Γάλλους αξιωματικούς, εκ των οποίων μερικοί είχαν εξισλαμισθεί, όπως πχ ο Σεβ (Σλιμάν Μπέης).
Η εκστρατεία του Αιγυπτιακού στόλου και στρατού κατά των επαναστατημένων Ελλήνων έθεσε σε σοβαρό κίνδυνο την Επανάσταση. Άλλωστε οι ίδιοι οι Έλληνες με τη διχόνοιά τους είχαν οδηγηθεί σε σειρά λαθών. Τον Φεβρουάριο του 1825, όταν ο Ιμπραήμ αποβιβάσθηκε στην Πελοπόννησο, ο Γέρος του Μωριά και νικητής σε πολλές μάχες του 1821 και του 1822, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ήταν φυλακισμένος στην Ύδρα ως αντίπαλος της κυβερνήσεως των Γ. Κουντουριώτη και Αλ. Μαυροκορδάτου. Η Διοίκηση (κυβέρνηση) κατεδίωκε τους αντιπάλους της κάνοντας χρήση και των χρημάτων του αγγλικού δανείου.
Οι κυριώτερες ημερομηνίες και οι προσπάθειες των Ελλήνων να αντισταθούν στον εκπαιδευμένο και οργανωμένο στρατό του Ιμπραήμ Πασά καταγράφονται στη συνέχεια. Για να θυμόμαστε τα κακά της διχόνοιας, αλλά και τον ηρωισμό ορισμένων μορφών του Αγώνος, όπως ο Μακεδών Καρατάσος, ο Αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Δικαίος-Παπαφλέσσας, ο Υδραίος πλοίαρχος Νικόλαος Βότσης κ.ά.
12 Φεβρουαρίου 1825. Αποβιβάζεται στη Μεθώνη της Μεσσηνίας το πρώτο τμήμα του αιγυπτιακού στρατού. 4000 πεζοί και 300 ιππείς. Η απόβαση συνεχίζεται στις 18 Φεβρουαρίου στο μεσσηνιακό λιμάνι της Κορώνης.
5 Μαρτίου και 19-20 Απριλίου 1825. Έρχεται η δεύτερη και η τρίτη αποστολή στρατού. Συνολικά ο Ιμπραήμ συγκέντρωσε 20.000 άνδρες.
15 Μαρτίου 1825. Ο γέρο- Καρατάσος, αρχηγός σώματος 200 Μακεδόνων, αποφασίζει να αντιμετωπίσει μόνος του τις προφυλακές του Ιμπραήμ στη Σχοινόλακκα, κοντά στην Πύλο. Η κυβέρνηση αργεί να συγκεντρώσει στρατό για την άμυνα των Ελλήνων και ο Καρατάσος, που έφυγε το 1822 από τη Μακεδονία μετά την καταστροφή της Νάουσας και την κατάληψη της πατρίδας του, της Βέροιας, καταφέρνει να δώσει ένα πρώτο μάθημα στους Αιγυπτίους και να εξέλθει αλώβητος. Είναι σημαντική η συμβολή του, διότι σπανίως σώματα ατάκτων αντιστέκονται με επιτυχία απέναντι σε τακτικό στρατό.
7 Απριλίου 1825. Η ατυχής μάχη στο Κρεμμύδι Μεσσηνίας. Η κυβέρνηση των Κουντουριώτη και Μαυροκορδάτου συγκεντρώνει δύναμη 3000 ανδρών και τους θέτει υπό τη διοίκηση του Υδραίου πλοιάρχου Σκούρτη. Συμμετείχαν ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, ο Κίτσος Τζαβέλλας, ο Κώστας Μπότσαρης, αδελφός του Μάρκου κ.ά. Οι Έλληνες υποχωρούν και ο Σκούρτης αποδεικνύεται άπειρος και ακατάλληλος για διοίκηση στρατευμάτων στην ξηρά.
16 Απριλίου-26 Απριλίου 1825: Η μάχη στη Σφακτηρία και η Έξοδος του «Άρεως». Το νησάκι Σφακτηρία φράσσει τον κόλπο της Πύλου, γνωστό και ως κόλπο του Ναυαρίνου. Η μοναδική είσοδος και έξοδος πλοίων είναι το στενό πέρασμα μεταξύ Νιόκαστρου και Σφακτηρίας. Ο Ιμπραήμ αποβίβασε στρατό στις 16 Απριλίου και εξουδετέρωσε τη φρουρά του νησιού. Εκεί έπεσε μαχόμενος ο Ιταλός Φιλέλλην κόμης Σανταρόζα, καθώς και ο πλοίαρχος Τσαμαδός. Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος διέφυγε την τελευταία στιγμή επάνω στο πλοίο «Άρης», το οποίο κυβερνούσε ο Υδραίος Νικόλαος Βότσης. Ο Βότσης έκανε εύστοχους ελιγμούς και κατόρθωσε να διαφύγει από την πολιορκία των αιγυπτιακών πλοίων. ΄Η Έξοδος του «Άρεως» (26.4.1825) κατέστη θρυλική και το πλοίο αυτό χρησιμοποιήθηκε μέχρι το 1921 ως εκπαιδευτικό πλοίο των αξιωματικών του Ναυτικού μας.
11 Μαΐου 1825. Ο Ιμπραήμ καταλαμβάνει το Νεόκαστρο ή Νιόκαστρο και το Παλαιόκαστρο (Αβαρίνο ή Ναυαρίνο). Τα δύο αυτά φρούρια ελέγχουν τον κόλπο της Πύλου. Το Νιόκαστρο βρίσκεται επάνω από την πόλη της Πύλου και το Παλαιόκαστρο ακριβώς από την άλλη πλευρά της Σφακτηρίας. Ο Γιωργάκης Μαυρομιχάλης, ο Παναγιώτης Γιατράκος και ο γνωστός μας Ιωάννης Μακρυγιάννης, που ηγούντο της φρουράς του Νιόκαστρου, συμφώνησαν με τον Ιμπραήμ να αποχωρήσουν όλοι οι Έλληνες χωρίς να αιχμαλωτισθούν, αλλά αφού παραδώσουν τα όπλα τους. Σχεδόν όλη η Μεσσηνία βρέθηκε υπό τον έλεγχο του Αιγυπτίου στρατηγού. Τότε εμφανίζεται ο Παπαφλέσσας!
20 Μαΐου 1825. Η μάχη στο Μανιάκι. Ο Μεσσήνιος Αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Δικαίος, γνωστός ως Παπαφλέσσας, ήταν από τα πρώτα μαχητικά μέλη της Φιλικής Εταιρείας και έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην κήρυξη της Επαναστάσεως στην Πελοπόννησο. Το 1825 είχε κυβερνητικό αξίωμα ως Υπουργός Εσωτερικών με έδρα το Ναύπλιο. Βλέποντας την προέλαση του Ιμπραήμ προς την Τρίπολη, το διοικητικό κέντρο της Πελοποννήσου, αποφάσισε να ηγηθεί ο ίδιος ενός σώματος ενόπλων. Τελικά έστησε ταμπούρια στο Μανιάκι, στη διαδρομή μεταξύ Πύλου και Τρίπολης (Τριπολιτσάς). Είναι προφανές ότι οι θέσεις αυτές ήσαν ανίσχυρες. Συμπεραίνουμε ότι επιλογή του Παπαφλέσσα ήταν να πέσει μαχόμενος για να ξεπλύνει την ενοχή που ένιωθε για τη συμβολή του στον διχασμό και στη φυλάκιση του Κολοκοτρώνη. Αρχικά συγκέντρωσε 2000 ενόπλους υπό τους Παναγιώτη Κεφάλα, Πιέρρο Βοϊδή Μαυρομιχάλη και τον ανηψιό του Δημήτριο. Οι μισοί έφυγαν πριν κυκλωθούν από το αιγυπτιακό ιππικό. Στο τέλος απέμειναν 1000 αγωνιστές (άλλοι ιστορικοί μιλούν μόνο για 300) δίπλα στον μαχητικό κληρικό. Απέναντί τους το πολυάριθμο και καλά εκπαιδευμένο αιγυπτιακό στράτευμα με πεζικό, ιππικό και κανόνια. Η ηρωική θυσία του Παπαφλέσσα κατεγράφη από τον γραμματέα του Γ. Καραγιαννόπουλο (Τισαμενό) και από τη λαϊκή παράδοση, η οποία παρουσιάζει τον Ιμπραήμ να δίνει το περίφημο φίλημα θαυμασμού στον νεκρό Αρχιμανδρίτη. Όλοι οι Έλληνες συμπολεμιστές του σκοτώθηκαν. Τα οστά τους φυλάσσονται στο εκκλησάκι της Αναστάσεως. Μία αναμνηστική πλάκα αναφέρει τα ονόματά τους ακριβώς εκεί που έπεσαν υπέρ Πατρίδος.
13 Ιουνίου 1825. Η επιτυχής άμυνα του Μακρυγιάννη στους Μύλους της Λέρνης. Μία μικρή δύναμη Ελλήνων, με αρχηγούς τον Ιωάννη Μακρυγιάννη, τον Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη και το λοχαγό Κάρπο Παπαδόπουλο του υπό σύστασιν τακτικού Ελληνικού Στρατού, ανέλαβε να αποκρούσει τον Ιμπραήμ στους Μύλους της Λέρνης, στην Αργολίδα, για να σώσει το Ναύπλιο και το Άργος. Η μάχη αυτή απέδειξε ότι ο Αιγύπτιος πολέμαρχος δεν είναι ανίκητος. Οι λίγοι Έλληνες απέκρουσαν σθεναρά την επίθεση και κέρδισαν τον θαυμασμό του Γάλλου Ναυάρχου Δεριγνύ (De Rigny), ο οποίος παρατηρούσε με το κυάλι από το πλοίο του. Ο Γάλλος Ναύαρχος, γνωστός μας από τη συμμετοχή του στη Ναυμαχία του Ναυαρίνου τον Οκτώβριο του 1827, έστειλε λέμβο και μετέφερε επάνω στο πλοίο του τον τραυματισμένο Μακρυγιάννη, στον οποίο παρέσχε τις πρώτες βοήθειες ένας Γάλλος ιατρός.
Στα Απομνημονεύματά του ο Μακρυγιάννης διασώζει μία πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση των Ελλήνων με τον Δεριγνύ λίγο πριν από τη μάχη στους Μύλους. Ο Γάλλος τούς υπέδειξε ότι η οχύρωση ήταν αδύναμη και ο ίδιος ο Μακρυγιάννης τού απήντησε: «Είναι αδύνατες οι θέσες (θέσεις) κι εμείς, όμως είναι δυνατός ο Θεός που μας προστατεύει….. Όλα τα θεριά πολεμούνε να μας φάνε, αλλά δεν μπορούνε. Τρώνε από ΄μας, αλλά μένει και μαγιά».
Η δήλωση αυτή καταδεικνύει ποιό ήταν το μυστικό όπλο των αγωνιζομένων Ελλήνων: Η πίστη τους στον Θεό και στο δίκαιο του Αγώνος.
Εν τω μεταξύ στις 8 Μαΐου η Διοίκηση αποφάσισε να απελευθερώσει τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Επιτέλους! Ο Ιμπραήμ παρέμεινε παρενοχλούμενος από τον κλεφτοπόλεμο του Γέρου του Μωριά και τον Δεκέμβριο του 1825 πέρασε στη Ρούμελη για να βοηθήσει τον Κιουταχή στην πολιορκία του Μεσολογγίου.
Η Διχόνοια που βαστάει ένα σκήπτρο η δολερή, όπως την περιγράφει ο Διονύσιος Σολωμός, παρ’ ολίγον να οδηγήσει στην πλήρη αποτυχία και κατάπνιξη της Ελληνικής Επαναστάσεως. Ευτυχώς σωθήκαμε. Αξίζει, όμως, να θυμόμαστε το λίαν διδακτικό έτος 1825 για να συνειδητοποιούμε τα δεινά του διχασμού και το χρέος μας προς τους ήρωες.
Άρθρο στην ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ Μαρτίου 2025
φωτο: Ο Μακεδών Οπλαρχηγός Αναστάσιος Καρατάσος
